Interview -

“Nu outsourcet de overheid vaccinatieplicht naar burgers via verregaande uitbreiding van de coronapas”

De coronapas die initieel werd ingevoerd om reizen te beperken, en als toegangsticket voor grote festivals, is in no time uitgebreid naar een beperking van toegang tot verschillende andere diensten als musea, hotels, restaurants en cafés. In het buitenland wordt zo zelfs de toegang tot werk en openbaar vervoer beperkt. Het publiek debat over de coronapas en de uitbreiding van de toepassingsgebieden ervan blijft uit. Bovendien wordt elk protest ertegen steevast in de antivaxhoek geduwd. We spraken met Kati Verstrepen, advocate en voorzitter van de Liga voor Mensenrechten en met Raf Jespers, advocaat en privacyspecialist over de coronapas, de stelselmatige uitbreiding van de toepassingsgebieden ervan en het uitblijven van publiek debat.

donderdag 6 januari 2022 17:24
Spread the love

Ook Raf Jespers en Kati Verstrepen benadrukken aan het begin van ons gesprek dat ze zelf niet antivax zijn en blij zijn dat er een remedie is tegen de pandemie, maar dat het spijtig is dat heel het debat rond de maatschappelijke impact van de coronapas ondergesneeuwd wordt en vermengd wordt met de antivaxbeweging.

Raf Jespers: “Het is duidelijk dat de inzet van de coronapas en de juridische implicaties ervan losstaan van de discussie over vaccinatie. We moeten het terechte debat over privacy op een adequate manier kunnen voeren. De vraag is of heel dat pasjessysteem in verhouding staat tot het doel dat men wil bereiken; namelijk iedereen indirect dwingen tot vaccinatie.”

Verdoken vaccinatieplicht

Kati Verstrepen: “We hebben het als Liga voor de Mensenrechten voorspeld en gevreesd dat de coronapas zou neerkomen op een verdoken vaccinatieplicht. Men wil niet officieel overgaan tot die vaccinatieplicht omdat men vreest dat het op veel verzet zal stuiten. En men ziet natuurlijk ook in dat het enorm moeilijk is om mensen manu militari continu een vaccin toe te dienen. Men probeert dus via de coronapas de niet-gevaccineerden uit te sluiten van het openbaar leven. Dat vinden we als Liga voor de Mensenrechten hypocriet.

“Men wil niet officieel overgaan tot die vaccinatieplicht omdat men vreest dat het op veel verzet zal stuiten. Men probeert dus via de coronapas niet-gevaccineerden uit te sluiten van het openbaar leven.”

Raf Jespers: “De overheid moet helder zijn in haar beleid. Als ze niet kiest voor verplichting moet ze het niet via een omslachtig systeem alsnog indirect proberen door te voeren. Anderzijds hoor je wel dat men een coronapas minder verregaand vindt dan een vaccinatieplicht.”

Europees Verdrag van de Mensenrechten

Raf Jespers: “Men verwijst meestal naar het Europees Verdrag van de Mensenrechten (EVRM). En dan vooral naar Artikel 8, het recht op privacy om de coronapas te betwisten. Wat artikel 8 zegt is dat men het recht heeft om niet zomaar bespied te worden door de overheid, maar ook niet door andere burgers of de commercie. Artikel 8 van het EVRM is ingevoerd na WOII als reactie op nazisme en fascisme, om burgers te beschermen tegen dergelijke overheden. Het verdrag geeft de burger het recht om zich te weren tegen de overheid op basis van in het EVRM en de grondwet vastgelegde beginselen of rechten.”

“De vraag is, of het in het kader van de pandemie noodzakelijk is om in een democratische samenleving beperkingen op te leggen bij toegang tot een restaurant of café. Het is een afweging van de individuele vrijheid ten opzichte van het collectieve.”

“Het uitgangspunt is dat deze mensenrechten en vrijheden minimumvoorwaarden zijn om de maatschappij op een democratische en menswaardige manier te laten functioneren. Maar Artikel 8 van het EVRM is geen absoluut recht. Er kan ingegrepen worden als dat noodzakelijk is in de democratische samenleving.  De vraag is, of het in het kader van de pandemie noodzakelijk is om in een democratische samenleving beperkingen op te leggen bij toegang tot een restaurant of café. Het is een afweging van de individuele vrijheid ten opzichte van het collectieve. Dit is alvast een eerste publiek debat dat gevoerd moet worden.”

