Opinie -

Wat je moet weten over die leidingstraat

maandag 15 november 2021 13:27
Spread the love

De geplande leidingstraat moet dienen om groei te creëren in de fossiele chemiesector. De meest vervuilende sector die er is. Heel wat woningen en honderden hectaren natuur moeten hiervoor wijken. Toch probeert men dit als een groen project te verkopen. Welke leugens worden er verspreid? Hoe houden we dit tegen?

Waar hebben we het over?

We hebben het over een reservatiestrook voor pijpleidingen. De bedoeling is dat deze strook gereserveerd wordt om leidingen aan te kunnen leggen op vraag van de chemische industrie. Welke specifieke leidingen er komen te liggen is niet bepaald en de leidingen kunnen ook gewisseld worden na verloop van tijd.

Drie mogelijke tracés liggen op tafel. De strook zou 45 meter breed zijn en lopen van Geleen tot Antwerpen. Afhankelijk van het tracé is de lengte 130 tot 175 kilometer. Die oppervlakte zal vrijgemaakt moeten worden van gebouwen en bomen. Hoeveel woningen er zouden moeten wijken is nog niet helemaal duidelijk. Cijfers gaan van 15 tot 80.

Onder andere omdat onteigeningen duur zijn, loopt het traject vooral door natuur en landbouwgebied. In ongeveer elke gemeente waar de leidingstraat passeert, wordt natuurgebied geraakt. 200 tot 270 ha groen gebied zou getroffen worden. Meer dan 300 voetbalvelden aan natuur. Alleen lage begroeiing is mogelijk. Omdat er herhaaldelijk een nieuwe of andere leiding gelegd zal worden, zal ook deze begroeiing niet veel kansen krijgen om te ontwikkelen. In een rapport van 2018 stelt men dat op langere termijn (50 jaar) een richtbreedte van 70 meter wenselijk is.[1] In een ander rapport gebruikt men de slogan “breed waar het kan, smal waar het moet”[2]. Het is dus de vraag in welke mate die 45 meter slechts een minimum is.

De verbinding tussen Antwerpen en Geleen is slechts de eerste van vier fasen.[3] In een tweede fase zou de leidingstraat doorgetrokken worden naar het Ruhrgebied. In een derde fase gaat men verder naar het westen tot de Gentse haven en Zeebrugge. De vierde fase houdt uiteindelijk een verticale as in vanuit de Antwerpse haven via Brussel naar Féluy.

Natuur opofferen voor meer uitstoot?

Op dit moment is er geen groeiende vraag naar producten die via de geplande leidingstraat vervoerd zouden worden. Waarom dan een reservatiestrook om extra pijpleidingen te leggen? De reservatiestrook zou groei moeten creëren die er nu niet is. In een rapport stelt men het als volgt:

Heel dikwijls wordt verwezen naar een ‘kip of ei’ probleem’, i.e. zonder leidingstraat wordt groei in aantal en volume van de producten minder als een concrete mogelijkheid beschouwd; het beschikken over een leidingstraat opent dan weer perspectieven tot nieuwe investeringen en de ermee geassocieerde productstromen.[4]

Hierbij moet opgemerkt worden dat de chemie een enorme CO2-uitstoot heeft.[5] Die uitstoot neemt gestaag toe. De meest recent cijfers gaan over 2018. Toen was de chemie goed voor bijna de helft van de uitstoot van de industrie. Gedurende de voorgaande tien jaar groeide de uitstoot met bijna tien procent. Natuur vernietigen om de fossiele chemiesector verder te doen groeien, is niet te verenigen met het bestrijden van de klimaatcrisis.

