Solidariteit met 'Renault Open' bij Caterpillar. Foto: JD
Getuigenis - Jan Dereymaeker

25 jaar na Renault-Vilvoorde nog geen antwoord: waarom kon dit gebeuren?

Op 27 februari 1997, 25 jaar geleden, viel het grootste collectieve ontslag ooit in België voor de 3100 personeelsleden van Renault-Vilvoorde. Jan Dereymaeker werkte er sinds 1978 en was vakbondsafgevaardigde. Hij blikt terug. Is er sindsdien iets veranderd om dergelijke sociale drama's te voorkomen?

vrijdag 25 februari 2022 12:54
Spread the love

 

Op 27 februari 2022 om 15  uur is er een herinneringsmoment aan het kunstwerk De Vuist op het rondpunt van de Luchthavenlaan en de Woluwelaan in Vilvoorde.

25 jaar geleden op donderdag 27 februari 1997 besloot Frans autobedrijf Renault zijn vestiging in Vilvoorde te sluiten. Het personeel was totaal verrast. Hun verontwaardiging was groot en de publieke opinie steunde hen. Hoe kon een vestiging die winst maakte toch gesloten worden?

Er volgde een strijd van 5 maanden. Zolang bleef dag en nacht het vuur branden op de parking waar 5000 afgewerkte wagens werden geblokkeerd door het stakende personeel. Op 11 maart 1997 volgde een eerste solidaire vakbondsbetoging op Europees niveau. Op 16 maart was er in Brussel een nationale betoging voor werk met 100.000 betogers. Ook de arbeiders van Forges De Clabecq waren erbij.  Hun bedrijf werd eveneens failliet verklaard, ook zij vochten tegen een sluiting. Deze gemeenschappelijke strijd werkte enthousiasmerend en inspirerend.

Op bezoek bij de collega’s van Forges de Clabecq. Foto: JD

Na nog vele sociale acties en lange moeizame onderhandelingen bereikten de vakbonden een sociaal akkoord. Een vestiging met 400 personeelsleden bleef nog 15 jaar open tot 2012. 500 werknemers konden op brugpensioenen en de overigen kregen een degelijk sociaal plan en 2 jaar begeleiding naar een nieuwe job via een tewerkstellingscel van de VDAB. Dé fabriek Renault-Vilvoorde met 3100 werknemers ging echter onherroepelijk dicht.

1. Hoe kon het dat een winstgevend bedrijf met een pas geïnstalleerde nieuwe montageafdeling toch zomaar gesloten werd en 3100 werkende mensen en hun gezinnen aan hun lot overliet?

Dit is de vraag van 1 miljoen. Iedereen heeft hier zijn antwoord op. Deze beslissing toont aan dat het kapitalisme bereid is enorm ver te gaan om zijn winsten optimaal veilig te stellen. Wat vooraf ging was een jarenlang gevecht van de directie tegen de vakbonden om flexibiliteit in de vorm van een 9-urendag in te voeren.

Wat vooraf ging was een jarenlang gevecht van de directie tegen de vakbonden om flexibiliteit in de vorm van een 9-urendag in te voeren.

Met de belofte van een volledig nieuwe montagehal gingen de vakbonden uiteindelijk akkoord. In 1993 investeerde het bedrijf in een nieuwe zeer moderne montagehal. Deze toegevingen aan de eisen van de directie zijn duidelijk geen garantie gebleken voor de redding van de fabriek.

Herdenking aan De Vuist met Eric, Albert en Stan. Foto: JD

Met de komst van Carlos Ghosn, de nieuwe internationale directeur, ging alles plots in een hogere versnelling. Hij wilde van de 11 montagefabrieken van Renault nog maar 7 overhouden, ten koste van alles.

In de overblijvende fabrieken zou men 24 uur op 24 uur werken. Dat klinkt theoretisch haalbaar maar is in de realiteit onmogelijk. De gezondheid van haar mensen was voor het bedrijf van geen tel meer.

De gezondheid van haar mensen was voor het bedrijf van geen tel meer.

Omwille van dit soort praktijken van werkgevers is een verbod in heel de EU op ‘nachtarbeid om economische redenen’ een logische eis. Dit is immers concurrentievervalsing ten koste van de gezondheid van de werkende mensen.

Carlos Ghosn kwam recent terug in het nieuws toen hij in 2020 op staande voet werd ontslagen en belandde wegens fraude voor een tijd in de gevangenis in Japan. Daar kon hij met behulp van rijke corrupte vrienden illegaal het land uitvluchten. Hij leeft nu ondergedoken in Libanon.

2. Een staking van 5 maanden, waarom duurde deze sociale strijd zolang?

Ook hier kunnen we gerust stellen dat niemand enig idee had hoelang deze strijd zou aanslepen.

