“Alles is klaar om te branden”

Een hittegolf treft op dit moment Zuid-Azië, en meer in het bijzonder India en Pakistan. Met temperaturen tot 44°C was het er de heetste maand maart sinds het begin van de metingen. Volgens de voorspellingen zou het kwik dit jaar nog kunnen stijgen tot 50°C. Zo’n 1,5 miljard mensen ondervinden die extreme hitte aan den lijve.

Het Pakistaanse Meteorologische Departement waarschuwde dat in regio’s met gletsjers, de hitte zou kunnen leiden tot overstromingen in woongebieden. Dokters in Barmer stellen een spectaculaire toename van het aantal hittedoden vast. Boeren zien er tot 20 procent van hun oogst mislukken.

Zo’n 1,5 miljard mensen ondervinden extreme hitte.

Het aantal meldingen van brand in New Delhi steeg van 70 tot 150 oproepen per dag. “Alles is klaar om te branden”, verklaart Atul Garg, directeur van de plaatselijke brandweer in The New York Times.

De hitte is vooral gevaarlijk in combinatie met een hoge luchtvochtigheid, waardoor het lichaam zichzelf niet langer kan afkoelen door te zweten. De zogenaamde ‘natteboltemperatuur’, gemeten door een thermometer in natte kleren te wikkelen, bedraagt op sommige plaatsen 29°C. Wanneer dit boven de 35°C zou stijgen kan een mens er nog slechts enkele uren in overleven.

Het lijdt geen enkele twijfel dat de extreme hittegolf die we vandaag zien mede veroorzaakt wordt door de klimaatverandering, verklaart hydro-klimatoloog Arpita Mondal van het Indisch Instituut voor Technologie Bombay.

Op weg naar 3°C

Terwijl steeds meer mensen de gevolgen van de huidige 1,1°C opwarming aan den lijve ondervinden, waarschuwt het IPCC dat we zonder bijkomende drastische ingrepen op weg zijn naar een opwarming van 3,2°C tegen het einde van deze eeuw.

 3°C opwarming klinkt abstract, maar de mogelijke gevolgen zijn heel concreet. In zijn boek ‘Zes graden’ geeft Mark Lynas op basis van recent wetenschappelijk onderzoek een overzicht van de verwachte gevolgen per graad opwarming.

Drie graden, stelt Lynas vast, betekent dat zo’n 50 miljoen mensen wereldwijd zouden worden blootgesteld aan temperaturen die ‘de overlevingsdrempel overstijgen’, sterven van de warmte dus.

Het betekent dat ijskappen instorten en een gebied van zo’n 2.500 km² met tientallen miljoenen inwoners in Bangladesh zou overstromen. Het betekent dat de woestijn oprukt en ongeveer de helft van het mondiale aardoppervlak uit droge gebieden zal bestaan.

Het betekent het einde van zelfvoorzienende landbouw in vrijwel heel Afrika en Zuid-Azië en een halvering van de wereldwijde voedselproductie.

3°C opwarming houdt het risico in dat het mondiale opwarmingsproces aan alle menselijke controle zal ontsnappen.

Het betekent dat gletsjers afsmelten, dodelijke overstromingen toenemen, het Amazonewoud afsterft, wilde dieren hun leefgebieden moeten ontvluchten, de Arctische ijskap en het permafrost verder afsmelten en tal van terugkoppelingseffecten in werking treden die het risico inhouden “dat het mondiale opwarmingsproces aan alle menselijke controle zal ontsnappen.”

Er bestaan oplossingen

Het is om zulke scenario’s te vermijden dat het klimaatakkoord van Parijs als doel stelde om de opwarming van de aarde onder de 1,5°C te houden, maar in plaats van te dalen, nam de uitstoot van broeikasgassen toe met 6 procent.

“Sommige regeringen en bedrijfsleiders zeggen het ene, maar doen het andere”, verklaart secretaris-generaal van de Verenigde Naties Antonio Guterres. “Eenvoudig gezegd: ze liegen.”

In het IPCC verzamelt de VN honderden experts uit de hele wereld die het meest recente peer reviewed onderzoek met betrekking tot klimaatverandering samenbrengen. Het rapport dat in april uitkwam, is het laatste in een reeks van drie. Waar de eerste twee rapporten, die eerder dit jaar verschenen, handelden over de oorzaken en gevolgen van klimaatverandering, gaat dit rapport over mogelijke oplossingen.

