Foto: ©Enric Català/WSM
Deirdre Shaw, Andreas Chatzidakis, Michal Carrington, IPS

Moderne slavernij: hoe je als consument het verschil kunt maken

Weinig mensen wíllen producten kopen gemaakt door arbeiders die worden uitgebuit of tot slaaf gemaakt. Toch is dat precies wat de meesten van ons dagelijks doen. Drie Marketing-hoogleraren pleiten voor een verantwoordelijke consumptie – zonder bedrijven en overheden vrij te pleiten.

dinsdag 6 juli 2021 13:52
Spread the love

 

Volgens schattingen leven er wereldwijd 40,3 miljoen mensen in slavernij. Zij maken deel uit van een industrie met een waarde van zo’n 27 miljard euro. Extreme arbeidsuitbuiting en andere vormen van moderne slavernij zijn ingebed in de productieketens van veel van de producten en diensten die we regelmatig consumeren, zoals laptops, mobiele telefoons en kleding.

Dit roept belangrijke vragen op: hoe verantwoordelijk zijn wij voor de slavernij die direct verband houdt met onze consumptie? En welke rol moeten consumenten innemen bij het verminderen van vraag en aanbod van producten en diensten gemaakt door uitgebuite arbeiders?

Aan de ene kant leggen de weinige voorbeelden van overheidswetgeving – waaronder de Britse Modern Slavery Act uit 2015 – een zekere mate van verantwoordelijkheid bij consumenten om zich te informeren, bewuste keuzes te maken en in actie te komen om moderne slavernij uit te bannen. Denk aan: vermoedelijke gevallen van uitbuiting melden, maar ook bekende slavernijproducten boycotten.

Daartegenover stellen anderen steeds vaker dat het niet aan de consument is om toezicht te houden op moderne slavernij. Publicisten zoals Sarah O’Connor en Emily Kenwayherinneren ons eraan dat de oorzaken van slavernij systemisch zijn, ingebed in de processen en structuren van handel en bestuur. Zij stellen terecht dat slavernij en vormen van extreme arbeidsuitbuiting niet kunnen worden teruggedrongen zonder de structurele rol van overheid en bedrijfsleven hierin aan te pakken.

We zijn medeplichtig

Wereldwijde productieketens zijn complex en over het algemeen niet zichtbaar en niet makkelijk te begrijpen voor consumenten. Dus door hen te vragen verantwoordelijkheid te nemen voor hoe producten worden gemaakt, kunnen bedrijven (die dit wel begrijpen) en regeringen (die de macht hebben om dingen te veranderen) de dans ontspringen. Overheid en bedrijfsleven moeten zeker meer doen om slavernij in productieprocessen aan te pakken, bijvoorbeeld door te zorgen voor meer transparantie. Maar wat betekent dit voor de rol van de consument?

Ons onderzoek richt zich op de vraag in hoeverre consumenten in het Verenigd Koninkrijk ‘moderne slavernij’ begrijpen. We onderstrepen een complexe en actievere rol voor consumenten bij het aanvechten van uitbuiting van arbeiders die de goederen en diensten produceren die zij consumeren. Ons onderzoek wijst naar de bredere opvatting dat shoppers vaak ‘medeplichtig’ zijn als het gaat om de sociale en ecologische gevolgen van hun consumentenkeuzes. En we zien inderdaad dat consumenten niet onwetend zijn over de risico’s van slavernij en extreme arbeidsuitbuiting. Zorgwekkender is dat sommige consumenten expliciet hun onverschilligheid uiten over deze kwesties.

Verantwoordelijkheid burger-consument

Bekijken we de Modern Slavery Act en soortgelijke wetgeving nog eens, dan zien we hoe afhankelijk ons huidige systeem is van consumenten om gevallen van slavernij te melden en te boycotten – het is een onmisbare schakel in de algehele strategie om slavernij uit te roeien. We zijn het eens met iemand als Kenway die stelt dat we, door de verantwoordelijkheid van bedrijven en overheden naar de consument te verschuiven, het risico lopen dat deze machtige spelers van hun taken en verplichtingen worden vrijgepleit.

Maar moet je dit argument gebruiken om alle voorstellen om consumenten te mobiliseren af te wijzen? Ja, het is terecht om pogingen die de verantwoordelijkheid afwentelen op de consument, met argwaan te bekijken. Maar door álle verantwoordelijkheid bij de consument weg te nemen en erop aan te dringen dat het domein van consumptie een goedaardige en apolitieke arena blijft, is evenmin een zinvolle weg.

Op schandalen in het VK – zoals rond het bedrijf Boohoo, dat naar verluidt kleding liet maken in fabrieken met slechte gezondheids- en veiligheidsomstandigheden en het personeel minder dan het minimumloon betaalde – zagen we vooral inertie als reactie van de consument. Dit toont de noodzaak om consumenten bewuster te maken van slavernij in hun consumptie én om hun actievermogen te vergroten. Consumenten kunnen dan worden opgeroepen tot positieve burgerschapsactie (lobbyen) of negatieve actie (boycotten).

Actiebereidheid

Het is daarbij belangrijk te erkennen dat burger-consumenten niet onbekend zijn met actie bij belangrijke kwesties. Het besef dat we als consumenten milieuverantwoordelijkheden hebben, wordt bijvoorbeeld breed gedragen. Het is algemeen aanvaard dat “we de consument ten minste een deel van de verantwoordelijkheid moeten geven om de economie te verduurzamen”, zoals Tim Jackson schrijft in Material Concerns: Pollution, Profit and Quality of Life.

Stel je klimaatactie voor die consumenten geen enkele rol toedicht in het nemen van enige verantwoordelijkheid voor hun eigen impact via de keuzes die ze maken. Onze manier van consumeren aanpassen is een essentiële schakel in de overgang naar een schonere en rechtvaardigere samenleving, zelfs al zijn bedrijven onevenredig verantwoordelijk voor de CO2-uitstoot. Het zou niet anders moeten zijn als we het hebben over moderne slavernij.

Als het gaat om de samenleving van moderne slavernij te bevrijden, pleiten wij er niet voor om een onrealistische mate van verantwoordelijkheid op consumenten af te schuiven. Maar ons onderzoek wijst wel op een belangrijke rol voor consumenten, en laat zien dat zij wel degelijk in actie willen komen – alleen niet in hun eentje. Ze willen samenwerken, vooral met het bedrijfsleven en de overheid.

Meer transparantie

Meer interesse, meer betrokkenheid en meer actie vanuit de consument tegen moderne slavernij zal ongetwijfeld méér en niet minder vragen oproepen over de rol en verantwoordelijkheid van andere betrokken partijen. Dat zal uiteindelijk leiden tot meer transparantie.

Het consumentenperspectief moet worden gezien als een nuttige bondgenoot bij bedrijfs- en overheidsstrategieën in de pogingen moderne slavernij uit te bannen. In onze rol als burger-consument kunnen we onze stem en ons handelen inzetten om positieve verandering te steunen en te stimuleren. Tot slot moeten we onze energie ook richten op het ter verantwoording roepen van degenen met meer macht en betrokkenheid.

 

Deirdre Shaw is professor Marketing en Consumentenonderzoek aan de Universiteit van Glasgow, Andreas Chatzidakis is hoogleraar Marketing aan de Royal Holloway University of London en Michal Carrington is hoofddocent Marketing aan de Universiteit van Melbourne. 

Deze opinie is oorspronkelijk verschenen bij IPS-partner The Conversation.

Creative Commons

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!