De sociale strijdbaarheid kende de eerste weken geen grenzen. Alle 5 vakbondsafdelingen van Renault-Vilvoorde maar ook de vakbonden in de Franse vestigingen, schaarden zich achter de eis dat Renault op zijn beslissing moest en zou terugkomen. Betogingen in Brussel en Parijs kenden een ongelofelijk groot succes met 70.000 en 100.000 deelnemers.

Alle politieke partijen veroordeelden de sluiting en veroordeelden openlijk het ‘wilde kapitalisme’. Maar tegelijkertijd zeiden ze dat ze er niets aan konden doen.

De sociale strijdbaarheid kende de eerste weken geen grenzen.

Ook in Frankrijk zei socialistische presidentskandidaat Lionel Jospin dat hij deze sluiting nooit had willen doorvoeren maar niet meer kon tegenhouden. Het bedrijf was nochtans voor een groot deel nog in handen van de overheid. Jospin volgde echter de logica van het kapitalistisch ondernemen in plaats van zijn invloed te gebruiken om de tewerkstelling te redden.

Samen aan De Vuist. Foto: JD

De juridische strijd van de vakbonden in Frankrijk en België heeft de rechtbank doen beslissen dat de aankondiging van de sluiting niet correct was verlopen. Dat heeft de sluiting zelf uiteindelijk niet kunnen terugdraaien.

De belangrijkste reden voor de enorme bijval van deze sociale actie was de goede organisatie van de bezetting van het bedrijf, 4500 afgewerkte voertuigen klaar voor verkoop die werden geblokkeerd door het personeel en een vuur dat 5 maanden dag en nacht bleef branden. Naast meerdere betogingen volgden 5 maanden lang dagelijkse/wekelijkse solidariteitsacties.

3. Het enorme belang van internationale samenwerking tussen vakbonden.

Renault Vilvoorde had reeds lang een goed georganiseerde vakbondswerking die stevig ingebed zat in het personeel. Dit ging van een goed gedocumenteerde ondernemingsraad, een serieus werkend Comité van Veiligheid en Gezondheid en een Europese ondernemingsraad waar Renault-Vilvoorde een zitje had. 

“Het litteken van een ontslag blijf je meedragen. Dat toont aan dat we in een economische crisis beter collectief minder gaan werken, dan dat er ontslagen vallen.” Jan-Emmanuel De Neve, redacteur van het UN World Happiness Report 2021

Het waren echter vooral de syndicale afgevaardigden die daarvoor steeds dagelijks de problemen van de werkmensen behartigden die toen het bindmiddel werden om de arbeiders te betrekken in de strijd. Renault-Vilvoorde had reeds een reputatie van personeelsvergaderingen en cao’s die door alle werknemers werden goedgekeurd.

Vakbondsafgevaardigde en PVDA-er Stan Vanhulle onderhield jarenlang vele contacten met de Franse vakbonden van CGT en CFDT. Vaak bezocht hij met collega’s de piketten van acties in de Renault-vestigingen van Maubeuge, Douai, Flins en Billancourt. Voor de arbeiders van Renault-Vilvoorde waren de Franse arbeiders geen concurrenten maar kameraden.

4. Was de eis voor ‘Renault Open’ wel realistisch?

Velen zeggen op dergelijke situaties: “De multinational beslist en de politiek kan niets doen”. Wat zouden de vakbonden daar wel tegen vermogen? We leven immers in een kapitalistische maatschappij.

Eric, Stan en Albert, voor altijd verenigd in de strijd. Foto: JD

Toch was de eis ‘Renault moet op zijn beslissing terugkomen’ volledig gerechtvaardigd. Er waren voldoende elementen om de sluiting tegen te gaan. Was Renault-Vilvoorde immers niet de meest kwalitatieve, meest flexibele en meest productieve vestiging van het bedrijf?

De directie beweerde dat het bedrijf per in Vilvoorde geproduceerde wagen 2000 BF (49,58 euro) verlies leed. Renault-België was echter volledig afhankelijk van de Franse directie. Renault-België kocht zijn onderdelen van de Franse afdelingen en verkocht zijn afgewerkte wagens aan Frankrijk volgens de prijzen die in Frankrijk door de directie werden vastgelegd. Van inspraak in die prijzen was geen sprake.

De eis ‘Renault Open’ werd na 4 weken opgegeven toen Louis Schweitzer, voorzitter van de raad van bestuur, na de massale betoging in Parijs nogmaals ‘Non’ zei en bij de beslissing bleef om de vestiging in Vilvoorde te sluiten. Toen werd het Comité Renault Open opgericht, die dit een verkeerde beslissing noemde. Dit comité verenigde strijdbare delegees en militanten van alle drie vakbonden. De eis ‘Renault Open’ was volgens het Comité het beste sociale plan.

