Ondervertegenwoordiging van het Zuiden

“Ondanks de beloftes van de Britse regering om deze klimaattop inclusief te maken, is dat duidelijk niet gelukt”, stelt Lidy Nacpil, een van de boegbeelden van de internationale klimaatbeweging, vast. En inderdaad: heel wat klimaatactivisten konden niet naar Glasgow afreizen. Doorgaans zijn er op de COP minstens twee dozijn vertegenwoordigers van de internationale partners van 11.11.11 aanwezig, maar dit jaar zijn dat er opvallend minder. Ook Nacpil is er niet bij.

De redenen voor die afwezigheid? Tal van inreisbeperkingen en een gebrekkige organisatie, onder andere. “Er is in de eerste plaats de globale vaccinatieongelijkheid,” zegt Nacpil, “en de steeds veranderende regelgeving over erkende vaccinaties en quarantainemaatregelen. En, niet te vergeten, de kostprijs om in Glasgow te raken en er te verblijven.”

Delegaties van de lage-inkomenslanden zijn dit jaar heel beperkt, wat de legitimiteit van deze top verder ondergraaft.

De opvallende afwezigheid geldt trouwens niet alleen voor de activisten, zegt Nacpil. “Ook de delegaties van de lage-inkomenslanden zijn dit jaar heel beperkt, wat de legitimiteit van deze top verder ondergraaft.” En ook voor zij die wel aanwezig konden zijn, gelden enorme beperkingen die een volwaardige deelname onmogelijk maken.

Alternatieve klimaattop

De Britse COP26 Coalition, zeg maar de gelijktijdige alternatieve klimaattop, zorgt voor een rijk alternatief programma in Glasgow. Met zo’n 400 activiteiten krijgen in- en outsiders van de klimaatbeweging de kans om elkaar te ontmoeten, verhalen te delen en geïnspireerd terug naar huis te gaan, ondanks het gebrek aan inclusie op de officiële klimaatconferentie. Dat dit voor velen de eerste internationale meeting is sinds de uitbraak van de pandemie, maakt de deelnemers extra enthousiast.

Toxic Tour in Glasgow. Foto: 11.11.11

Een van de honderden niet-Europese aanwezigen op de officiële klimaattop is Mai Jebing, reeds 20 jaar klimaatactiviste. Ze doctoreert momenteel in Duitsland, maar houdt actief contact met haar thuisbasis in Indonesië. Als voormalig coördinator van 11.11.11-partner Jatam zag ze op ontelbare plaatsen de impact van mijnbouw op het milieu en op de leefomstandigheden van de bevolking.

Het is belangrijk om de stem van de inheemse bevolking te laten horen. Dat kan bijdragen aan de diversiteit van de internationale beweging voor klimaatrechtvaardigheid.

Zij wil op de COP26 mee een stem geven aan de miljoenen inheemse mensen en landbouwgemeenschappen die niet aanwezig zijn. “Het is belangrijk om die stem te laten horen. Zo kan ik bijdragen aan de diversiteit van de internationale beweging voor klimaatrechtvaardigheid.”

Toxic Tour

Een van de honderden nevenactiviteiten die plaatsvinden voor aanwezigen als Mai is de Toxic Tour, georganiseerd door Glasgow Calls Polluters Out. Dit collectief voerde onder meer campagne tegen de aanwezigheid van de fossiele sector op deze COP en pleit voor een uitfasering van fossiele brandstoffen door het stadsbestuur van Glasgow.

Met enig succes: vorige maand tekende de stad een charter dat deze beslissing doorvoerde. Toch blijft er één adder onder het gras: het stedelijk pensioenfonds blijft voorlopig uitgesloten van het charter, en dat gaat over heel wat geld.

De uitvinding van de stoommoter was de start van het massaal ontginnen van steenkool en andere natuurlijke hulpbronnen, met alle desastreuze gevolgen van dien voor het milieu en voor onze gezondheid.

