Bron: Amnesty International Vlaanderen

Gitzwart jaar voor de mensenrechten, maar wereldwijd blijven mensen zich verzetten tegen onrecht

De schandalige passiviteit van de internationale gemeenschap bij conflicten in de wereld hielp de weg vrij te maken voor de Russische invasie in Oekraïne, dat concludeert Amnesty International in zijn jaarrapport over 2021. De mensenrechtenorganisatie stelt ook vast dat bij de bestrijding van de coronapandemie rijke landen en grote farmaciebedrijven vooral in hun eigen belang handelen. In armere landen betaalt de bevolking daarvoor de prijs. Ook constateert Amnesty dat de vrijheid van meningsuiting verder onder druk is komen te staan.

woensdag 30 maart 2022 14:10
Spread the love

 

In het vandaag gepubliceerde Amnesty International Report 2021/22: The State of the World’s Human Rightsvalt te lezen dat er in 2021 – deels nieuwe – conflicten waren in Afghanistan, Burkina Faso, Ethiopië, Israël en de Bezette Palestijnse Gebieden, Libië, Myanmar en Jemen. Strijdende partijen maakten zich schuldig aan het schenden van internationale mensenrechten en het oorlogsrecht, waarbij de desastreuze effecten op mensen collateral damage werd. Miljoenen raakten ontheemd, duizenden werden gedood en honderden werden het slachtoffer van seksueel geweld. Gezondheidszorgsystemen en economieën die al kwetsbaar waren, kwamen aan de rand van de afgrond te staan.

Het wereldwijde falen in de aanpak van deze conflicten leidde tot meer instabiliteit en verwoesting. De ineffectiviteit van het internationale optreden in deze crises was het meest zichtbaar in de machteloosheid van de VN-Veiligheidsraad. De VN greep niet in bij de gruweldaden in Myanmar, de mensenrechtenschendingen in Afghanistan of de oorlogsmisdaden in Syrië. Deze passiviteit, de voortdurende terughoudendheid van multilaterale instellingen en het feit dat machtige staten geen verantwoording afleggen over hun daden, hielpen de weg vrij te maken voor de Russische invasie in Oekraïne, die een flagrante schending van het internationaal recht inhoudt.

“Zelden kwam er de nodige internationale reactie, zelden kwam er gerechtigheid of werden mensen ter verantwoording geroepen. In plaats daarvan breidden conflicten uit. Naarmate de tijd vorderde, werd de impact ervan erger. Het aantal en de diversiteit aan betrokken partijen nam toe. Nieuwe strijdtonelen dienden zich aan. Nieuwe wapens werden getest. Er kwamen meer doden en gewonden. Het leven werd minder waard. Wereldwijde stabiliteit kwam in gevaar”, zegt Agnès Callamard, secretaris-generaal van Amnesty International.

Vaccinatie-nationalisme en hebzucht rijke landen

De beloftes van rijke landen en farmaceutische multinationals om de coronapandemie op een voor iedereen in de wereld eerlijke manier aan te pakken, bleken vals. Deze staten en bedrijven hebben de wereldwijde ongelijkheid juist vergroot. De snelle ontwikkeling van vaccins bood de hoop dat er snel een einde aan de pandemie zou kunnen worden gemaakt. Maar ondanks dat er voldoende vaccins werden geproduceerd voor de hele wereldbevolking, was eind 2021 nog geen 4 procent van de mensen in arme landen volledig gevaccineerd.

“Dat de internationale gemeenschap geen antwoord had op de pandemie, zorgde ook voor meer conflicten en onrechtvaardigheid,” zegt Agnès Callamard. “De armoede groeide, evenals de voedseltekorten, en regeringen misbruikten de pandemie om afwijkende meningen en protesten te onderdrukken. Dit werd allemaal versterkt door het vaccin-nationalisme en de hebzucht van de rijke landen.”

Vrijheden werden beknot

In 2021 zagen we een groeiende, wereldwijde trend om onafhankelijke en kritische stemmen het zwijgen op te leggen. Mensenrechtenverdedigers, ngo’s, media en oppositieleiders werden het slachtoffer van onwettige detentie, foltering en gedwongen verdwijning, in veel gevallen achter het rookgordijn van de pandemie.

Minstens 67 landen namen in 2021 nieuwe wetten aan om de vrijheid van meningsuiting, vereniging en vergadering te beperken. Zo werden in de Verenigde Staten meer dan tachtig wetsvoorstellen ingediend om de vrijheid van vergadering in te perken.

Daarnaast werden er meer digitale technologieën ingezet. In Rusland zette de overheid gezichtsherkenning in om vreedzame demonstranten massaal op te pakken. In China bevalen de autoriteiten internetserviceproviders om de toegang te blokkeren tot websites die ‘de nationale veiligheid in gevaar brengen’, en blokkeerden ze apps waarop werd gediscussieerd over controversiële onderwerpen als Xinjiang en Hongkong.

In een prachtig voorbeeld van samenwerking onthulde het Pegasus Project – een samenwerking van meer dan 80 journalisten, met technische ondersteuning van Amnesty International – dat de spyware van de Israëlische NSO Groep was gebruikt tegen staatshoofden, activisten en journalisten in Azerbeidzjan, België, Hongarije, Marokko, Rwanda en Saoedi-Arabië.

In Cuba, Eswatini (Swaziland), Iran, Myanmar, Niger, Senegal, Zuid-Sudan en Sudan nam de overheid haar toevlucht tot het platleggen of verstoren van internet. Hierdoor konden mensen geen informatie over de onderdrukking delen of zich organiseren om daartegen te verzetten.

