In de jaren voor de pandemie betaalden kwetsbare landen gemiddeld zo’n 0,80 dollar per dosis voor vaccins, blijkt uit cijfers van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). Vaccins vergelijken is moeilijk, maar zelfs het goedkoopste covid-vaccin op de markt, Oxford/AstraZeneca, is bijna vier keer zo duur. Johnson and Johnson is dertien keer duurder en vaccins als Pfizer/BioNTech en Moderna zelfs tot vijftig keer duurder.

41 miljard dollar

Volgens onderzoek van de alliantie rekenen de firma’s Pfizer/BioNTech en Moderna landen 41 miljard dollar meer aan dan de geschatte productiekosten van de vaccins. Colombia bijvoorbeeld zou 375 miljoen dollar bovenop de geraamde kostprijs betaald hebben voor zijn doses van de vaccins van Pfizer/BioNTech en Moderna. België zou 796 miljoen euro meer dan de kostprijs betaald hebben.

Vorige week kondigde Pfizer/BioNTech aan dat het een Zuid-Afrikaans bedrijf een licentie zou verlenen om 100 miljoen doses voor gebruik in Afrika te vullen en te verpakken, maar dat is volgens de alliantie “slechts een druppel op een gloeiende plaat”. Geen van beide bedrijven heeft toegezegd de vaccintechnologie en know-how volledig over te dragen aan bekwame producenten in kwetsbare landen, een maatregel die het wereldwijde aanbod zou kunnen vergroten, de prijzen zou kunnen drukken en miljoenen levens zou kunnen redden.

De alliantie wijst er ook op dat de toonaangevende mRNA-vaccins van Pfizer/BioNTech en Moderna alleen dankzij overheidsfinanciering konden worden ontwikkeld, goed voor een bedrag van 8,3 miljard dollar

Covax

Volgens de analyse kan een dosis van de vaccins voor zo’n 1,20 dollar worden geproduceerd. Maar COVAX, het internationale programma om landen te helpen toegang te krijgen tot de vaccins, heeft gemiddeld bijna vijf keer zoveel betaald.

De farmaceutische monopolies op vaccins beperken het aanbod en drijven de prijzen op, zegt de alliantie. Mochten de vaccins tegen kostprijs verkocht zijn, dan had COVAX voor het tot nu tot uitgegeven budget alle laag- en middenkomenslanden volledig kunnen inenten. Nu zal COVAX in het beste geval 23 procent vaccineren tegen eind 2021.

“Farmaceutische bedrijven houden de wereld gegijzeld in een tijd van ongekende wereldwijde crisis”, zegt Eva Smets, directeur van Oxfam België. “Dit is misschien wel een van de dodelijkste gevallen van woekerwinsten in de geschiedenis. Kostbare budgetten die gebruikt zouden kunnen worden voor de bouw van meer gezondheidsfaciliteiten in armere landen worden in plaats daarvan geplunderd door CEO’s en aandeelhouders van deze almachtige bedrijven.”

Ontheffing

Dat sommige rijke landen zijn begonnen met de herverdeling van overtollige doses en financiële toezeggingen doen, is niet genoeg om de wereldwijde problemen met de vaccinvoorziening op te lossen, zegt de alliantie. Regeringen moeten zo snel mogelijk ook de vaccintechnologie overdragen, zodat alle gekwalificeerde fabrikanten wereldwijd de vaccins kunnen produceren, met name in ontwikkelingslanden.

Volgens de organisaties moeten regeringen ook dringend een ontheffing goedkeuren van de regels inzake intellectuele eigendom voor covid-19-technologieën. Zo’n ontheffing is voorgesteld door landen als Zuid-Afrika en India. Meer dan honderd landen steunen dat plan, maar het is herhaaldelijk geblokkeerd oor landen als Duitsland en Groot-Brittannië, en de EU.