Jatam organiseert in Indonesië ook zulke Toxic Tours, vooral om studenten uit de stad te informeren over de schade die de mijnbouw er aanricht. Het toeval wil dat ik samen met Mai mijn eerste Toxic Tour ondernam in de Indonesische provincie Oost-Kalimantan, in 2009. Nu zijn we hier samen in Glasgow voor een vergelijkbare geleide wandeling langs enkele symbolische plaatsen in de stad.

Steenkool, kolonisatie en slavernij

Mai Jebing: “De start van de tour, George Square, kon moeilijk symbolischer. Daar staat het standbeeld van de Schot James Watt, de man die de stoommotor perfectioneerde en zo mee aan de basis lag van de eerste industriële revolutie. In Europese geschiedenisboeken wordt deze uitvinding bejubeld, maar je kan ook stellen dat dit het begin was van de klimaatcrisis.

Toxic Tour in Glasgow. Foto: 11.11.11

Het was de start van het massaal ontginnen van steenkool en andere natuurlijke hulpbronnen, met alle desastreuze gevolgen van dien voor het milieu en voor onze gezondheid. In het bijzonder voor gemeenschappen die wonen in gebieden waar zowat 80% van deze hulpbronnen te vinden zijn: de inheemse volkeren.

Ook in Indonesië slaat steenkool diepe wonden. Vooral in Oost-Kalimantan wordt de bevolking gegijzeld door de landroof voor ontginning, en verdrinken mensen in de honderden verlaten steenkoolputten.”

“De Industriële revolutie is gebouwd op kolonisatie, slavernij en plundering”, zegt lokaal gemeenteraadslid Graham Campbell (SNP) tijdens de tour “Deze mooie historische binnenstad werd gebouwd door handelaren die fortuin maakten met de handel in tabak, suiker en katoen.”

“De Industriële revolutie is gebouwd op kolonisatie, slavernij en plundering.”

Terwijl hij deze woorden uitspreekt, staat hij naast het huidige Museum van Moderne Kunst. Ooit was dat de woning van tabaksgigant William Cunninghame, in zijn tijd (de achttiende eeuw) de rijkste man van Glasgow. Het was een rijkdom die hij verwierf op de rug van kolonisatie en van slaven.

Campbell was zelf het eerste raadslid met Afro-Caraïbische roots in Glasgow. “We zijn het verschuldigd aan de miljoenen slachtoffers van kolonisatie en slavernij om een eerlijk verhaal te schrijven over de industrialisering van West-Europa”, besluit hij zijn vurig pleidooi voor het dekoloniseren van onze geschiedenisboeken.

Ik vond het een heel sterke getuigenis. Steenkool was dus de energiebron waarmee deze koloniale revolutie begon in de achttiende eeuw … Is het niet schrijnend dat het anno 2021 nog steeds een gigantisch probleem vormt, samen met petroleum en gas? Is het dan zo verwonderlijk dat jongeren ongeduldig worden en spreken over “Bla Bla Bla” door het gebrek aan actie?

“We zijn het verschuldigd aan de miljoenen slachtoffers van kolonisatie en slavernij om een eerlijk verhaal te schrijven over de industrialisering van West-Europa.”

Breek me de bek niet open over beloftes en realiteit. Aan het begin van de COP kwam het nieuws dat Indonesië tegen 2040 steenkool zou uitfaseren. Ik ken geen enkele ngo of klimaatactivist in Indonesië die dit nieuws heeft toegejuicht. Wij weten wel beter. Dit is niets meer dan een pr-stunt, want op de bijeenkomst van de G20, een paar dagen voor COP26, wilde onze president géén deadline geven. Hij rekent nu blijkbaar op veel financiële steun om die ambities waar te maken, maar waar zal dat geld vandaan komen?

Schaduwzijde van groene energie

Volgende stop op onze Toxic Tour was Scottish Power (SP), een van de sponsors van deze klimaattop. Het bedrijf is prominent aanwezig in Glasgow, met video’s en installaties over windenergie in de zogenaamde Blue Zone, het terrein op de klimaattop dat beheerd wordt door de VN.

