De Russische president Vladimir Poetin zei tijdens zijn eindejaarspersconferentie op 23 december 2021 voor 500 binnen- en buitenlandse journalisten het volgende:

‘Wij hebben duidelijk gemaakt dat elke verdere beweging van de NAVO naar het Oosten onaanvaardbaar is. Is daar iets onduidelijks aan? Stellen wij raketten op aan de grens met de VS? Nee, dat doen wij niet. Het zijn de VS die met hun raketten naar ons huis zijn gekomen en nu al voor onze deur staan. Gaat het te ver om te eisen dat er geen aanvalssystemen in de buurt van ons huis worden geplaatst? Wat is daar zo ongewoon aan?’

Deze verklaring maakt duidelijk wie de agressor is in de laatste en aanslepende confrontatie tussen Rusland en het VS-imperialisme. Toch noemen de VS-media Poetins houding oorlogszuchtig, bedreigend, onredelijk en waarschuwen ze voor een onheilspellende Russische invasie in Oekraïne. President Joe Biden stelde al ‘ernstige gevolgen’ in het vooruitzicht.

Sinds het uiteenvallen van de Sovjet-Unie in 1991 heeft Rusland alleen terrein verloren. Wereldveroveraars? Map: workers.org

Terwijl het beleid van de VS met de dag roekelozer wordt, zien de traditionele media overal dreigingen. Nadat Poetin en Biden via Zoom met elkaar spraken, wisselden Poetin en de Chinese president Xi Jinping op 15 december 2021 nieuwjaarswensen uit. Dit gesprek werd door Washington omschreven als: ‘Bondgenoten China en Rusland spannen samen tegen de VS’.

De waarheid is dat de NAVO-uitbreiding een directe schending is van Amerikaanse afspraken met de toenmalige Sovjet-Unie. De VS beloofde plechtig dat de door hun geleide en gedomineerde militaire alliantie ‘geen centimeter naar het oosten’ zou opschuiven.

De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken James Baker beloofde dat in 1990 aan Sovjet-president Mikhail Gorbatsjov. Baker garandeerde dat een herenigde Duitse staat in het hart van Europa geen bedreiging zou vormen voor de Sovjet-Unie.

Bovenstaande verklaring van Poetin vatte het standpunt van de Russische regering samen in de aanloop naar de onderhandelingen met de VS van 10 januari 2022 in Genève. Daar werden de Russische eisen besproken om de verdere uitbreiding van de VS en de NAVO naar het Oosten te stoppen. Intussen melden Amerikaanse media dat het aantal Russische troepen aan de grens met Oekraïne almaar wordt opgedreven.

Waar president Poetin op doelt is de verdere uitbreiding van de NAVO door het opnemen van Oekraïne in een agressieve, door de VS gedomineerde militaire alliantie.

NAVO blijft uitbreiden

Sinds 1990 hebben het imperialisme van de VS en West-Europa – vooral Duitsland – een gezamenlijk beleid gevoerd ten opzichte van het voormalige socialistische Oost-Europa. Beide Westerse machten streefden naar consolidatie van kapitalistische eigendomsverhoudingen onder hun economische overheersing.

De Zee van Azov is een binnenzee van de Zwarte Zee. De NAVo wil er een zeemachtbasis bouwen rechtover de Russische kust. Kaart: ecfr.cu

Om dit beleid succesvol te maken, begonnen zij de Oost-Europese staten, hun politie en hun leger onder Amerikaans militair gezag te plaatsen. Om die eigendomsoverdracht te verankeren, eisten zij dat elk land lid werd van de NAVO.

Naast de imperialistische herovering van Oost-Europa werd een poging ondernomen om Rusland volledig te overheersen en te plunderen. De ineenstorting van de Sovjet-Unie en de opsplitsing van de voormalige Sovjetrepublieken in kleine, dysfunctionele ‘onafhankelijke’ staten scherpten de imperialistische honger van de VS.

Gedurende de jaren dat Boris Jeltsin president van Rusland was (1991-1999) veranderden corrupte bureaucraten en criminelen in steenrijke oligarchen die de controle over de voorheen genationaliseerde industrieën hadden overnamen.

Deze nieuwe heersers verkochten hele industriesectoren voor schroot om in het Westen in de gunst te komen en zichzelf te verrijken. Zij dachten daar als gelijken te zullen worden verwelkomd in het imperialistisch blok. Dat was echter buiten de waard gerekend.