Drie pogingen tot greenwashing

Om het idee te creëren dat dit een groen project is, stelt men dat pijpleidingen vele vrachtwagens van de weg kunnen houden. In een persbericht stelt minister Demir:

Zo zorgt de bestaande pijpleiding Antwerpen-Limburg-Luik jaarlijks voor zowat 100.000 vrachtwagens minder op de weg tussen de Antwerpse haven en het industriële chemiecomplex Chemelot in het Nederlandse Geleen.[6]

Dit kunnen we een leugen noemen. Het wordt namelijk tegengesproken in een rapport van Antea. Antea is het adviesbureau dat in opdracht van de Vlaamse overheid en in samenwerking met de Antwerpse haven verschillende lijvige rapporten heeft gemaakt ter voorbereiding van de leidingstraat. Zij stellen dat vrachtwagens en pijpleidingen niet inwisselbaar zijn:

Een opmerking hierbij is echter dat een rechtstreekse modal shift van weg naar pijpleidingvervoer bijna onmogelijk is door de grote en constante volumes die pijpleidingentransport vereist. Wel kan bijvoorbeeld voor het overige aandeel van aardolie of chemische producten, dat momenteel nog via binnenvaart getransporteerd worden, overgeschakeld worden naar transport via pijpleiding. Op deze manier komt er capaciteit vrij op de schepen, dewelke gebruikt kan worden om goederen, die normaliter via de weg getransporteerd zouden worden, over te nemen.

Er zullen dus niet minder vrachtwagens voor de chemie aan het rondrijden zijn. Het kan dat de pijpleidingen gedeeltelijk het werk van de schepen voor de chemie overnemen. Het kan ook dat andere sectoren die vrijgekomen capaciteit van de scheepvaart gaan gebruiken. Maar echt deel van het plan is het niet. Als we de woorden in het persbericht van Demir herlezen, zien we ook dat ze niet zegt dat er minder vrachtwagens zullen zijn. Wel dat de pijpleidingen de capaciteit hebben van vele vrachtwagens. Maar dat soort transport van gassen via vrachtwagens te doen is dus sowieso geen optie.

Om een groen waanidee te creëren, spreekt minister Demir ook van leidingen voor CO2 en waterstof. De CO2 zou dan “gevangen” worden bij bedrijven die deze anders zouden uitstoten. Die CO2 zou dan via de leidingstraat vervoerd worden naar bedrijven die er iets mee kunnen. Deze technologie (“CCS”) is toekomstmuziek en zeker geen concreet plan. Om de woorden van Antea te gebruiken: “Hoe de toekomst van CCS er in Europa zal uitzien blijkt dus tot nu toe een groot vraagteken”[7].

Maar ook het waterstofverhaal is allesbehalve eerlijk en groen. De NGO Corporate Europe Observatory stelt daarover het volgende:

De EU is op de waterstofhype gesprongen en gaat met volle kracht vooruit, omarmt waterstof als de “schone” brandstof van de toekomst en overlaadt het met politieke, financiële en regelgevende steun. Toch is vandaag minder dan 0,1 procent van de in Europa geproduceerde waterstof afkomstig van hernieuwbare of “koolstofarme” elektriciteit. Terwijl waterstof wordt voorgesteld als een wondermiddel voor het klimaat, heeft de gezamenlijke lobby van de gasindustrie ervoor gezorgd dat de veelbesproken Europese “waterstofeconomie” ten minste de komende paar cruciale decennia zal worden aangedreven door waterstof uit vervuilende fossiele brandstoffen en niet uit hernieuwbare elektriciteit.[8]

Men probeert op verschillende manieren het project als ecologisch af te schilderen. Maar daar zijn weinig argumenten voor te vinden die waarheid geen geweld aandoen.

Hoe kunnen we dit tegenhouden?

Volgens het rapport van Antea moeten we leren van Noord-Amerika. Zij stellen dat de situatie daar “verontrustend” is:

Stakeholders die een snelle overgang wensen naar een groene economie, alsook NIMBY (“not in my backyard”) stakeholders, doen systematisch gerichte aanvallen, via informele en formele reguleringsprocesen, alsook via de mediakanalen, om de uitvoering van projecten te vertragen, en deze projecten te bezwaren met additionele kosten voor de initiatiefnemers en toekomstige uitbaters.[9]

Antea ziet twee hoofdredenen voor het succes van deze antipijpleidingbeweging.[10] Ten eerste tracht de beweging “een “geography of discontent” te creëren, door in te spelen op reële bekommernissen van lokale gemeenschappen”[11]. Onze strategie moet dus zijn om zo concreet mogelijk lokale gemeenschappen te betrekken. Waar liggen zij van wakker?