Hoewel Scottish Power in de UK enkel nog investeert in nieuwe energie, windenergie, opende het moederbedrijf, het Spaanse Iberdrola, recent nog vier nieuwe gascentrales in Mexico. Bovendien zijn er in Mexico grote ambities om nog verder uit te breiden.

Scottish Power investeert hier enkel nog in windenergie, maar het moederbedrijf opende recent nog vier nieuwe gascentrales in Mexico.

Wat de gevolgen zijn voor de Maya-bevolking in Mexico, kregen we te horen van vier Mexicaanse vrouwen van Futuras Indigenas: hun verzet tegen een gedwongen verhuis voor een van die gascentrales leidde tot intimidatie, criminalisering en arrestaties. En vergeet niet: deze extra elektriciteit dient niet om de lokale bevolking te bedienen, maar gaat prioritair naar nieuwe bedrijven zoals Volkswagen.

Toxic Tour in Glasgow. Foto: 11.11.11

De vrouwen blijven echter geloven dat internationale actie hun zaak kan helpen. Door hun aanwezigheid in Glasgow is er veel internationale solidariteit, maar een gesprek met Schottish Power komt er niet. Hun kantoren worden immers hermetisch afgesloten en bewaakt door een fractie van de 10.000 agenten die elke dag op straat te ‘bewonderen’ zijn.

Optimistische boodschap

Onze Toxic Tour-gidsen van Glasgow Calls Out Polluters vertellen ook een boeiend verhaal over het Canadese bedrijf Teekay Shipping, ook al passeren we hun gebouwen niet – die liggen verderop langs de rivier Clyde. Het bedrijf heeft de tweede grootste vrachtcapaciteit van gas ter wereld én is bovendien geregistreerd in een belastingparadijs, de Bermuda-eilanden.

Teekay Shipping opereert vaak in controversiële gebieden zoals in het Russische gebied aan de noordpool, in Qatar en ook in West-Papoea. Activist Ragi Ap, die in Nederland woont, maar ook woordvoerder is voor Free West Papua, vertelt.

“Wij inheemsen zijn geen slachtoffers. We geven het voorbeeld van hoe we op een duurzame manier kunnen samenleven met de natuur.”

Zijn boodschap klinkt optimistisch: “Wij inheemsen zijn geen slachtoffers. We geven het voorbeeld van hoe we op een duurzame manier kunnen samenleven met de natuur. Daarmee verdienen wij een plaats bij de officiële onderhandelingen. Maar we vertellen vaak een ongemakkelijk waarheid. Daarom voel ik me meer thuis bij dit soort alternatieve acties dan bij de onderhandelaars.”

Financiering van fossiele brandstoffen

Onze laatste stopplaats op de Toxic Tour is het nagelnieuwe kantoor van Barclays aan de River Clyde, een van de vijf grootste banken in het Verenigd Koninkrijk. Barclays is ook de koploper in het financieren van projecten voor fossiele brandstoffen.

Er is een ngo die dergelijke investeringen monitort: Market Forces. Die rapporteerde dat de bank van januari 2021 tot aan de start van de COP26 maar liefst 4,38 miljard euro investeerde in een sector die nu op droog zaad zou moeten zitten. Twee van de controversieelste projecten zijn de Dakota-pijplijn in de Verenigde Staten en de ontginning van teerzand in Canada. Beide projecten zijn onder meer verantwoordelijk voor ernstige schendingen van de mensenrechten.

Eigenlijk zou elke stad zo’n Toxic Tour moeten hebben.

*    *   *

Deze toxische rondleiding legt de vinger op de wonde: multinationals beweren dat ze hun beleid aan het verduurzamen zijn, ze pakken uit met mooi ogende advertenties en slogans. Maar als puntje bij paaltje komt, tonen de feiten aan dat ze nog vastgeroest zitten in oude gewoontes. Eigenlijk zou elke stad zo’n Toxic Tour moeten hebben.