Industriële groei, het toenemende gebruik van motorvoertuigen en stofstormen in combinatie met houtgestookte kookfornuizen binnenshuis leiden tot een verstikkende luchtvervuiling die een rem zet op de ontwikkeling van het Afrikaanse continent. Dat blijkt uit een van de eerste uitgebreide studies die de impact van luchtvervuiling op het hele continent onder de loep nemen, door een internationaal samenwerkingsverband van onder meer de Universiteit van Boston, het milieuprogramma van de Verenigde Naties (Unep) en het Global Observatory on Pollution and Health.

Tweede belangrijkste doodsoorzaak

In totaal zijn in 2019 ongeveer 1,1 miljoen overlijdens in Afrika gelinkt aan luchtvervuiling, zeggen de onderzoekers. Vervuilde lucht binnenshuis door oude of houtgestookte kookfornuizen heeft dat jaar 700.000 doden veroorzaakt, blootstelling aan luchtverontreiniging buitenshuis eiste het leven van 400.000 mensen.

Daarmee is luchtverontreiniging de tweede belangrijkste doodsoorzaak op het continent, het eist meer levens dan tabak- en alcoholgebruik en verkeersongelukken. Enkel aids is nog dodelijker in Afrika.

Bovendien kost luchtvervuiling Afrikaanse landen miljarden aan economische groei, en vonden de onderzoekers een correlatie met een verwoestende impact op de intellectuele ontwikkeling van Afrikaanse kinderen. Ze namen de hersenontwikkeling van jonge kinderen onder de loep, en berekenden dat door blootstelling aan vervuilde lucht bijna 2 miljard IQ-punten verloren gegaan zijn over het hele continent. “De impact op de volksgezondheid, het menselijk kapitaal en de economie nemen in omvang toe naarmate de landen zich ontwikkelen”, concluderen de auteurs.

Bevolkingsgroei

“De meest verontrustende bevinding was de toename van sterfgevallen door luchtvervuiling in de buitenomgeving”, zegt Philip Landrigan van de Universiteit van Boston. “Deze stijging is nog relatief bescheiden, maar kan exponentieel groeien als Afrikaanse steden de komende 20 tot 30 jaar groeien en het continent zich economisch ontwikkelt.”

Tegen het einde van deze eeuw zal de bevolking van Afrika waarschijnlijk verdriedubbeld zijn, van 1,2 miljard in 2020 naar 4,3 miljard tegen 2100. Die groei gaat gepaard met meer fijn stof en verbranding van fossiele brandstoffen, wat de luchtvervuiling de hoogte injaagt.

Eerder onderzoek van Greenpeace wijst de Zuid-Afrikaanse provincie Mpumalanga een van de plaatsen met de meest vervuilde lucht op aarde. Een blik op de talrijke grote kolengestookte elektriciteitscentrales op de vlaktes van Mpumalanga maakt duidelijk waarom. Nigeria, niet toevallig het dichtst bevolkte land van Afrika, is het land met de ergste luchtvervuiling op het continent.

“We moedigen de Afrikaanse leiders aan om gebruik te maken van het feit dat hun landen nog relatief vroeg in hun economische ontwikkeling staan om snel over te schakelen op wind- en zonne-energie, om zo te voorkomen dat ze vast komen te zitten in op fossiele brandstoffen gebaseerde economieën”, zegt Landrigan. “Volgens ons bevinden Afrikaanse landen zich in een unieke positie om fouten te vermijden die elders zijn gemaakt en om welvaart te bereiken zonder vervuiling.”