Poetin blokkeerde de plundering van Rusland

Wat Poetin de voorbije tien jaar vooral heeft geprobeerd, is de kapitalistische eigendomsverhoudingen in Rusland te stabiliseren en te consolideren en een einde te maken aan de wilde plunderingen en de economische chaos van de Jeltsin-jaren. Hij heeft niet gepoogd de socialistische eigendomsverhoudingen te herstellen, maar verdedigt daarentegen wel de Russische nationalistische belangen.

Buiten Rusland heeft Poetin luchtsteun en essentiële militaire hulp aan Syrië geleverd, waardoor de imperialistische poging om de Syrische regering omver te werpen een halt werd toegeroepen.

Auteur Sara Flounders op het Rhodes Forum in 2014. Foto: World Public Forum Dialogue of Civilizations/CC BY-SA 2:0

Russische raketten die naar Venezuela zijn verscheept, hebben die regering de nodige luchtdekking gegeven. Deze Russische stappen hebben de imperialistische krachten verontwaardigd. Zij zijn immers vastbesloten hun heerschappij over het olierijke West-Azië te herbevestigen en bovendien heel Zuid-Amerika te controleren.

Wat nauwelijks wordt vermeld in alle huidige berichtgeving over een Russische dreiging, is dat de VS Oekraïne voor 450 miljoen dollar extra aan wapentuig leverde. Samen met de Amerikaanse hulp voor de reactionaire staatsgreep van februari 2014 in de hoofdstad Kiev komt dat neer op een bedrag van 2,5 miljard dollar. Daar komt nog eens 60 miljoen dollar bij aan handvuurwapens, munitie en radarsystemen.

Groot-Brittannië, NAVO-lid en junior partner van de VS, bouwt twee marinehavens voor het pro-imperialistische Oekraïense regime aan de kust van de Zwarte Zee. Een ervan ligt in de Zee van Azov, dat wil zeggen tussen de Russische marinebasis van Sebastopol op het Krim-schiereiland en de rest van Rusland. Londen leent de door de VS geïnstalleerde regering in Kiev ook 1,6 miljard dollar voor de aankoop van een assortiment marineschepen van Britse makelij.

Michail Gorbatsjov (m) praat met Duits bondskanselier Helmut Kohl (r) en buitenlandminister Dietrich Genscher op 15 juli 1990. Foto: Bundesbildstelle/Presse und Informationsamt der Bundesregiering

Westerse militaire functionarissen bespreken de inzet van nieuwe technologie in Polen en Letland en langs het oostfront van Oekraïne. Wapensystemen die van daaruit op Rusland zijn gericht, omvatten onder meer raketten met nucleaire capaciteit.

Het Russische standpunt voor de bijeenkomst op 10 januari 2022 was als volgt:

• de NAVO moet ophouden met pogingen om oostwaarts uit te breiden naar Oekraïne en Georgië;
• de NAVO moet garanderen dat geen raketbatterijen worden gestationeerd in aan Rusland grenzende landen;
• er moet een einde komen aan de militaire en marine-oefeningen van de NAVO in de aan Rusland grenzende landen en zeeën.

In de huidige crisis is het van belang deze eisen in hun context te plaatsen.

In 1990 werd toenmalig Sovjetpresident Gorbatsjov geconfronteerd met een interne sociale omwenteling. Die kwam er nadat de Sovjet-Unie was opengesteld voor door het Westen gefinancierde programma’s en er een einde was gemaakt aan de leidende rol van de Communistische Partij.

Presidenten George Bush (senior) en Michail Gorbatsjov in Helsinki op 9 september 1990. Foto: Susan Biddle/Public Domain

Op zoek naar een deal met het imperialisme, stond Gorbatsjov toe dat de Duitse Democratische Republiek (Oost-Duitsland) weer deel ging uitmaken van een verenigd Duitsland. Hij ging ermee akkoord, hoewel hij daar een wettelijk vetorecht voor had kunnen inroepen.

Gorbatsjov had de verzekering gekregen dat de NAVO niet zou uitbreiden nadat hij alle Sovjettroepen uit Oost-Europa had teruggetrokken. Hij kreeg die toezegging niet alleen van VS-Buitenlandminister Baker.