Bij een beperking moet men altijd rekening houden met het proportionaliteitsbeginsel. En dus altijd bekijken of de schending van de mensenrechten in evenwicht is met het doel dat je wil bereiken.

Kati Verstrepen: “Mensenrechten zijn inderdaad niet absoluut. Ze kunnen beperkt worden als dat nodig is. Maar bij een beperking moet men altijd rekening houden met het proportionaliteitsbeginsel. En dus altijd bekijken of de schending van de mensenrechten die je veroorzaakt in evenwicht is met het doel dat je wil bereiken. Zeker als je weet dat ook mensen die gevaccineerd zijn besmet kunnen raken en het kunnen doorgeven. Dat maakt de coronapas geen waterdichte oplossing om de pandemie in te dijken.”

Proportionaliteitsbeginsel

Raf Jespers: “Proportionaliteit is het sleutelbegrip in heel het debat. De eerste discussie is de vraag of die maatregelen niet wat overdreven zijn. Is de coronapas in verhouding tot het kwaad dat ze wil beteugelen? Daar hebben veel mensen hun vragen bij.  Is het proportioneel om een deel van de bevolking uit te sluiten van het sociale en culturele leven, en is het effectief?  Kan men met die coronapas de pandemie inperken?”

“Ik vind het persoonlijk een heel moeilijke overweging. Ik heb meer problemen met andere aspecten van de coronapas. Dat ze bijvoorbeeld bij de controle van de pas in de horeca en bij andere gelegenheden ook je identiteitskaart (ID) moeten vragen. Je kan de ID-controle niet overlaten aan andere burgers. Dat is normaal gezien een taak exclusief voorbehouden voor de politie. Een caféhouder, fitnessmedewerker of restaurantbediende heeft niet het recht en de bevoegdheid om uw identiteitsbewijs te vragen voor dit doel. Ik vind dat één van de belangrijkste kritieken.”

“Nu outsourcet de overheid de vaccinatieplicht die ze praktisch niet kan invoeren naar de burgers, via een verregaande uitbreiding van de coronapas tot horeca, events, sport en cultuur.”

Kati Verstrepen: “Nu outsourcet de overheid de vaccinatieplicht die ze praktisch niet kan invoeren naar de burgers, via een verregaande uitbreiding van de coronapas tot horeca, events, sport en cultuur. Maar dat is een oneigenlijk gebruik van dat systeem.”

De pasjesmaatschappij

Raf Jespers: “Het hoofdargument voor de maatregelen zoals de invoering van de coronapas in de pandemiewet is  het gezondheidssysteem rechthouden. Daar valt objectief gezien iets op te zeggen. Zo’n coronapas kan misschien een beetje helpen, maar de vraag is of het de oplossing is om de gezondheidssector te beschermen. Te meer omdat gevaccineerden nog altijd besmet kunnen worden en zelf ook anderen kunnen besmetten. Eens je binnen bent in een restaurant denk je dat je veilig bent, terwijl dat in feite niet het geval is. Is het zoveel safer om de niet-gevaccineerden buiten te houden?”

“Ik vond persoonlijk de vorige maatregelen zoals lockdown en de avondklok veel verregaander dan een coronapas. Het hele probleem met de coronapas is dat men ervoor zorgt dat mensen gewend raken aan de pasjesmaatschappij. Men moet zeker alert blijven dat het niet misbruikt wordt of uitgebreid naar essentiële diensten. Zo wordt de coronapas in bepaalde Europese landen zoals Duitsland ook gebruikt om de toegang tot openbaar vervoer te beperken. Dat vind ik verregaand.”

“Men moet zeker alert blijven dat het niet misbruikt wordt of uitgebreid naar essentiële diensten. Zo wordt de coronapas in bepaalde Europese landen zoals Duitsland ook gebruikt om de toegang tot openbaar vervoer te beperken. Dat vind ik verregaand.”

Kati Verstrepen: “Een coronapas enkel inzetten voor reizen of festivals is niet zo erg. Dat zijn niet-essentiële zaken waarbij het haalbaar is om die keren dat je dat wil doen, een test te laten afnemen. Maar als je dat nodig hebt om toegang te krijgen – zoals nu in sommige landen – tot openbaar vervoer, werk of onderwijs, dan moet je jezelf constant laten testen. Dat is niet werkbaar.  En trouwens: het recht op onderwijs, recht op toegang tot de arbeidsmarkt, recht op mobiliteit, … zijn allemaal grondrechten.  Zeg dan gewoon als beleidsmaker dat iedereen zich verplicht moet laten vaccineren. Dan kan die beslissing eventueel voorgelegd worden aan een rechter. Die zal dan beslissen of het al dan niet proportioneel is.”

