Dreiging komt uit het Westen, niet uit het Oosten

In een verbluffende en onverwachte uitval deze week zei de Oekraïense president Volodymyr Zelensky dat de huidige problemen van zijn land uit het Westen kwamen in plaats van uit het Oosten.

De angst voor een dreigende oorlog is gebaseerd op nieuwsberichten dat Rusland troepen heeft aan de grens die het met het land deelt – maar dit is niet ongebruikelijk, en een jaar geleden was er al een soortgelijke concentratie van soldaten geweest, zei hij.

De waarheid is dat het dreigingsniveau niet is veranderd, vertelde hij deze week op een persconferentie. Bovendien is de echte bedreiging voor Oekraïne niet Rusland, maar de “destabilisatie van de situatie in het land”, zei hij tegen journalisten. De oorzaak van de paniek is de pers zelf, zei Zelensky.

Correspondenten op de persconferentie waren met verstomming geslagen. Het gebeuren was “een enigszins surrealistische ontmoeting”, zei Sarah Rainsford van de BBC.

De oorzaak van de paniek is de pers zelf, zei president Zelensky.

De Oekraïense leider haalde vervolgens uit naar de diplomaten van de VS, Groot-Brittannië en andere Westerse landen die het land ontvluchtten, alsof de veelbeschreven oorlog echt was. Hij ontkende dat Oekraïne een zinkend schip was, maar zelfs dan “zijn diplomaten als kapiteins. Zij zouden de laatsten moeten zijn die een zinkend schip verlaten.”

Wat is er echt aan het gebeuren?

De Westerse mogendheden lijken hun Taiwanese strategie te herhalen in de Oekraïne.

Stap één is naar iemands grondgebied te reizen en de status quo te veranderen totdat de buren reageren.

Stap twee is de buren ervan te beschuldigen van agressief en expansionistisch zijn – ook al hebben ze letterlijk hun eigen grondgebied niet verlaten (in tegenstelling tot de aanklagers).

Uiteindelijk is het doel om de NAVO-grenzen naar het oosten te verleggen, hogere uitgaven voor het leger te rechtvaardigen.

Stap drie is om met de media samen te werken om de wereld te misleiden over welke kant de situatie eigenlijk destabiliseert, om op die manier militaire expansie te rechtvaardigen.

Uiteindelijk is het doel om de NAVO-grenzen naar het oosten te verleggen, hogere uitgaven voor het leger te rechtvaardigen en te proberen de wereld verder te verenigen tegen landen waarvan het Westen vindt dat ze moeten ‘in bedwang worden gehouden’.

Het plan werkt

Rusland wordt alom afgeschilderd als de agressor, en de militaire activiteit vanuit het Westen neemt toe. De Britse regering stuurt wapens en troepen naar Oekraïne en roept andere NAVO-leden op om zich te “verenigen”. De VS zegt 8.500 troepen klaar te hebben staan.

In de media is de boodschap op alle fronten vrijwel identiek: Rusland dreigt plotseling, dus ‘de goeden’ worden gedwongen te reageren. De VS minister van Defensie Lloyd Austin zei dat de VS vastbesloten is Oekraïne te helpen “zichzelf te verdedigen”.

Hoe anders zouden kijkers het nieuws zien als ze het volledige verhaal kenden.

De BBC bracht politicus Tobias Ellwood in stelling om uit te leggen dat alle problemen de schuld van Rusland zijn. (Dezelfde man wordt door de media gebruikt als bron van negatief commentaar op China). De BBC nieuwsredactie ‘vergeet’ altijd de achtergrond van Ellwood te vermelden. Hij diende als onderdeel van de 77^ste Brigade, een Britse legerpropaganda-eenheid die zich richt op psychologische oorlogsvoering, media-operaties en ‘speciale beïnvloedingsmethoden’.

Hoe anders zouden kijkers het nieuws zien als ze het volledige verhaal kenden: “Wij zijn de media, en we staan op het punt om de standpunten te laten zien van iemand die getraind is in het verspreiden van desinformatie via de media”.

Problemen met het verhaal

Net zoals de zorgvuldig uitgebalanceerde relatie tussen Taiwan en het Chinese vasteland al jaren bestaat, met afwisselend perioden van rust en spanning, is dat ook het geval in Oekraïne. Rusland heeft regelmatig troepen aan zijn grens met Oekraïne geplaatst, en vice versa.

Volgens de Oekraïense president Volodymyr Zelensky zijn de militaire spanningen een langdurig gegeven tussen de twee landen, en is het dreigingsniveau niet veranderd, ondanks het feit dat alle Westerse media beweren dat dit wel het geval is.

Het onderliggende probleem is dat de NAVO beloofde niet naar het oosten uit te breiden. De NAVO heeft dat herhaaldelijk gedaan en wordt hierover nooit op aangesproken.

Maar het onderliggende probleem is dit: de NAVO beloofde niet naar het oosten uit te breiden. De NAVO heeft dat herhaaldelijk gedaan en wordt hierover nooit op aangesproken. Nochtans zijn die exacte beloften goed gedocumenteerd in geschiedenisboeken – zowel in het Westen als in het Oosten, zoals alle studenten van de recente Europese geschiedenis weten. Laten we ze hieronder bekijken.

Michail Gorbatsjov (m) praat met Duits bondskanselier Helmut Kohl (r) en buitenlandminister Dietrich Genscher op 15 juli 1990. Foto: Bundesbildstelle/Presse und Informationsamt der Bundesregiering

Na de aardbeving

In 1989 en 1990 maakte Europa een enorme politieke aardbeving door, met de val van de Berlijnse Muur en tal van aanverwante gebeurtenissen. De Westerse mogendheden en de Sovjet-Unie hielden een reeks bijeenkomsten om elkaar ervan te verzekeren dat zij deze ingrijpende gebeurtenissen niet zouden aangrijpen voor agressief expansionisme.

