Met dank aan DoP Manuel Dacosse’s poëtische beeldtaal en acteurs die zoals Benoit Poelvoorde balanceren op de grens van kracht en fragiliteit, of zoals Alba Gaïa Bellugi tegelijk fascinerend en angstaanjagend ogen, werd Fabrice du Welzs nieuwste een enorm uitdagende film. Ook al dankzij het mise-en-scène talent van een cineast die met evenveel passie praat als filmt.

Inexorable van Fabrice du Welz. Foto Kris Dewitte.

“G-L-O-R-I-A (GLORIA). I’m gonna shout it everyday” zongen Van Morrison (die dankzij Kenneth Branaghs Belfast een revival beleeft) en Them. “Entra odio ed esce amore. Dal nome Gloria” Umberto Tozzi. Opwinding, haat, liefde. En Gloria.

Die glorieuze vrouwennaam duikt ook op bij de Belgische filmmaker Fabrice du Welz (°1972). In de Ardennen trilogie Calvaire-Alléluia-Adoration (buiten beeld als object van rouw in zijn debuut) en andermaal in Inexorable. Een film noir thriller waarin een mysterieuze jonge vrouw (rol van Alba Gaïa Bellugi) doodsdrift en seksualiteit combineert. Intrigerend en beangstigend genoeg om het leven van een schrijver met een als writer’s block gecamoufleerd geheim (briljant vertolkt door Benoît Poelvoorde) uit evenwicht te brengen.

Fabrice du Welz

Emoties in beweging

Er zijn zekerheden bij cinefiel en filmmaker Fabrice du Welz. Dat Gloria terugkeert als filmpersonage. Dat vrouwelijke filmfiguren vaak intrigerend, altijd aantrekkelijk en soms angstaanjagend zijn. Dat liefde snel in een hel verandert. Dat passie de motor van elk verhaal is. En dat cinema gedefinieerd wordt als emotions in motion.

Toch lijkt de door het bioscooppubliek te vaak in de steek gelaten regisseur-scenarist met Inexorable een andere, nieuwe, weg in te slaan. Filmisch (narratief én stilistisch) minder radicaal maar in zijn emotie- en karakter gedrevenheid nog altijd extreem. Daarom gingen we met hem praten. Eerst in Gent, later in Brussel. Eerst in het Frans, dan in het Engels.

Narciso Ibáñez Serradors ¿Quién puede matar a un niño?: Wilde kinderen in een gekke wereld.

Een zeldzaam voordeel van de lockdowns was dat er plots tijd kwam om via Blu-ray meesterwerken zoals Narciso Ibáñez Serradors ¿Quién puede matar a un niño? (uitgebracht door Carlotta Films) te ontdekken. Een Spaanse film die je zelf in een bonusdocumentaire omschrijft als “een metafysische en existentiële horrorfilm”. Wat doet denken aan jouw tweede film Vinyan.

“Ik wou net na mijn debuut Calvaire (2004) een remake maken van Serradors bij ons onder de Franse titel Les revoltés de l’an 2000 bekende film maar door een rechten probleem is dat er niet van gekomen.

Het scenario van Serrador was gebaseerd op een roman van Juan José Plans en ook al door het enorme commerciële succes in Spanje waren er spanningen tussen de filmproducenten en de auteur. Serrador heeft niet veel bioscoopfilms gemaakt maar was in eigen land een grote ster. Hij was zowat de Spaanse Alfred Hitchcock en dat compliceerde de zaken verder.”

Fabrice du Welzs Vinyan: Apocalypse Now meets ¿Quién puede matar a un niño?

Serrador zegt in diezelfde documentaire dat hij zich identificeerde “met wilde kinderen in een gek geworden wereld.” Dat klink vertrouwd met Vinyan en ook Adoration in het achterhoofd.

“Wat me boeit aan ¿Quién puede matar a un niño? (1976) is dat het een donkere film is die speelt op een door licht overspoeld eiland. In tegenstelling tot Serradors met zijn kleuren pallet, widescreen beelden en kostuums meer gotische, Hammerachtige La Residencia (1969).

