In februari 2021 verweet de partij het Instituut ‘links activisme met een wetenschappelijk sausje’. Een serieuze beschuldiging voor een overheidsinstituut dat gesteund wordt door onze grootste Vlaamse universiteiten zoals de KU Leuven, UA, VUB en de UGent. Voor de extreemrechtse partij is ook dat geen kwaliteitsgarantie, want volgens Sam Van Rooy zijn net die universiteiten ‘natuurlijk (extreem)links-liberale bolwerken’. Als symbolische motie van wantrouwen tegen een groot deel van het hoger onderwijs kan dat tellen. In het voorjaar was het voorwerp van discussie nog de shortlist van uitgenodigde sprekers op een lezingreeks. Problematisch was dat de sprekers er, dixit de partij, allemaal ‘dezelfde cultuurmarxistische visie op de samenleving’ op nahielden. Cultuurmarxisme, links-liberalisme, extreemlinks … alle predicaten worden op één hoop gegooid om te twijfelen aan de integriteit van het Hannah Arendt Instituut.
Nu gaat de partij nog een stap verder door onverkort de stopzetting van de subsidies voor het Hannah Arendt Instituut te vragen. Dat is niet zonder reden: het Instituut werkt en duwt op thema’s waar het VB, al van bij de oprichting van het Vlaams Blok, een natuurlijke aversie tegenover koestert. Thema’s waar ze liever zelf marktleider van is vanuit een anti-establishmentsrol die ze vanuit een framing kan blijven pushen via sociale media en andere megafoons. Dat de nieuwe subsidies binnen de Vlaamse Regering met een onderkoelde N-VA, voorwerp van discussie waren, geeft het Belang extra munitie om verder twijfel te zaaien rond de werking.
Thema’s als immigratie, stedelijkheid, diversiteit, Noord-Zuidbeleid, desinformatie en burgerschap verdienen meer dan ooit hun plaats in het maatschappelijk debat. En een educatief luik mag daar niet aan ontbreken. Zo wil het Instituut onderzoeken welke dimensies het begrip diversiteit heeft en hoe het komt dat mensen zo vaak langs elkaar heen praten. Zo werd er ook een diversiteitsmatrix ontwikkeld om het thema meer vanuit een praktische invalshoek bespreekbaar te maken. Broodnodig, want in tijden waarin onze jongeren overspoeld worden door vluchtige informatie, fake news en online polarisatie, zijn gedegen onderzoek en een genuanceerde blik op het verleden meer dan ooit aan de orde.
Als leerkracht levensbeschouwing nodigde ikzelf enkele jaren geleden Regina Sluszny uit die kwam vertellen over hoe het was om als Joods kind in de oorlog ondergedoken te leven. De leerlingen, 3de en 4de jaar beroepsonderwijs, waren verbijsterd door de getuigenis. Een wereld ging voor hen open en de getuigenis opende voor deze jongeren een ander en nieuw perspectief op de geschiedenis. De Tweede Wereldoorlog was een gevolg van de heerschappij van een pertinent racistische ideologie waar jarenlang de weg voor werd geplaveid door antisemitische bladen als Der Stürmer, die baadden in een virulente sfeer van ongebreidelde hatespeech. Laat nu polarisatie en haatspraak vraagstukken zijn waar ook het Instituut zich om bekommert. Wie kan daar als democraat tegen zijn?
In de ogen van het Vlaams Belang mag er blijkbaar geen overheidsgeld worden besteed aan wetenschappelijk onderzoek en maatschappelijk debat rond verschillende actuele hete hangijzers. Of wacht. Het mag wel, op voorwaarde dat er ook Belangers bij betrokken zijn, omdat dat dan in de these van de partij per definitie een afspiegeling is van de maatschappij. Een vreemde redenering, tenzij het Vlaams Belang van alle medewerkers, onderzoekers, hoogleraren en partners pertinent weet of ze een lidkaart van een andere partij bezitten. En dan nog is het een non-argument. Academisch en wetenschappelijk kennisonderzoek laat zich immers niet in een hoekje drummen en staat los van enige politieke beïnvloeding. Wél geeft het de voorzet voor verdere dialoog, verdieping en prangende maatschappelijke discussies.
De recente IPSOS-peilingen van december 2021 voorspellen een score van 24,5% voor het Vlaams Belang. De partij voelt zich gesterkt in haar anti-establishmentdiscours: de overheid en de mainstream media zijn niet te vertrouwen. Ze voegt daar almaar nadrukkelijker een anti-intellectualistische laag aan toe. Ook de universiteiten en aanverwante partners worden nu als onbetrouwbaar geframed. Mocht de extreemrechtse partij nu een regeringsverantwoordelijkheid dragen, laat het zich raden wat de volgende stap zou zijn: het uitschakelen van onderzoekscentra zoals het Hannah Arendinstituut. Dat gaf Van Rooy enkele dagen geleden ook onomwonden toe. Op die manier creëert het Belang niet alleen een eenzijdige visie op de geschiedenis, maar ook op de hyperactuele maatschappelijke vraagstukken waar onze samenleving antwoorden op zoekt. Als de partij daarvoor de ogen wil sluiten, dan ontkent ze het licht van de zon.
Harold van der Kraan is opiniemaker en onderzoeker.
