Deze foto werd gevonden op de zolder van het Kasteel Calmeyn in Drogenbos, samen met nog enkele gelijkaardige foto’s en twee reisgidsjes van rond 1900, eentje van le Gouvernement Soudanais en Cook’s Nile Services.

Foto: dossier Kasteel Calmeyn

Het fameuze reisbureau van Thomas Cook had begin twintigste eeuw een kantoor in Brussel en het Soedanese gidsje was ondermeer te krijgen in het eerste en oudste koloniaal café, Taverne du Globe, bij de Naamse Poort.

De foto is dan ook gemaakt door Maurice Calmeyn tijdens een afvaart van de Nijl en een verdere reis naar Congo. Hij dateert van februari 1907 en toont drie van zijn vier reisgenoten. Alles begon toen Calmeyns neef, Ernest Orban een steamer afhuurde om de Nijl af te varen.

Taverne du Globe. Foto: dossier Kasteel Calmeyn

Bedoeling was om te varen tot in Zuid-Soedan en daar op groot wild te gaan jagen. De familie Orban stond bekend als fervente jagers, maar in plaats van op konijnen, hazen, fazanten of snippen te jagen in de Ardennen wou Ernest olifanten als trofee.

Ernest nodigde zijn neef Maurice Calmeyn mee uit en hun gezamenlijk vriend Armand Solvay. Calmeyn was vrijgezel. Orban was vergezeld van zijn vrouw Sidonie Viot en ook Fanny Hunter, echtgenote Solvay was van de partij. Dat vrouwen uit de hogere burgerij mee op avontuur trokken kwam meer voor.

Steamer op de Nijl. Foto: dossier Kasteel Calmeyn

Zo waren de superrijke Haagse dames Tine, moeder, dochter en tante, zonder man al vijftig jaar eerder de Nijl afgevaren tot aan de grens van wat later Kongo zou worden. Hun enige motivatie was dat ze zich stierlijk verveelden in het mondaine Den Haag en hun motto was ‘hoe ver we zullen geraken, weten we niet’.

Ons gezelschap wou tot in Kongo geraken, dan toch tot in de Lado-enclave en Meridi (beiden nu Zuid-Soedan). Lado en Meridi waren twee privé-kolonies van Leopold II die hij huurde van de Britten en die vanuit de Kongo Vrijstaat werden bestuurd.

Kaart: dossier Kasteel Calmeyn

De lokale gouverneur was Charles de Renette de Villers-Perwin, een goede kennis van de familie Orban en oud-militair die mee Lado had ‘veroverd’. De Orbans hadden carrière gemaakt in de Société Générale die net samen met Leopold II in 1906 de Union Minière du Haut-Katanga had opgericht en vader Ernest Solvay was een raadgever van Leopold II en zal hem ondermeer advies geven bij de overdracht van de Kongo Vrijstaat aan België.

Het is dan ook logisch dat Orban en Solvay naar het meest noord-oostelijk deel van die Vrijstaat, de Lado-enclave wilden doorstoten. Ook Maurice Calmeyn zag dit zitten en zou zelfs later gedurende een half jaar alleen door heel Congo reizen en terugkeren via Matadi.

Zoals op deze foto (bovenaan dit artikel) duidelijk is zijn de huizen gebouwd met leem en hout, typisch voor de Nijlcultuur. De kledij van de bevolking is typisch ‘Soedanees’. Ook in het noordoosten van het huidige Congo was die Nijlcultuur aanwezig, tot de Belgische kolonisator die uitroeide.

De twee echtparen keerden na hun bezoek aan Lado met hun steamer Gordon Pacha terug naar Khartoum. Maurice Calmeyn, onze fotograaf, zou nog zes maand door Kongo reizen, waarna hij een vlammende kritiek schreef op de roofkolonisatie van Leopold II en op de missies.

Bronnen:

De zolder van Kasteel Calmeyn, Drogenbos, met dank aan Fréderic Calmeyn.

Brochure Chemins de fer et Paquebots van Gouvernement Soudanais, bezit Maurice Calmeyn.

Brochure Cook’s Egypt and the Nile, bezit Maurice Calmeyn.

Samuel Tilman. Les Grands banquiers belges, Académie Royale de Belgique, Brussel, 2005, 441 pp. ISBN 2 8031 0226 9.

Maurice Calmeyn. Au Congo Belge: Chasses à l’Eléphant, Les Indigènes, L’Administration, Forgotten Books, Parijs-Brussel, heruitgave 2019, 606 pp. ISBN 978 0364 1343 13 (p. 191)