“Het is aan het publieke debat en de druk van onderuit om ervoor te zorgen dat de maatregelen niet verder gaan dan nodig. Dat fundamenteel debat over hoe de bevolking ertegenover staat ontbreekt momenteel. Het lijkt er nu op of alleen de antivaxbeweging tegen de coronapas is.”

Raf Jespers: “Het is een kwestie van maatschappelijk verweer om te vermijden dat de toepassing van de coronapas te verregaand wordt. In de wet staat dat men de maatregelen om de drie maanden moet herbekijken, of ze al dan niet verlengd moeten worden. Die controlemechanismen zijn er wel. Het is aan het publieke debat en de druk van onderuit om ervoor te zorgen dat de maatregelen niet verder gaan dan nodig. Dat fundamenteel debat over hoe de bevolking ertegenover staat ontbreekt momenteel. Het lijkt er nu op of alleen de antivaxbeweging tegen de coronapas is.

Druk van onderuit voor publiek debat

Kati Verstrepen: “We hebben sinds het begin gepleit voor een pandemiewet, omdat de minister zich daarvoor baseerde op de wet betreffende de civiele veiligheid om maatregelen te nemen buiten het parlement om. We vinden dat voor zulke ingrijpende maatregelen, zeker als je mensen hun fundamentele rechten ontzegt, een publiek en parlementair debat nodig is.”

“Er is uiteindelijk een pandemiewet gekomen, maar die voorziet nog altijd in de mogelijkheid tot uitschakeling van het parlement. Het parlement mag nu alleen aangeven of we al dan niet in een pandemiesituatie zitten en als het antwoord daarop ja is, dan krijgt de ministerraad opnieuw vrij spel. We zijn nu bezig met het opstellen van een verzoekschrift bij het Grondwettelijk Hof waarin we de vernietiging vragen van die pandemiewet, net op die punten waar ze het parlement kunnen uitschakelen.”

“Nu ontbreekt dat debat volledig en geldt er een enorme intransparant beleid, waardoor mensen alleen hun stem kunnen laten horen door op straat te komen. En dat protest wordt dan politiek gekaapt. Zo wordt iedereen die het niet eens is met het intransparant beleid in de antivaxhoek gedreven.”

“Nu ontbreekt dat debat volledig en is er een enorme intransparant beleid waardoor mensen alleen hun stem kunnen laten horen door op straat te komen. En dat protest wordt dan politiek gekaapt. Zo wordt iedereen die het niet eens is met het beleid in de antivaxhoek gedreven, waar die niet wil zitten. Dat is bijzonder jammer en echt een gemiste kans voor de democratie om in zo’n crisis die democratische besluitvorming uit te schakelen. Het is net in tijden van crisis dat het belangrijk is om de democratische regels te respecteren.”

“Als men van plan is om een vaccinatieverplichting in te voeren in bepaalde sectoren zoals de zorg, is het heel belangrijk dat daar een open debat rond gevoerd wordt in het parlement. Zodat de verschillende standpunten van de verschillende actoren gehoord worden. Het zou heel erg zijn als ook dat soort beslissing in een minsterraad achter gesloten deuren wordt genomen, zonder dat de burgers de pro en contra horen. Ik zou het ook appreciëren als er een debat komt in het parlement over die uitbreiding van de coronapas.”

“Er moet meer druk komen vanuit de media en van onderuit om duidelijk te maken aan de beleidsmakers dat er nood is aan een maatschappelijk debat over de coronapas. En dat grondrechten niet beperkt kunnen worden tenzij de verhouding tot het doel van de maatregelen proportioneel is. Die discussie over proportionaliteit mag niet gevoerd worden achter gesloten deuren”, besluit Kati Verstrepen.

“Er moet meer druk komen vanuit de media en van onderuit om duidelijk te maken aan de beleidsmakers dat er nood is aan een maatschappelijk debat over de coronapas. Die discussie over proportionaliteit mag niet gevoerd worden achter gesloten deuren.”

Creative Commons

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!