Er is met de kinderen en de waanzinnige wereld zeker een link met mijn films maar het is niet zo dat het gecamoufleerde remakes van ¿Quién puede matar a un niño? zijn. Toen bleek dat ik de remake niet kon maken heb ik het los gelaten.”

Een web van leugens

Met een camera die gericht is op duidelijk gestoorde personage dompelt Alléluia ons meteen een in een nare, ziekelijke sfeer. Inexorable begint rustig om dan wilder te worden en te eindigen in totale waanzin.

“Ik heb Inexorable op een heel andere manier gemaakt dan Alléluia (2014) en mijn andere films omdat ik de kijker ditmaal wou inviteren in het verhaal. Terwijl ik doorgaans de toeschouwer midden in de actie werp. Nu open ik de deur, laat ik mensen zich binnen installeren en stel ik de personages voor. Dit is Marcel, dit Jeanne, dit hun dochter Lucie en hier is Gloria. In dit landhuis woont het gezin met hun grote witte hond.

Alléluia van Fabrice du Welz: Vurige onderdompeling.

Daarna begin ik aan een weinig revolutionair, eerder klassiek verhaal. Dat classicisme laat me toe om los van de plot spanningen te creëren en de personages te verstrengelen met hun eigen leugens en constructies. Daardoor krijgt de film reliëf en wordt het langzaam duidelijk dat alle personages heel ambigu zijn.”

Inexorable lijkt aanvankelijk het verhaal van een inspiratieloze schrijver en zijn obsessieve fan maar wordt het avontuur van een auteur die zich verliest in een web van fictie en emoties.

“Leugens en sociale relaties spelen maar ook seksualiteit en het feit dat het koppel na 25 jaar wat uitgedoofd is. Jeanne heeft uit liefde en tegen de wil van haar vader in gekozen voor een man die niet uit hetzelfde milieu komt. Marcel is een enigma. Tegelijk lui, passief en duidelijk getormenteerd.

De jonge wervelwind Gloria contrasteert fel met deze starre wereld en zal fungeren als katalysator. Een beetje zoals de vreemdeling die in sommige Japanse films een universum door elkaar komt schudden.”

Inexorable van Fabrice du Welz: Glorieuze Gloria.

Kinderen in de wereld van volwassenen

Andermaal is er heel nadrukkelijk een kind aanwezig in dit universum.

“Er is niets fascinerender dan de blik van een kind te confronteren met de wereld van volwassenen. Het herinnert aan je eigen jeugd, aan de tijd waar je spanningen tussen volwassenen vaak voelde zonder ze te begrijpen.

Je leeft met je broers, zussen en schoolkameraden immers in een ander universum. De geseksualiseerde wereld van volwassenen lijkt ontoegankelijk en onvatbaar voor de jonge Lucie. Dat interesseert me heel erg.

Adoration (2019) was anders omdat de jongeren daar op de drempel van de volwassenheid staan. Met die stap verdwijnt de onschuld. De kindertijd is fascinerend omdat je er nooit naar kan terug keren. Daar ontsnap ook ik als filmmaker niet aan. Als volwassene ben ik een geseksualiseerd wezen dat zijn onschuld kwijt is maar die kindertijd blijft me aantrekken. In Inexorable plaatst de blik van Lucie de volwassenenwereld in een ander perspectief terwijl ze zelf door de leugens getekend is.”

Inexorable van Fabrice du Welz: Het kind en de volwassenwereld.

De wereld van de volwassenen is een constructie.

“Een constructie die vals kan zijn en op een even verschrikkelijke als menselijke manier gemaakt is. Ik wil personages immers niet beoordelen, ik tracht enkel ze te begrijpen. Met Benoît Poelvoorde’s personage in Inexorable voel ik me erg verbonden. Ik kan Marcel begrijpen. Een man die een kans ziet en daardoor verstrengeld geraakt in een leugen waaruit hij zich niet meer kan bevrijden. Hij kan de leugen niet onder woorden brengen tot het zo intens wordt dat alles in zijn gezicht explodeert.”