Mensen blijven in opstand komen

In tegenstelling tot de machthebbers, kwamen burgers wereldwijd in 2021 wel in opstand tegen bedreigingen van de mensheid. Demonstranten in Colombia gingen de straat op tegen belastingverhoging in een tijd dat mensen met moeite hun gezinnen konden onderhouden als gevolg van de pandemie. In Rusland hield de oppositie bijeenkomsten, ondanks het gevaar te worden opgepakt en vervolgd. Indiase boeren protesteerden tegen nieuwe wetten die hun broodwinning in gevaar zouden brengen.

Jonge en inheemse activisten over de hele wereld protesteerden omdat leiders falen bij de aanpak van de klimaatcrisis. Maatschappelijke organisaties, waaronder Amnesty International, lobbyden voor de erkenning van het recht op een schoon, gezond en duurzaam leefmilieu. Ngo’s voerden innovatieve juridische procedures tegen multinationals als Nike, Patagonia en C&A, vanwege hun medeplichtigheid aan dwangarbeid in de regio Xinjiang in China.

“Het tastbare en aanhoudende verzet van volksbewegingen in de hele wereld is een baken van hoop,” zegt Agnès Callamard. “Ze blijven zich onbevreesd inzetten voor een rechtvaardigere wereld. Als regeringen dit niet doen, hebben we ook geen andere keus. We moeten ons verzetten tegen al hun pogingen om ons het zwijgen op te leggen en ons te bedriegen. We moeten wereldwijde solidariteit cultiveren en daarop voortbouwen, zelfs als onze leiders dat niet doen.”

Mensenrechten in België in 2021

Het jaarrapport behandelt de mensenrechtensituatie in 2021 in 154 landen. Ook België komt aan bod en Amnesty International ziet veel ruimte voor vooruitgang.

“We moeten het al te vaak herhalen, maar België kan en moet veel beter doen op het gebied van mensenrechten,” zegt Wies De Graeve, directeur van Amnesty International Vlaanderen. Een van de problemen waarop de mensenrechtenorganisatie de aandacht vestigt, zijn de rechten van migranten, asielzoekers en vluchtelingen. Amnesty herinnert in zijn jaarrapport bijvoorbeeld aan de acties van mensen zonder wettig verblijf en de zeer alarmerende conclusies van de Speciale VN-rapporteurs die hen bezochten.

“De VN-Rapporteurs hadden het over misbruik, discriminatie bij werk in de informele sector, onvoldoende toegang tot huisvesting, gezondheidszorg, onderwijs en justitie”, aldus De Graeve. “Zeker nu er nieuwe en andere uitdagingen zijn, mag deze groep mensen niet vergeten worden. België moet hun rechten verzekeren en heeft nog geen structurele oplossingen uitgewerkt.”

Ook de opvangcrisis voor asielzoekers die er al sinds de herfst van vorig jaar toe leidt dat er bijna dagelijks mensen op straat moeten slapen en geen asiel kunnen aanvragen, komt in het rapport aan bod. “De hartverwarmende solidariteit met Oekraïense vluchtelingen, dreigt te verhullen dat België met een door de overheid gecreëerde achterstand en tekort aan opvang aan deze crisis is begonnen.”

Amnesty International herhaalt ook zijn bezorgdheid over etnisch profileren door de politie. Het VN-Comité inzake de uitbanning van rassendiscriminatie bevestigde in mei 2021 dat België maatregelen moet nemen om dit fenomeen bij de politie te bestrijden. Een ander VN-Comité – het Comité tegen Foltering – was dan weer erg scherp over politiegeweld. Het riep België op om dringend stappen te ondernemen om mishandeling en buitensporig geweld door de politie te onderzoeken. Er blijft ook bezorgdheid bestaan over de doeltreffendheid en onpartijdigheid van de bestaande controlemechanismen en tuchtprocedures.

Een steeds terugkerend probleem in Amnesty’s jaarrapporten is de overbevolking en onmenselijke situaties in gevangenissen. Gedetineerden hebben onvoldoende toegang tot basisvoorzieningen, zoals gezondheidszorg en sanitaire voorzieningen.

“De Belgische gevangenissen blijven een schandvlek op het Belgische mensenrechtenrapport. Het is frappant dat België zich – bij het VN Periodiek Onderzoek – er niet wilde toe engageren om te zorgen dat het aantal gedetineerden onder de capaciteit van de gevangenissen zou blijven. Het zegt veel over het ambitieniveau voor de rechten van gevangenen”, zegt De Graeve.

Tot slot is de mensenrechtenorganisatie positief over de toegenomen aandacht en het verbeterde beleid in de strijd tegen seksueel geweld. Vorig jaar werd nog maar eens bevestigd hoe omvangrijk het probleem is: volgens grootschalig wetenschappelijk onderzoek wordt 2/3 van de Belgische bevolking en liefst 81% van de vrouwen en meisjes tussen de 16 en 69 jaar slachtoffer van seksueel geweld. In november 2021 werd een Nationaal Actieplan ter bestrijding van gendergerelateerd geweld 2021-2025 goedgekeurd, en in maart 2022 volgde een verstrenging van het seksueel strafrecht.

“Het opzetten van nieuwe zorgcentra na seksueel geweld, het overeenkomen van een Nationaal Actieplan ter bestrijding van gendergerelateerd geweld en de versterking van het seksueel strafrecht zijn zeer welkome en nodige stappen.”

Amnesty zou graag ook wat meer daadkracht zien voor de andere mensenrechtenuitdagingen: “België heeft vorig jaar een pak huiswerk gekregen van verschillende VN-Comités en mechanismen. De overheid weet best waar de pijnpunten liggen en wat ze moeten doen. Het is nu kwestie om van mensenrechten écht een prioriteit te maken, zowel in binnenlands als in buitenlands beleid”, besluit Wies De Graeve.

Creative Commons

take down
the paywall
steun ons nu!