Amerikaanse, Sovjet, Duitse, Britse en Franse documenten die op 12 december 2017 werden gedeclassificeerd en online geplaatst op het National Security Archive van de George Washington University, onthulden een stortvloed aan verzekeringen die westerse leiders Gorbatsjov en andere Sovjetfunctionarissen aanboden tijdens het proces van Duitse eenwording in 1990-91. Ze beloofden allemaal absolute veiligheid voor de Sovjet-Unie.

Uit deze documenten blijkt dat Amerikaans president George Bush senior, West-Duits minister van Buitenlandse Zaken Hans-Dietrich Genscher, West-Duits kanselier Helmut Kohl, CIA-directeur Robert Gates, Frans president François Mitterrand, Brits premier Margaret Thatcher, Brits minister van Buitenlandse Zaken Douglas Hurd, Brits premier John Major en NAVO-secretaris-generaal van Manfred Wörner soortgelijke beloften deden dat de NAVO ‘geen centimeter’ zou worden uitgebreid.

De opname van de Duitse Democratische Republiek (Oost-Duitsland) in het imperialistische blok, de ineenstorting van de Sovjet-Unie in 1991 en de ontbinding van het door de Sovjet-Unie geleide Warschaupact lieten de NAVO achter als een agressieve militaire alliantie zonder tegenstander.

De NAVO liet haar militaire capaciteit voor het eerst gelden via bombardementen en het inzetten van troepen om de Joegoslavische Socialistische Federatie in de jaren 1990 te doen uiteenvallen.

Op 3 oktober 1990 werd Duitsland terug één land. De blauwe vlek in Oost-Duitsland is West-Berlijn. Het kon met de belofte dat als de Sovjet-Unie zijn troepen zou terugtrekken de NAVO hun plaats niet zou innemen. Kaart: TUBS/GNU Free Documentation Licence

Sindsdien heeft het Amerikaanse leger de militaire alliantie van de NAVO aangevoerd in een reeks oorlogen, invasies, bombardementen en bezettingen in Irak, ex-Joegoslavië, Afghanistan, Libië en Syrië, en in subversieve operaties om regeringen omver te werpen in heel Oost-Europa, West-Azië en Afrika.

In elk voormalig socialistisch land van Oost-Europa werd het kapitalisme opnieuw ingevoerd door regime-wisselingen. Het was een wrede en ingrijpende politieke en economische transformatie. Met de hulp van Washington stroomden reactionaire monarchisten, religieuze geestelijken, voormalige nazi-collaborateurs en economen van Wall Street de hele regio binnen.

Via USAID-programma’s kregen honderden Oost-Europese sociale organisaties, NGO’s, scholen en kranten miljarden dollars aan Amerikaanse financiering met de bedoeling de maatschappij te reorganiseren op kapitalistische basis.

Zij herschreven op agressieve wijze grondwetten en wetten inzake het bankwezen, creëerden nieuwe eigendomsverhoudingen, privatiseerden en verkochten grote industrieën, ontmantelden sociale diensten en plunderden pensioenreserves.

Om deze brutale diefstallen van gesocialiseerde eigendom te consolideren en te beschermen tegen mogelijk volksverzet konden de imperialisten rekenen op de militaire alliantie van de NAVO. De collaborateurs van elk nieuw-kapitalistisch land moesten toetreden tot de NAVO en in dat proces leenden ze miljarden om de in de VS geproduceerde militaire uitrusting te kunnen betalen.

Ze stuurden ook duizenden van hun soldaten uit om mee te vechten in Amerikaanse oorlogen.

Nieuwe, rechtse regeringen in Polen, Hongarije en de Tsjechische Republiek dienden in 1999 een aanvraag in voor toetreding tot het NAVO-bondgenootschap en werden snel aanvaard.

De voormalige Sovjetrepublieken Estland, Letland en Litouwen, die allemaal aan Rusland grenzen, werden in 2004 tot de NAVO toegelaten net als de rechtse regimes van Bulgarije, Roemenië, Slowakije en Slovenië. Albanië en Kroatië werden in 2009 toegelaten tot de NAVO-club. Montenegro volgde in 2017 en Noord-Macedonië in 2020. Van 16 leden in 1990 groeide de NAVO uit tot 30 leden vandaag.