Allesbehalve zwart-wit

Poelvoorde maakt er een tegelijk irritant en vertederend individu van.

“Dat heeft alles te maken met zijn talent: Benoît is prettig gestoord maar weet ons met zijn vertolking te raken. Daarom wou ik al zo lang met hem samenwerken en ben ik blij dat dit met Adoration en Inexorable eindelijk gelukt is. Hij is uitermate geschikt voor mijn films. Mijn interesse gaat immers naar schaduwzijden, donkere kanten van mensen, en die brengt hij als geen ander tot leven.

Het obscure is voor mij niet zwart of wit, waardoor ik dol ben op de literatuur van Simenon waar personages tegelijk alles en het compleet tegenovergestelde zijn. De hedendaagse cinema is heel binair geworden. Grote maatschappelijke thema’s worden vaak heel manicheïstisch geïntroduceerd terwijl de zaken veel complexer zijn.”

Inexorable van Fabrice du Welz: Verstrengeld in een web van leugens.

Zo komen we bij de film noir.

“Want film noir is het genre van de slachtoffers en dat is een goede definitie van de wereld waarin de personages van Inexorable leven. Ze zijn allemaal, met inbegrip van de hond, slachtoffer. Dat is verbonden met de familie, met de druk die we elkaar opleggen en de trauma’s die we meesleuren. De plot wordt gedreven door de personages en hun emoties en wonden.”

Het pijnlijke, lelijke krijgt daarbij een poëtische schoonheid.

“Dat heeft alles te maken met de toon, het beeldformaat, de manier waarop het huis uitgelicht wordt.”

En de manier waarop je met de camera meer afstand neemt van de personages dan je meestal doet.

“Het is een bewuste keuze om iets meer afstand te nemen, meer te abstraheren. Tegelijk is de camera heel aanwezig en nadrukkelijk actief om hun universum te schetsen. Mijn films zijn doorgaans heel claustrofobisch maar hier heb je tegelijk het gevoel van afstand, van ruimte en tegelijk ook geslotenheid.

Het amuseerde me om te werken met een altijd lichtjes bewegende camera. Een camera die je nauwelijks voelt maar toch aanwezig is. Dat gaat samen met een classicisme dat eigenlijk een façade is. Het lijkt Hollywood maar er speelt een vrouwbeeld dat heel on-Amerikaans is.”

Adoration van Fabrice du Welz: Liefde of niets.

Een huis met karakter

Het aan Adoration herinnerend landhuis wordt een personage in Inexorable.

“Ik probeer minder abstract te zijn dan in Adoration want daar waar was het vooral een plaats die moest ontvlucht worden. De kijker is dusdanig beïnvloed door het realisme van televisie dat je toch een andere blik moet introduceren wanneer je plaatsen tot personage wil maken.

Tegelijk moet de kijker ook kunnen bepalen waar de protagonisten zich bevinden. In het tijdperk van  streaming is evenwel niet iedereen in staat om dingen anders te bekijken.

Achteraf realiseerde ik me dat het begin van Adoration té abstract was, te zeer visueel aanleunde bij een ander tijdperk, waardoor toeschouwers verward geraakten en meer bezig waren met de tijd dan met de personages. Met Inexorable wou ik ook abstraheren maar daarbij veel concreter zijn. Auto’s, mobiele telefoons, dingen die ons naar de hedendaagse tijd transporteren introduceren.

Calvaire van Fabrice du Welz: Stevig debuut, sterke barokke horror opera.

Maar toch blijft het abstract want dat gegeven zorgt er net voor dat mijn films goed verouderen. Daardoor slaap ik beter. Zelfs wanneer mijn films geen groot succes zijn troost ik mij met het idee dat ze beter oud zullen worden. Door hun toon, hun artistieke en visuele stijl bezitten ze een stabiliteit die voor een langere levensduur zorgt.”

