Sancties voor ziekgewerkte mensen op bestelling van Voka

Els is een alleenstaande mama en werkt voor een verzekeringsmaatschappij. Door zware werkdruk kampt ze met een burn-out. Familieleden moeten bijspringen om voor de kinderen te zorgen. Met controles, vragenlijsten en re-integratietrajecten wordt er op Els druk uitgeoefend om weer aan het werk te gaan.

Een medische controle weigeren kan ervoor zorgen dat ze haar uitkering verliest. Als ze vandaag een foutje maakt, een afspraak mist of mentaal niet in staat is om de procedures te doorploegen, blijft het bij een aanmaning.

Minister Vandenbroucke beslist daar nu anders over: vanaf 1 januari 2023 hangt Els een sanctie van 2,5 procent van haar uitkering boven het hoofd. Dat is 30 euro op een gemiddelde uitkering van 1.200 euro per maand. Veel geld, zeker als je de huidige levensduurte in rekening brengt.

Voor de regering zijn Els en andere langdurige zieken – bijna een half miljoen in ons land – een kostenpost. Zij zijn ‘inactieven’ die niets opbrengen en de sociale zekerheid geld kosten. Ze moeten terug aan de slag, desnoods met de stok.

Voor de regering zijn langdurige zieken – bijna een half miljoen in ons land – een kostenpost.

Maggie De Block en Kris Peeters voerden al jaren de jacht op de langdurig zieken op. Frank Vandenbroucke zet die jacht verder. Hij is niet aan zijn proefstuk toe: ‘meester Frank’ was ook de architect van de jacht op de werklozen.

De eenzijdige focus op ‘activering’ van werklozen en zieken in de doorgedraaide zoektocht naar 80 procent werkzaamheidsgraad wordt aangevuurd door Voka. Hogere lonen en betere werkomstandigheden om de openstaande vacatures te vullen? Nee, als het van Voka afhangt legt de regering mensen sancties op om hun ziekmakend werk weer op te nemen.

Boetes voor wie?

Het effect van sancties is nochtans sterk onderschat, zo schrijft onder andere professor Arbeidsgeneeskunde Lode Godderis. Sancties kunnen zelfs contraproductief werken, waarbij werknemers mogelijks in jobs met slechtere arbeidsvoorwaarden worden geduwd. Het Vlaamse Patiëntenplatform benadrukt het stigmatiserende effect van dergelijke sancties.

Maar volgens minister Vandenbroucke moet iedereen ‘geresponsabiliseerd worden’: mutualiteiten, werkgevers en zieken. Elke stap van de langdurig zieke wordt gemonitord op straffe van sancties. Vandaag vullen vier op de 10 langdurige zieken de veelbesproken vragenlijst niet in. Zo’n 80.000 zieke werknemers lopen daardoor het risico op een sanctie.

De boetes voor de langdurig zieken staan in schril contrast met de sancties voor de werkgevers.

Dat staat in schril contrast met de sancties voor de werkgevers. Die blijven buiten schot met een zogenaamd ‘knipperlichtsysteem’, waarbij aan bijzonder veel criteria moet worden voldaan vooraleer er sprake is van een sanctie. Enkel grote bedrijven die een drie keer hogere uitstroom hebben dan de privésector én twee keer hoger dan hun eigen sector kunnen uiteindelijk een boete krijgen. In de praktijk zal dat dus zo goed als nooit gebeuren.

Een preventieve aanpak is mogelijk

Vandaag stromen er jaarlijks 23.000 nieuwe zieken de invaliditeit binnen. Een derde van de langdurig zieken kampt met mentale problemen. Een ander derde heeft last van hun rug, spieren en gewrichten. De oorzaak ligt boven alles bij werkstress of jarenlange fysieke overbelasting.

Die oorzaken moeten bij de wortel aangepakt worden. De regering doet het omgekeerde: meer flexibilisering, werkdagen van tien uur, meer nachtarbeid, de pensioenleeftijd verhogen en de mogelijkheden voor vervroegd pensioen afsnijden. En dat allemaal zonder maatregelen te nemen voor mensen in een zwaar beroep.

De oorzaken moeten bij de wortel aangepakt worden, maar de regering doet het omgekeerde.

Minister Vandenbroucke zou wel degelijk voor een andere aanpak kunnen kiezen: die van preventie. Voorkomen dat werknemers door hun job ziek worden begint bij gezondheidspreventie op het werk. Maak werkgevers verantwoordelijk voor bescherming en het promoten van gezondheid en veiligheid op het werk. Geef de vakbonden echte inspraak in dat gezondheidsbeleid. Versterk de sociale inspectie aanzienlijk om welzijn en gezondheid te waarborgen.

Met een 30-urenweek met behoud van loon kunnen we werk weer werkbaar maken. En geef werknemers het volwaardige recht op rust vanaf hun 65e en vervroegd pensioen vanaf hun 60e. Voer de sanctiewet af, minister Vandenbroucke. Kies voor preventie.

Sofie Merckx is fractievoorzitster voor de PVDA in het federaal parlement