VN Secretaris-Generaal: “Regeringen en bedrijfsleiders zeggen het ene, maar doen het andere. Ze liegen.”

“Als we de opwarming onder de 1,5°C willen houden is het nu of nooit”, stelt co-auteur van het rapport Jim Skea. “Zonder onmiddellijke en diepgaande emissiereductie in alle sectoren zal het onmogelijk zijn.”

Er moet worden ingezet op openbaar vervoer en fiets-infrastructuur, herbebossing en de overgang naar een plantaardig dieet. Dankzij de indrukwekkend snelle ontwikkeling en prijsdaling zijn zon en wind nu de goedkoopste bron van energie. Om de omschakeling te maken moeten investeringen in hernieuwbare energie volgens het IPCC drie tot zes keer hoger worden dan nu het geval is.

Een kwestie van krachtsverhoudingen

Het goede nieuws is dat de oplossingen bestaan. Het slechte nieuws is dat ze niet volstaan. Er moet niet alleen worden geïnvesteerd in hernieuwbare energie. Fossiele brandstoffen moeten worden afgebouwd. Hernieuwbare energie moet niet bovenop of naast vervuilende kool- en gascentrales komen, het moet hen vervangen.

“Klimaatverandering aanpakken zonder confrontatie met de fossiele brandstoffen-industrie “is als Star Wars zonder Darth Father”, zo stelt milieusocioloog Robert Brulle.

“Klimaatverandering aanpakken zonder confrontatie met de fossiele brandstoffen-industrie is als Star Wars zonder Darth Father.”

Wat geldt voor energie is van toepassing op alle sectoren. Er moet niet enkel geïnvesteerd worden in lange-afstandtreinen. Het vliegverkeer moet ook worden afgebouwd. Er moet niet enkel ingezet worden op herbebossing. Agro-ecologie moet het huidige model van industriële landbouw vervangen.

Technische oplossingen alleen volstaan dus niet. “Het gaat om krachtsverhoudingen en mensen die hun economische en politieke macht willen behouden”, aldus atmosferische wetenschapper Ken Caldeira.

Terwijl de rijkere lagen van de bevolking meer bijdragen aan de klimaatverandering, zijn het de armen die er het eerst de gevolgen van ervaren. Het IPCC-rapport waarschuwt verder dat armere landen op dit moment niet de nodige middelen hebben om klimaatverandering aan te pakken.

“Zonder sociale rechtvaardigheid zal er geen versnelde daling van broeikasgassen plaatsvinden”, zo stelt professor energiebeleid Catherine Mitchel. “Deze zaken zijn met elkaar verbonden.”

Conclusies weggemoffeld

Terwijl de rapporten over de oorzaken en gevolgen van klimaatverandering relatief uitgebreid aan bod kwamen in de media, is het rond het laatste rapport over oplossingen opvallend stil. Dat begon reeds bij de publicatie, die werd uitgesteld omdat wetenschappers en overheden het niet eens raakten over de samenvatting.

De inhoud van het rapport zélf is volledig in handen van wetenschappers, maar de samenvatting van het rapport, een essentiële bron voor journalisten en daarmee voor het publieke debat, wordt mee vormgegeven door overheden.

Uit lekken aan The Guardian blijkt dat onder meer Saudi-Arabië en de Verenigde Staten verwijzingen naar de noodzaak voor de afbouw van fossiele brandstoffen en de nood aan hulp voor arme landen uit die samenvatting hebben laten verwijderen.

Zuurstof voor de economie doet de mensen in India en Pakistan stikken.

Vervuilende industrieën en overheden claimen zuurstof aan de economie te bieden, maar hun uitstoot doet de mensen in India en Pakistan stikken, letterlijk.

Media staan hier voor een belangrijk vraagstuk. Blijft men gemakshalve en onder het mom van neutraliteit het kader van bedrijven en overheden kritiekloos overnemen of kiest men er bewust voor om een stem te geven aan de mensen die de gevolgen van klimaatverandering ondergaan en aan de wetenschappers wiens boodschap weggemoffeld wordt?