Poëtisch realisme

Inexorable bevat een dromerige scène waarin een onbekende, een in zwart gekleed meisje, contact maakt met een witte hond om samen richting het door de bomen zichtbare landhuis te stappen. Dat deed me denken aan Jean Cocteau: de ontmoeting van de wereld van het beest met die van de mens.

“Ik dacht zelf meer aan White Dog van Sam Fuller. Al geef ik toe dat er toeval mee gemoeid is. De hondentrainer stelde me verschillende honden voor en ik heb deze witte hond geselecteerd omdat hij indrukwekkender was en het contrast met Gloria’s kledij spanning kon opleveren. Heel intuïtief eigenlijk allemaal.

Inexorable van Fabrice du Welz: Verstorende vreemdeling in een vreemde wereld.

Maar het dierlijke, beestachtige is natuurlijk wel een thema. Ik werkte bewust met een dichotomie: er is een Gloria die heel fragiel, introvert en gewoontjes lijkt terwijl er ook een Gloria is die kracht uitstraalt. En, door haar obsessieve en bijna waanzinnige verbetenheid, ook gevaar.”

Dat lijkt een evolutie maar eigenlijk is het de blik van de toeschouwer op het personage die veranderd is. Het is geen toeval dat Gloria de link legt naar gelijknamige vrouwelijke personages in Alléluia en Adoration. En de afwezige, gestorven, vrouw in Calvaire.

“Ik ben blij dat je het zegt want ik wou de kijker anders doen kijken en actrice Alba Gaïa Bellugi helpt daarbij. Ze straalt intense kwetsbaarheid uit maar is tegelijk ook beangstigend.”

Minder intuïtieve cinema

Evolueer je met Inexorable naar een ander soort cinema?

“Moeilijk te zeggen maar het was wel de bedoeling om met Inexorable meer aan te sluiten bij het werk van Claude Chabrol (Franse regisseur van o.m. Le boucher, Violette Nozière, Poulet au vinaigre, Merci pour le chocolat, L’ivresse de pouvoir). Een cinema die meer geconstrueerd, minder intuïtief is.

Ik besef dat wanneer ik wil evolueren als filmmaker, ik tegen mijn natuur in moet gaan. Minder grillig, onevenwichtig en improviserend op de ingeving van het moment te werk gaan. Met complexe personages, verschillende verhaallagen en een locatie met een eigen karakter moest ik ook doordachter werken. Dat was uitdagend maar ook stimulerend.”

De schaduw van Claude Chabrol.

Bij Chabrol denken we ook aan humor.

“Inderdaad en hij was een meester in hybride cinema, onder meer in het combineren van film noir en humor. Wat men vaak vergeet is dat Chabrol enorm precies te werk gaat. Chabrol was zo’n veelfilmer dat ik het twintig jaar geleden nog niet door had wat een immens cineast hij wel was.

En daarmee bedoel ik dat hij het niveau van Alfred Hitchcock haalt. Ze bezitten eenzelfde gevoeligheid en humor. Ook indrukwekkend is de manier waarop Chabrol spreekt over zijn werk. Waarom hij een bepaalde camerabeweging maakt of een bepaalde acteur gebruikt.”

Terwijl zijn films van een schijnbare eenvoud zijn.

“Inderdaad. Wat bewijst dat onderwerpen ‘onderwerpen’ zijn maar dat wat telt, en wat films een lang leven bezorgt, cinema is.”

Een gedoemde wereld

De titel Inexorable suggereert fataliteit, een genadeloos universum, en geeft de toon aan.

“Het Engelse woord betekent onverbiddelijk. Ik hou van het woord. Soms is het ook niet meer dan dat, Alléluia was ook zo’n titel die ik had voor de film er was. De fataliteit die Inexorable suggereert klikt met de film noir. Dus ook dat klopte. Het is mysterieus en poëtisch tegelijk en heeft een nihilistische dimensie.