Amerikaanse staatsgreep in Oekraïne

Het was de felle politieke strijd over de toetreding van Oekraïne tot de NAVO die leidde tot de agressieve, door de VS georkestreerde staatsgreep van 2014. De Amerikaanse regering pompte 5,1 miljard dollar in het land om een enorme volksverlakkingscampagne en subversieve operaties uit te voeren tegen de verkozen regering.

Victoria Nuland, VS-onderminister voor buitenlands zaken voor Europese en Euraziatische Zaken, onthulde dat prijskaartje in een toespraak op 13 december 2013 voor de US-Ukraine Foundation, een door de VS gefinancierde ngo.

Westerse media stelden de staatsgreep voor als een democratische vernieuwing. De Euro-Maidan-opstanden in Kiev werden echter geleid door de paramilitaire groepering Right Sektor en door neonazi milities. Na maanden van straatprotesten overrompelden deze troepen op 22 februari 2014 regeringsgebouwen, waardoor verkozen president Viktor Janoekovitsj en veel van zijn ambtenaren gedwongen werden te vluchten voor hun leven. Nuland en Europese ambtenaren verklaarden het nieuwe regime onmiddellijk ‘legitiem’.

Uit protest tegen de onwettige omverwerping van hun verkozen president hielden massabewegingen in de meer geïndustrialiseerde Donbass in Oost-Oekraïne en op de Krim referenda om zich af te scheiden van deze rechtse machtsovername in West-Oekraïne. Russische troepen trokken de Krim binnen om Ruslands enige warmwaterhaven aan de Zwarte Zee veilig te stellen. Deze impasse duurt al voort sinds 2014.

De VS en de EU hebben Rusland harde sancties opgelegd omdat het land zich verzet tegen de militaire expansie van de NAVO. Deze economische sancties zijn er vooral op gericht het Rusland moeilijker te maken om olie en gas aan Duitsland te verkopen, onder meer door de verdere afwerking van de Nord Stream 2 aardgaspijpleiding te verhinderen.

Door de energiebehoeften van Europa te koppelen aan fracking aardgas uit de VS, vergroten de VS hun imperialistische invloed op hun EU-bondgenoten, die – niet te vergeten – ook hun kapitalistische concurrenten zijn.

VS schenden voortdurend overeenkomsten

De huidige NAVO-aanpak drijft Rusland en China in elkaars armen, een essentieel verschil met de eerste Koude Oorlog én zeer gevaarlijk voor het Westen, volgens Zbigniew Brzezinski.

De regering van de VS schendt verdragen naar believen. Dat is een oud zeer. Historisch verbrak de imperialistische VS-diplomatie immers al honderden verdragen die ze met hun eigen inheemse volken hadden afgesproken. Naast het schenden van haar beloften met betrekking tot de uitbreiding van de NAVO, schond Washington twee publiekelijk ondertekende internationale overeenkomsten van groot belang.

De VS verbraken het nucleaire akkoord (JCPOA) dat in 2015 werd ondertekend met Iran, Groot-Brittannië, Frankrijk, Duitsland, China en Rusland. Washington schendt daarnaast op flagrante wijze de overeenkomst van 1979 waarin de Volksrepubliek China wordt erkend als de enige legitieme regering van heel China, inclusief Taiwan.

Het schenden van deze verdragen kan onvoorziene gevolgen hebben, waardoor Amerikaanse doelwitten allianties moeten smeden. In zijn boek The Grand Chessboard: American Primacy and Its Geostrategic Imperatives (1979) waarschuwde imperialistisch strateeg Zbigniew Brzezinski al:

“Potentieel is het gevaarlijkste scenario [voor Amerikaanse overheersing] een grote coalitie van China, Rusland, en misschien Iran, een ‘anti-hegemonische’ coalitie, niet verenigd door ideologie maar door gezamenlijke grieven.”

Russia’s demands challenge NATO’s threats werd vertaald door Jan Reyniers. Sara Flounders is politiek activiste in de VS sedert de jaren 1960. Zij schreef meerdere boeken over het Amerikaanse buitenlandse beleid. Nato in the Balkans: voices op opposition (1998), Challenge to Genocide (1998), Haiti – A Slave Revolution: 200 Years After 1804 (2004), Depleted Uranium: How the Pentagon Radiates Soldiers & Civilians with DU Weapons (2005), War Without Victory: The Pentagon’s Achilles Heel (2012).