Ten tweede is een lokale gemeenschap nog heel moeilijk te overtuigen eenmaal de pijpleiding in een negatief daglicht is geplaatst. Eenmaal dat heeft plaatsgevonden kan men “op basis van vergelijkingen met het scenario van niet-bouw van de pijpleiding en de daarmee gepaard gaande opportuniteitskost”[12] de discussie niet winnen. De lokale gemeenschappen hebben namelijk niets te winnen bij de leidingstraat.

De Vlaamse overheid zal haar best doen om mensen mee te krijgen in het verhaal. Men zal er alles aan doen om te vermijden dat er een “geography of discontent” ontstaat. Het rapport adviseert “anticipatief en proactief” in te spelen op de bezorgdheden. Men streeft naar coalities met lokale overheden en “sociale partnerships”. Verwachte win-winsituaties wil men in kaart brengen. Als de overheid deze adviezen opvolgt, moeten we een indrukwekkende campagne verwachten.

Wat zijn de volgende stappen?

In december 2020 verscheen de startnota van minister Demir waarop gereageerd kon worden. In het voorjaar was er een eerste publieke raadpleging met als gevolg een breder maatschappelijk debat over de leidingstraat. Verschillende actiegroepen werden opgericht. Er kwam kritiek van ongeveer elke organisatie die zich bezighoudt met natuur of klimaat. Greenpeace, Bond Beter Leefmilieu, Grootouders voor het Klimaat …  23 mei was er een gezamenlijke actie. In onder andere Kiewit, Maasmechelen, Gerhagen en Geel protesteerden mensen tegen de leidingstraat. Verschillende Facebookgroepen zijn in die periode in het leven geroepen. Ook dit najaar nog zijn er acties geweest in Tessenderlo en Diest.

De komende maanden belanden we in een nieuwe fase. Eind 2021 zal het definitieve tracé bekendgemaakt worden. Hierdoor zal de inzet veel concreter worden. Het zal duidelijk worden welke woningen en welke natuurgebieden getroffen zullen worden. Laten we hopen dat langs het volledige gekozen tracé actiegroepen ontstaan. In 2022 of 2023 zal het openbaar onderzoek plaatsvinden. Iedereen kan dan gedurende 60 dagen bezwaar indienen tegen de plannen. Het maatschappelijk debat zal weer oplaaien. Dit zal opnieuw een opening creëren om een nieuwe en grotere protestgolf tot stand te brengen.

[1] Onderzoek naar de potenties van de leidingstraat Antwerpen-Ruhr, Anteagroup, in opdracht van de Vlaamse overheid, 2018, p. 79

[2] Onderzoek naar de ruimtelijke mogelijkheden voor inplanting van een leidingstraat tussen de zeehaven van Antwerpen en het Ruhrgebied (Geleen), Vlaamse Overheid, 2016, P. 15

[3] Onderzoek naar de potenties van de leidingstraat Antwerpen-Ruhr, Anteagroup, in opdracht van de Vlaamse overheid, 2018, P. 53

[4] Onderzoek naar de potenties van de leidingstraat Antwerpen-Ruhr, Anteagroup, in opdracht van de Vlaamse overheid, 2018, P.39

[5] https://www.milieurapport.be/sectoren/industrie/emissies-afval/co2-emissie-per-deelsector

[6] https://www.n-va.be/nieuws/demir-over-leidingstraat-antwerpen-ruhr-openbaar-onderzoek-is-geen-schijntoneel-alle-3500

[7] Onderzoek naar de potenties van de leidingstraat Antwerpen-Ruhr, Anteagroup, in opdracht van de Vlaamse overheid, 2018, P.36

[8] https://corporateeurope.org/en/hydrogen-hype

[9] Onderzoek naar de potenties van de leidingstraat Antwerpen-Ruhr, Anteagroup, in opdracht van de Vlaamse overheid, 2018,  P. 48

[10] Onderzoek naar de potenties van de leidingstraat Antwerpen-Ruhr, Anteagroup, in opdracht van de Vlaamse overheid, 2018,  P.49

[11] Onderzoek naar de potenties van de leidingstraat Antwerpen-Ruhr, Anteagroup, in opdracht van de Vlaamse overheid, 2018, P.49

[12] Onderzoek naar de potenties van de leidingstraat Antwerpen-Ruhr, Anteagroup, in opdracht van de Vlaamse overheid, 2018,  P. 49

Creative Commons

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!