Covid-19 vormt niet enkel een bedreiging voor onze fysieke gezondheid. De artikels over de sociale crisis die het virus teweegbrengt vliegen ons om de oren, zeker als het om kinderen en jongeren gaat. De studiedienst van CM goot deze alarmkreten in objectief cijfermateriaal.
Hallucinant hoog
In het voorjaar van 2020 ging ons land voor het eerst in lockdown. De regering kondigde een verbod op niet-essentiële verplaatsingen af en besloot om niet-dringende zorg uit te stellen. Reguliere consultaties verplaatsten zich naar online platformen.
CM ziet deze maatregelen weerspiegeld in de cijfers: zowel het aantal patiënten dat een fysiek bezoek brengt aan de psychiater als het aantal psychiatrische ziekenhuisopnames neemt af.
Deze daling is echter van korte duur. Voordien zaten deze cijfers in een stijgende lijn. Kort na die eerste coronaperiode schieten ze opnieuw de hoogte in, om een recordbezetting te bereiken met per dag gemiddeld 249 opnames in psychiatrische ziekenhuizen en 210 in algemene ziekenhuizen.
PAAZ= psychiatrische afdeling algemeen ziekenhuis; PZ= psychiatrisch ziekenhuis. Grafiek: CM-Studiedienst
Dezelfde trend zien we terug bij dringende psychiatrische hulpverlening. Het gaat hier om spoedopnames om de veiligheid van de patiënt of diens omgeving te garanderen, bijvoorbeeld wanneer iemand moorddadig of suïcidaal gedrag vertoont.
De cijfers van spoedopnames stijgen na de eerste lockdown en zijn zelfs niet meer zo hoog geweest sinds 2011, vier jaar voor de hervorming van de zorg.
Na een korte daling tijdens de eerste lockdown, stijgt het aantal spoedopnames hallucinant. De cijfers zijn zelfs niet meer zo hoog geweest sinds 2011, vier jaar voor de hervorming van de zorg.
Het hoeft niet te verbazen dat net jongeren zo hard lijden onder de genomen gezondheidsmaatregelen. Zij behoren tot de leeftijdsgroep die interactie met vrienden het hardst nodig heeft voor een goede psychologische ontwikkeling.
Zwaarder medicatiegebruik
Dat een gebrek aan contact zware psychologische gevolgen kan hebben, blijkt eveneens uit het aantal voorgeschreven geneesmiddelen. Die nemen sterk toe, terwijl het aantal patiënten dat geneesmiddelen voorgeschreven krijgt, net afneemt.
Grafiek: CM-Studiedienst
Hier kunnen twee verklaringen voor zijn. Ofwel schrijven psychiaters geneesmiddelen voor een langere periode voor, zodat patiënten minder op consultatie moeten komen. Ofwel moesten ze de voorgeschreven dosis verhogen. Als de tweede hypothese klopt, dan gaat de toestand van gekende patiënten achteruit, terwijl nieuwe patiënten een ernstiger klinisch beeld vertonen.
We zien een stijging bij alle leeftijdsgroepen wat betreft het gebruik van psycholeptica, maar vooral bij kinderen jonger dan zes jaar (+50%!).
Deze toename van voorgeschreven geneesmiddelen is problematisch, zeker als je weet dat het vooral om psycholeptica gaat, zoals hypnotica en kalmerende middelen. Psychiaters schrijven deze zware medicijnen enkel voor in ernstige gevallen, aangezien ze heel wat bijwerkingen veroorzaken.
Het gebruik van psycholeptica was drie jaar lang stabiel gebleven. Nu zien we een stijging bij alle leeftijdsgroepen, maar vooral bij kinderen jonger dan zes jaar (+50%!) en jongeren tussen vijftien en zeventien jaar (+30%).
Ongelijk leed
Vooral kinderen en jongeren uit de lagere sociale klassen krijgen het hard te verduren. Ze belanden vaker op de psychiatrie en krijgen meer antipsychotica voorgeschreven.
CM neemt hier geen significante impact van corona waar. Het verschil was voordien al dramatisch hoog. Ter illustratie: in 2016 lag het antipsychoticagebruik bij minder welvarende kinderen 67 procent hoger dan bij welgestelde kinderen.
Een bijkomend probleem is dat deze minder welvarende kinderen moeilijker hun weg naar de zorg vinden, terwijl zij het net vaker nodig hebben. Het aantal psychiatrische opnames van deze groep mag dan wel hoger liggen, het aantal consultaties daarentegen ligt opmerkelijk lager. Met andere woorden: Hulp komt pas als het vijf voor twaalf is.
Onderschatting
Bovengenoemde cijfers zijn hoog, te hoog, maar waarschijnlijk niet hoog genoeg. Bij de leden van CM zijn personen met een zwakkere sociaaleconomische positie ondervertegenwoordigd, waardoor dit waarschijnlijk een onderschatting is van de werkelijke problematiek.
Bij de leden van CM zijn personen met een zwakkere sociaaleconomische positie ondervertegenwoordigd, waardoor dit waarschijnlijk een onderschatting is van de werkelijke problematiek.
Bovendien kon de studiedienst van CM enkel gebruik maken van de gegevens waarover zij beschikt, namelijk documenten over de zorg die wordt terugbetaald. Andere hulpverlening, zoals bezoeken aan de huisarts, en het gebruik van slaap- en (sommige) kalmeermiddelen blijven buiten beeld.
Hoe is het mogelijk dat de geestelijke gezondheid van kinderen en jongeren er zo slecht aan toe is? Wat moet er gebeuren om deze schreeuwerige cijfers het zwijgen op te leggen? CM pleit voor meer focus op preventie, want alleen zo kunnen we de druk op de curatieve zorg verlichten.
Je kan alle grafieken raadplegen via het rapport van de CM-Studiedienst.