Als adolescent had ik deze film willen zien want het stemt overeen met mijn gevoel voor gotische cinema en romantiek. Maar dan wel met een nihilistische benadering waarbij de wereld gebouwd is op leugens en bedrog terwijl elke objectieve waarheid ontbreekt.”

Inexorable van Fabrice du Welz: Gloria’s gaze.

De opnamen voor Inexorable begonnen net na de eerste COVID lockdown. Was je niet bang dat alles alsnog zou stilgelegd worden?

“Nee, we waren gewoon blij dat we konden filmen en samen werken. Het was eigenlijk niet zo moeilijk, pas bij de volgende golven werd het zwaar omdat de regels toen veel strenger werden. Tijdens de opnamen was ik bezorgd voor de acteurs en de crewleden, niet zozeer voor mezelf.

Achteraf was het een fijne afleiding om de film te finaliseren tijdens de pandemie. Doordat ik ondertussen met de jaren al een vast team medewerkers heb opgebouwd kon iedereen vlot en op zichzelf zijn ding doen. We hebben allemaal min of meer dezelfde ideeën waardoor ellenlange of dagelijkse meetings overbodig zijn.”

Fabrice du Welz

Een nationaal trauma

Tegelijk was je bezig met een volgend filmproject.

“Ik ben constant aan de slag met nieuwe ideeën en projecten. Mijn volgende film houdt het midden tussen film noir en thriller. Het verhaal is fictie maar gebaseerd op de Dutroux affaire en het trauma dat daar mee verbonden is. Maldoror vertrekt vanuit het standpunt van een jonge rijkswachter, gespeeld door de jonge Franse acteur Anthony Bajon (Un autre monde), en we volgen zijn tocht van 1994 tot 2002. Het is een onderzoekfilm, er zijn noir elementen maar ook horror en thriller elementen.”

Met de obsessie van de speurder als motor.

“Inderdaad, het gaat om frustraties en het verlangen zaken op te sporen. Maar het is wat te vroeg om er uitgebreid over te praten. De film moet nog gemaakt worden en het onderwerp blijft zeker in België delicaat.”

Vinyan van Fabrice du Welz: Obsessieve zoektocht.

Toch ben je niet bang om een belangrijk onderwerp aan te pakken.

“Helemaal niet, het is ook tijd om deze traumatische gebeurtenissen frontaal te benaderen. Maar het blijft natuurlijk wel een film met een heel uitgesproken point-of-view. Gebaseerd op het Dutroux-verhaal en geen reconstructie van het gebeuren.

Er bestaat wel een grote terughoudendheid om belangrijke gebeurtenissen uit de Belgische geschiedenis, te beginnen met wat er in Congo is gebeurd, onder ogen te nemen. Ik hoop dat Maldoror op dat vlak iets los zal maken.”

Toekomstmuziek want met (hopelijk) opnamen dit jaar is de release van Maldoror – met ook andermaal Benoît Poelvoorde in de cast – iets voor 2023. Pas dan zullen we weten of ook Gloria als heldin van de partij is. Tot die tijd kunnen we genieten van de mysterieuze, sensuele en gevoelige Gloria die in de donkere odyssee Inexorable met ontwapenende empathie de dunne lijn tussen monsterlijkheid en menselijkheid blootlegt. Intense, wondermooie cinema van een pur sang cinefiel en cineast. Vintage Fabrice du Welz dus.

Gent, 20 oktober 2021 & Brussel, 8 maart 2022.

Vinyan van Fabrice du Welz: De ogen van het kind.

INEXORABLE van Fabrice du Welz. België-Frankrijk 2021, 98’. Met Benoît Poelvoorde, Mélanie Doutey, Alba Gaïa Bellugi, Janina Halloy. Scenario Joséphine Hopkins, Aurélien Moras & Fabrice du Welz. Muziek Vincent Cahas. Fotografie Manuel Dacosse. Montage Anne-Laure Guégan. Art Direction Manu de Meulemeester. Distributie O’Brother. Release 20 april 2022.

Fabrice du Welz: Cinefiel en cineast.