In 2015 heeft de politie een Servische asielzoekster aangehouden die een bevel had overtreden om het grondgebied te verlaten. Om die aanhouding uit te voeren betraden zij de woonplaats van de betrokken persoon zonder over een geldig huiszoekingsbevel te beschikken.

Het Belgisch gerecht had geoordeeld dat een huiszoeking niet vereist was omdat de betrokken persoon aangehouden zou zijn, nadat zij op verzoek van de politie vrijwillig de woning had verlaten. Volgens de betrokkene werd zij echter in haar woning aangehouden nadat de politie de voordeur had geforceerd.

Nadat zij alle Belgische juridische rechtsprocedures tot aan het Hof van Cassatie had uitgeput, diende zij klacht in bij het Europees Hof van de Rechten van de Mens in Straatsburg.

In zijn vonnis van 8 maart 2022 besliste het Hof dat er wel degelijk sprake is van huisvredebreuk en dat de aanhouding van de betrokken persoon dus onwettig was. “De (Belgische) regering kon niet op overtuigende manier tegenspreken dat de politie de woonplaats betreden had voor de aanhouding”.

Tijdens de periode van dit incident was door de toenmalige Staatssecretaris voor Asiel en Migratie Theo Francken (N-VA) een wetsvoorstel ingediend om de politie de toelating te geven woningen te betreden om buitenlandse personen zonder wettige verblijfsvergunning aan te houden op basis van een huiszoekingsbevel dat louter administratief door een onderzoeksrechter zou worden ondertekend, zonder dat van een gerechtelijk onderzoek sprake is (zoals in de Grondwet is vereist).

Dit voorstel werd uiteindelijk afgevoerd omdat de regeringspartijen het niet eens raakten. Kern van de discussie was dat dit wetsvoorstel zo algemeen was opgesteld dat het de vrijwaring van het grondwettelijk principe van de onschendbaarheid van de privé-woning op de helling zette. Critici vreesden dat dit voorstel de weg zou openen voor een verdere afbraak van dit grondwettelijk recht. Desalniettemin werden ondertussen reeds meerdere aanhoudingen uitgevoerd zonder geldig huiszoekingsbevel.

Het Hof oordeelde dat deze praktijk een schending is van Artikel 8 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens.

Artikel 8 –Recht op eerbiediging van privé-, familie- en gezinsleven.

1. Een ieder heeft het recht op respect voor zijn privéleven, zijn familie- en gezinsleven, zijn woning en zijn correspondentie.
2. Geen inmenging van enig openbaar gezag is toegestaan in de uitoefening van dit recht, dan voor zover bij wet is voorzien en in een democratische samenleving noodzakelijk is in het belang van de nationale veiligheid, de openbare veiligheid of het economisch welzijn van het land, het voorkomen van wanordelijkheden en strafbare feiten, de bescherming van de gezondheid of de goede zeden of voor de bescherming van de rechten en vrijheden van anderen.

Bovendien was deze praktijk volgens het Hof een schending van Artikel 15 van de Belgische Grondwet:

Artikel 15. De woning is onschendbaar; geen huiszoeking kan plaats hebben dan in de gevallen die de wet bepaalt en in de vorm die zij voorschrijft.

Staatssecretaris voor Asiel en Migratie Theo Francken (N-VA) poogde met dit wetsvoorstel Belgen te viseren die vluchtelingen in hun woning opvingen. Indien aangenomen kon deze wet worden gebruikt om de huizen te betreden van burgers, enkel en alleen op basis van vermoedens van herbergen van vluchtelingen zonder verblijfsvergunning of met een bevel tot verlaten van het grondgebied, zonder voorafgaand gerechtelijk onderzoek.

‘Woonstbetreding’

Het voorstel had als echte doelstelling de criminalisering van menselijke opvang van mensen in noodsituaties. Het zou arbitraire en willekeurige betredingen van woningen mogelijk maken. Elke huiszoeking zou dan kunnen worden gedekt door een vermoeden, waarbij vaststellingen ter plaatse die niets met vluchtelingen te maken hebben zouden kunnen worden gebruikt tegen de bewoners.

De Staatssecretaris poogde met zijn voorstel huiszoekingen te herleiden tot puur administratieve maatregelen, zonder basis in een gerechtelijk onderzoek. Het was zijn antwoord op de massale solidariteit van Belgische burgers die in 2015 dagelijks meer dan 300 vluchtelingen aan het Maximiliaanplein in Brussel bij hen thuis opvingen. Het zou volgens de Staatssecretaris niet langer gaan over ‘huiszoeking’ maar over ‘woonstbetreding’.

De aanhouding in deze specifieke zaak was allesbehalve een uitzondering. Gebruikmakend van de zwakke positie van de betrokken personen werden vele vluchtelingen het land uitgezet voor zij de kans kregen de bestaande rechtsmiddelen ten volle in te zetten.

Meerdere gemeenteraden hadden moties aangenomen waarin zij stelden geen gevolg te zullen geven aan bevelen op basis van dit wetsvoorstel. Het werd daarop afgevoerd.

Dit vonnis van het Hof in Straatsburg betekent niet dat de Belgische Staat geen personen het land kan uitwijzen. Het Hof stelt alleen dat dit moet gebeuren volgens de geldende Grondwettelijke en internationale regels, met respect voor de rechten van de verdediging en van de bescherming van de woning.