Financiering infrastructuurprojecten ontwikkelingslanden
Vooraf een korte uitleg over de ‘schuldenvaldiplomatie’. Vooral sinds de financiële crisis van 2008 en het lanceren van het Chinese Belt and Road Initiative in 2013 financieren Chinese staatsbanken veel belangrijke infrastructuurprojecten in ontwikkelingslanden; het gaat dikwijls om leningen die westerse commerciële banken te risicovol vinden. Die projecten spelen een positieve rol in de huidige take-off van Afrika. Maar onvermijdelijk blijken sommige van die projecten financieel onrendabel en moeten de landen schuldherschikking met China onderhandelen.
In de westerse mainstream media wordt daarover de theorie van de ‘schuldenval’ verspreid. China zou bewust landen opzadelen met hoge schulden om daarna beslag te kunnen leggen op activa zoals havens, spoorlijnen en mijnen. Bovendien zouden de kredietvoorwaarden ongunstiger zijn dan bij westerse financiers. Soms wordt ook beweerd dat China de projecten financiert om zijn overproductie kwijt te raken en geld te verdienen door Chinese arbeiders uit te sturen, of infrastructuur bouwt die alleen dient om grondstoffen naar China te kunnen uitvoeren.
Bij uitbreiding spreken de westerse media ook over de ‘schuldenvaldiplomatie’. China zou een strategie hebben om met leningen en herschikking van schulden ontwikkelingslanden politiek aan zich te binden. Dat zou bijvoorbeeld verklaren waarom een meerderheid van landen in internationale instellingen zoals de VN steevast westerse moties verwerpt wanneer die China willen veroordelen.
Over al deze onderwerpen hebben professor Brautigam en CARI, (China Africa Research Initiative) aan de Johns Hopkins University waarvan ze directeur is, jarenlang diepgaand onderzoek verricht. Men kan dit en nog veel meer over het beweerde Chinese ‘neokolonialisme’ terugvinden op de CARI-website. Ze komen in zowat alle gevallen tot de conclusie dat de beschuldigingen zonder feitelijke grond zijn. Men begrijpt professor Brautigam afgrijzen wanneer ze vaststelt hoe de BBC haar bevindingen omdraait. We laten haar zelf aan het woord, in een reactie op de CARI-website.
‘De BBC heeft mijn standpunten deze morgen verkeerd voorgesteld, en ik moet toegeven dat ik verbijsterd ben. Ik ben een grote supporter van BBC. Toen ik in de jaren 70 in Taiwan en Hongkong leefde, en in de jaren 80 veldwerk deed in Afrika, luisterde ik altijd naar de BBC World Service op mijn kortegolfradio en ik vertrouwde erop dat ze genuanceerde en evenwichtige analyses brachten.
BBC-interview
Gisteravond kreeg ik een telefoontje uit Londen. Het was een BBC-reporter die mijn standpunten wilde over de ‘Chinese schuldenvaldiplomatie’. Blijkbaar had het hoofd van de Britse inlichtingendienst, Richard Moore, een interview aan de BBC gegeven en daarin verklaard dat de Chinezen bewust schuld gebruikten als een hefboom om strategische activa te verwerven. We praatten een tijdje over de achtergronden en ik zette uiteen waarom dit begrip weinig feitelijke grond had, op basis van mijn uitgebreid onderzoek met Meg Rithmire over de haven van Hambantota in Sri Lanka en andere gevallen, en het werk van andere onderzoekers. Ik gaf voorbeelden van Montenegro, Kenia, Zambia, en andere plaatsen waarover deze vrees luid verkondigd was in de media zonder enig feit ter staving. Hij zei dat een andere reporter me binnen een uur zou opbellen om een interview op te nemen.
Een uur later telefoneerde een vrouw die me vroeg om een minuut te praten volgens dit schema: een korte uitleg over wat men denkt dat schuldenvaldiplomatie zou zijn, een voorbeeld uit Sri Lanka of elders, en waarom de feiten de theorie niet ondersteunen. Ik legde dit alles kort uit, ze nam het op en we namen afscheid.
Woorden bewust verdraaid
Deze morgen kreeg ik berichten van Britse collega”s die onderzoek gedaan hebben naar Chinese overzeese investeringen en die op de hoogte zijn van mijn onderzoek. Eén zei dat de opname ‘ leek te zijn geknipt om de indruk te wekken dat jij mogelijks het verhaal over de schuldenvaldiplomatie ondersteunde, wat uiteraard jouw genuanceerde commentaar hierover op andere plaatsen verkeerd voorstelt’.
Ik luisterde snel naar de BBC uitzending (mijn stukje komt na ongeveer 1 uur en 50 minuten) en werd met afschuw vervuld toen ik ontdekte dat het enige wat ze uit het interview weerhouden hadden mijn uitleg was over het ‘idee’ van schuldenvaldiplomatie en over de ‘gebruikelijke wijsheid’ betreffende het geval in Sri Lanka. Alle feiten die ik daarna aangehaald had om aan te tonen dat die gebruikelijke wijsheid niet klopt werden gewoon weggelaten. Vervolgens voerden ze een voormalig adviseur van de regering Trump op die uitvoerig geïnterviewd werd over de dreiging door China, en die evenmin feiten bracht om de ‘schuldenvaldiplomatie’ aan te tonen, behalve dit: ‘ we hebben het in heel de wereld in kaart gebracht en het is erg wijd verspreid’.Ze herhaalde ook de bewering dat de Chinezen allemaal hun eigen arbeiders meebrengen.
De reporter die het programma leidde had duidelijk op voorhand beslist welk standpunt hij wilde naar voor schuiven. Het stukje met mijn uitleg werd voorafgegaan door een vraag die ze me niet stelden: ‘Wat kunnen we doen om dit te bestrijden?’ vroeg hij, eerder dan een vraag te stellen die ruimte liet voor een evenwichtige discussie over de beschuldiging. Dit alles is eerder deprimerend en doet me met terugdenken aan de breed verspreide overtuiging dat de Chinezen grote stukken landbouwgrond in Afrika opkochten, om het geteelde voedsel naar China te sturen. Ik heb drie jaar veldonderzoek gedaan naar deze mythe en schreef een boek voor Oxford University Press om ze te weerleggen. Nu praat niemand nog over deze beschuldiging. Ik denk dat het niet door mij komt maar eenvoudig omdat de media zich nu focussen op een meer interessant dreigingsverhaal. Zucht…’