Moskou zou niet naar het westen opschuiven – zolang het Westen niet naar het oosten zou opschuiven. De tussenliggende landen zou men gerust laten.

De Russische kant, vertegenwoordigd door Michail Gorbatsjov, moest het scherp stellen. Het land had een groot aantal andere urgente problemen op zijn bord, dus zijn argument was eenvoudig: Moskou zou niet naar het westen opschuiven – zolang het Westen niet naar het oosten zou opschuiven. De tussenliggende landen zou men gerust laten.

De fameuze ‘centimeter’

De slagzin die uit die discussies naar voor kwam, was slechts enkele woorden lang: “Geen centimeter” (Not one inch). Het kwam oorspronkelijk, op 9 februari 1990, uit de mond van James Baker, de minister van Buitenlandse Zaken van de VS. De NAVO, zei hij tegen Gorbatsjov, zou “geen centimeter oostwaarts” opschuiven.

De NAVO moet een “uitbreiding van haar grondgebied naar het oosten, d.w.z. een toenadering tot de grenzen van de Sovjet-Unie” uitsluiten, verklaarde de VS ambassade in Bonn.

James Baker, minister van Buitenlandse Zaken van de VS beloofde aan Gorbatsjov dat de NAVO “geen centimeter oostwaarts” zou opschuiven.

James Baker was het eens met de verklaring van Gorbatsjov dat “expansie van de NAVO onaanvaardbaar is” en dat de Amerikanen begrepen dat “niet alleen voor de Sovjet-Unie, maar ook voor andere Europese landen, het belangrijk is garanties te hebben dat, indien de VS hun aanwezigheid in Duitsland binnen het kader van de NAVO handhaven, geen centimeter van het huidige militaire rechtsgebied van de NAVO zich in oostelijke richting zal uitbreiden”.

De volgende dag deed de West-Duitse bondskanselier Helmut Kohl een soortgelijke belofte aan Gorbatsjov: “Wij zijn van mening dat de NAVO haar werkterrein niet mag uitbreiden.”

Douglas Hurd, de Britse minister van Buitenlandse Zaken, verklaarde dat zijn land zich bij dezelfde belofte zou aansluiten. In juni van dat jaar deed zijn baas Margaret Thatcher, de Britse ‘Iron Lady’ premier, dezelfde belofte aan Moskou: “We moeten manieren vinden om de Sovjet Unie het vertrouwen te geven dat haar veiligheid gewaarborgd zou zijn.”

Genegeerde belofte

Terug naar vandaag. De NAVO heeft jarenlang verklaard een “defensieve” in plaats van “expansionistische” macht te zijn, terwijl haar acties laten zien dat ze jaar na jaar precies het tegenovergestelde doet.

Dit diagram dat deze week door de BBC is gepubliceerd, toont de oostelijke uitbreiding van de NAVO sinds die tijd.

Uitbreiding NAVO

De beloofde “geen centimeter” is genegeerd. Westerse diplomaten zeggen nu dat het nooit de bedoeling was om dat zo te blijven houden en dat het ook nooit op papier is gezet.

Wat wenst Rusland?

Het roept de NAVO op om haar programma voor het bouwen van raketbases in landen die grenzen aan of dichtbij het grondgebied van Rusland stop te zetten.

Het vraagt de NAVO om troepen in Polen, Estland, Litouwen en Letland terug te trekken.

Het dringt er bij de NAVO op aan duidelijk te maken dat Oekraïne niet wordt klaargestoomd om toe te treden tot de NAVO, waardoor de overeenkomst van 1990 nog meer schade zou worden toegebracht.

Poetin kan niet winnen

Net als China zal Rusland worden afgeschilderd als de agressor, wat het ook doet. De Westerse mogendheden zullen worden afgeschilderd als de verdedigers, wat ze ook doen. Maar terwijl de media een scherpe pro-Westerse invalshoek inneemt, hebben academici en het publiek een veel breder scala aan standpunten.

“U beweerde dat de ‘NAVO een defensieve alliantie is’. In Rusland wordt dat niet zo ervaren”, schreef Robert Morley, een voormalig medewerker van de Amerikaanse Nationale Veiligheidsraad, in een gepubliceerde brief aan The Economist. “Onze beslissing om uit te breiden naar gebieden die voorheen door de Sovjet-Unie werden gedomineerd, versterkte de perceptie dat de NAVO agressief beleid voert dat schadelijk is voor de politieke en veiligheidsbelangen van Rusland.”

De groei van onafhankelijke media over de hele wereld geeft hoop dat een meer diverse, meer inclusieve reeks van stemmen uiteindelijk zal worden gehoord.

De reactie van Rusland “is relatief gematigd in vergelijking met de reactie van de VS op de poging van Moskou om in de jaren zestig een militaire aanwezigheid in Cuba te vestigen”, voegde hij eraan toe.

Maar hoewel er weinig hoop is dat de mainstream media ooit hun pro-NAVO vooringenomenheid zullen verliezen, geeft de groei van onafhankelijke media over de hele wereld hoop dat een meer diverse, meer inclusieve reeks van stemmen uiteindelijk zal worden gehoord.

Intussen slaan de Westerse haviken opnieuw op de oorlogstrommels, maar het Oosten heeft tot nu toe altijd meer geduld getoond dan verwacht.

Dit is een iets ingekorte versie van het artikel ‘Press Stunned as Ukraine President Zelensky Points Finger at West’ verschenen op Friday Everyday.