5. Betekende Renault-Vilvoorde het einde van de industriële sector in Vilvoorde en Vlaanderen?

Er wordt dikwijls beweerd dat de sluiting van Renault in de sterren geschreven stond en dat die sluiting het einde betekende van het ooit zo sterk industriële Vilvoorde. Dit is een eenzijdige visie op de gang van zaken. 

Natuurlijk zijn er oude industriële sectoren verloren gegaan en zijn er nieuwe technologieën bijgekomen. Kijk maar in de omgeving van Vilvoorde naar Machelen, Diegem, Zaventem en Evere met bedrijven als Asco, Caterpillar, Fabricom, enzovoort. Hier ligt de tweede economische pool van België.

De Belgische auto-industrie is ook nooit helemaal gedelokaliseerd zoals vele economen toen voorspelden. Audi heeft de montagehallen van Volkswagen in Vorst overgenomen en Volvo heeft in Gent naast een vrachtwagenfabriek ook een bloeiende autoassemblage. Ford en GM zijn pas na intens Europees overleg en hevige sociale strijd gesloten. Daarnaast is er in België nog altijd een bloeiende autocarindustrie met Van Hool die er elektrische bussen maakt. 

6. De wet-Renault is 24 jaar oud. Heeft ze jobs kunnen redden en is ze voor verbetering vatbaar?

Na het grootste collectieve ontslag in de Belgische geschiedenis werd een wet goedgekeurd die volledig te danken is aan de strijd van de mensen van Renault-Vilvoorde. Sinds de wet-Renault in 1998 werd goedgekeurd mogen bedrijven niet langer overgaan tot herstructureringen alvorens de ondernemingsraad hiervan op de hoogte te brengen, en hen te betrekken bij de zoektocht naar oplossingen. Op die overgangsfase staat geen termijn op en ze kan dus in principe lang duren. 

De vuist van de machtelozen

De vakbonden maken sindsdien van deze wet gebruik om het aantal ontslagen te verminderen en waar mogelijk een sluiting te voorkomen. Volgens het ACV voorkwam de wet in 2020 11 procent van de geplande collectieve ontslagen. In Nederland is de wetgeving strenger. Er mogen daar geen ontslagen vallen zonder het akkoord van de ondernemingsraad.

Na het grootste collectieve ontslag in de Belgische geschiedenis werd een wet goedgekeurd die volledig te danken is aan de strijd van de mensen van Renault-Vilvoorde.

De wet-Renault moet beter zodat winstgevende bedrijven niet kunnen overgaan tot een sluiting. Bovendien moet er een wet komen die bedrijven verplicht om verworven subsidies en belastingvoordelen volledig terug te betalen als ze willen sluiten.

Bedrijven die reeds winst maken én subsidies krijgen delokaliseren nu ongestraft naar waar de fiscale en sociale regels nog voordeliger zijn voor hun aandeelhouders. In feite moet het hele subsidiesysteem van grote bedrijven in vraag gesteld worden. 

Waar het echt om gaat is dat de economie de mens centraal moet stellen en niet de logica van de winst waar werknemers van geen tel zijn. We kunnen tot vandaag veel leren uit de strijd van Renault-Vilvoorde. Die strijd wordt nog steeds gesymboliseerd door het kunstwerk De Vuist van Rik Poot op het rondpunt van de Luchthavenlaan en de Woluwelaan. 

De gemeenschappelijke strijd van alle werkende mensen – arbeiders, bedienden en kaders – overstijgt de kleur van hun vakbonden.

De documentaire ‘Renault 20 jaar later’ (zie YouTube hieronder) laat in volle realiteit zien wat het betekent wanneer een multinational zonder boe of bah 3100 werknemers op straat zet, een fabriek waarvoor zovelen een groot deel van hun leven hebben gegeven.

Deze strijd tegen de sluiting moet herinnerd en levend gehouden worden, al was het maar om nieuwe sociale drama’s te voorkomen. Mensen moeten hun sociale geschiedenis kennen zodat ze beter gewapend zijn om dergelijke drama’s in de toekomst te voorkomen.

 

Jan Dereymaeker was arbeider in de afdeling mechaniek van 1978 tot de sluitingsdag van Renault-Vilvoorde op 27 februari 1997. Hij was lid van de ondernemingsraad en ACV-vakbondsafgevaardigde.

Op 27 februari 2022 om 15 uur is er een herinneringsmoment van het ABVV aan het kunstwerk De Vuist op het rondpunt van de Luchthavenlaan en de Woluwelaan in Vilvoorde.

Renault 20 jaar later (2017):

Creative Commons

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!