Reportage -

Begijnhofkerk: “Beter in hongerstaking dan ademloos leven in gijzeling”

De situatie in de Begijnhofkerk in Brussel is een land, economisch zo sterk als België, onwaardig. Het tekent hoe de rechten van de meest kwetsbaren in onze samenleving uiteindelijk slechts lege dozen zijn. Asielprocedures slepen jaren aan. In afwachting op de uiteindelijke beslissing, kiezen mensen zonder papieren voor een job aan de rand. Zonder mogelijkheid tot opbouw van sociale rechten, werken ze aan een hongerloon in inhumane omstandigheden. Wij gingen op bezoek bij de mensen zonder papieren in de Begijnhofkerk waarover meestal gesproken wordt, maar nooit mee gesproken wordt. Een reportage.

woensdag 16 juni 2021 16:24
Spread the love

 

Politieke situatie

Sammy Mahdi zei op Twitter niet te willen ingaan op de “chantage” van de actievoerders. Hij stelde daarbij dat een collectieve regularisatie niet zal gebeuren zoals in 1999 en 2009 gebeurde. De Vivaldi-coalitie voelt de hete adem van de grote rechtse oppositiepartijen in de nek. Het is geen geheim dat deze partijen vooral winst boeken door hun standpunten over migranten en vluchtelingen. Deze groep wordt door de regeringspartijen duidelijk aangevuld met sans-papiers waardoor de coalitie opteert voor ook een hardere lijn op de kap van mensen zonder papieren.

Deze kwestie is echter niet louter juridisch. Wat eigenlijk dient neer te komen op het tonen van solidariteit in een gezondheidscrisis wereldwijd, wordt hier voorgesteld als een spel van regels en criteria. Wanneer niet voldaan wordt aan bepaalde criteria kan men hier niet blijven, ongeacht het aantal jaar iemand hier is, het netwerk dat men hier opbouwde, de vele jaren men hier al heeft gewerkt en de ontkoppeling van de persoon met het land van herkomst. Deze contextuele factoren worden al te vaak over het hoofd gezien.

Wanneer men toch de juridische procedures dichterbij bekijkt, kan men alleen maar vaststellen dat in het bureaucratische kluwen efficiëntie niet voorop staat. Velen wachtten jaren op beslissingen, zowel in eerste instantie als in beroep. Het moet daardoor geen mens verwonderen dat mensen zich hier settelen aan de rand van de maatschappij en doen wat moet gedaan worden om te overleven. Dat houdt veelal precair zwartwerk aan hongerlonen in.

“Het probleem is dat mensen die hier al zo lang leven en werken worden afgewezen onder voorwendselen die niet duidelijk zijn.” – Mourad

Mourad

Begin deze week werd een opening in het regeerakkoord aangeboord om de deur tot woonstbetreding letterlijk te openen, al wordt het in de regeringskringen ‘visitatierecht’ genoemd. Dit om zowel de linker- als rechterzijde tevreden te houden door enerzijds het verschil met de vorige regering te benadrukken, en anderzijds eigenlijk het voorstel Francken over te nemen. De Vlaamse socialisten van Vooruit vinden het voorstel bespreekbaar, tot groot ongenoegen van de jongerenpartij. Ook Vooruit heeft last van een oppositiecomplex. Zijn Waalse tegenhanger, de PS, is op dat vlak iets principiëler.

Ondanks de politieke tegenkantingen als het over mensen zonder papieren gaat, wordt de Belgische burger wel gemobiliseerd om mee te stappen in een verhaal van menselijkheid en solidariteit. Het Belgische middenveld, zowel in het noorden als in het zuiden, verzamelde meer dan 26.999 handtekeningen in een petitie voor een duurzame en rechtvaardige oplossing. Via dit burgerinitiatief werd het wettelijk bepaalde minimum van 25.000 overschreden en moet het parlement dus een delegatie van de sans-papiers ontvangen. Die delegatie zal pleiten voor de oprichting van een onafhankelijke commissie om hun verblijf te regulariseren. De actie kent veel steun, ook van vakbonden en culturele organisaties. Het is die steun, kracht bijgezet vanuit de petitie, die ervoor moet zorgen dat permanente criteria voor regularisatie worden vastgelegd. Ze eisen onder meer duurzame banden en werk als doorslaggevende factoren voor een wettelijke regularisatie.

Naast de petitie hebben zo’n 450 mensen zonder papieren sinds eind januari de Begijnhofkerk, ULB en VUB in Brussel bezet om hun eisen op de agenda te krijgen en kracht bij te zetten. Intussen, doordat de regering maar niet in beweging wilde komen, voelden deze mensen zich eind mei genoodzaakt om over te gaan tot een hongerstaking. Deze hongerstaking is nog steeds gaande.

Hongerstaking: realiteit van deze mensen wordt liever verborgen

Het binnenstappen van de Begijnhofkerk geeft een ontluisterend beeld. Opeengepakt liggen matrassen met slapende of rustende mensen op de grond. De mensen lijken erg verzwakt. Toch wil verzwakt niet zeggen dat ze hun strijdvaardigheid hebben opgegeven. Zowel op de persconferentie op 31 mei als bij het maken van deze reportage vijf dagen later geven de actievoerders dezelfde argumenten en eisen, met evenveel enthousiasme als wanhoop. Velen hebben reeds dertien dagen niks gegeten wat resulteert in meerdere ziekenhuisopnames per dag. Van het geluid van een ambulance kijkt niemand nog op, het is er de dagelijkse realiteit.

Buiten hangen veel spandoeken, zowel in het Frans als in het Nederlands. Een spandoek springt in het oog en deelt een niet mis te verstane boodschap mee: “Vivre dans le dignité où mourir”. Het is de kernboodschap die ook werd benadrukt op de persconferentie. Naast een komen en gaan van vrijwilligers vallen ook de mensen in fluohesjes op. Het zijn veelal zelf mensen zonder papieren die het daar rond de kerk in goede banen leiden. Grote bidons water aan de ingang van de kerk voorzien de hongerstakers van het enige dat ze op een dag binnenkrijgen.

De eerste dag van de hongerstaking had de politie de kerk omsingeld met plakkaten die het beeld van buitenaf moesten verdoezelen, met welke intentie dan ook. Het is een goede metafoor voor de manier waarop deze groep van mensen zonder papieren behandeld worden. De confrontatie met de harde realiteit waarin deze mensen leven, wordt klaarblijkelijk liever verborgen, ook in het publieke debat. In deze reportage komen drie hongerstakers aan het woord en wordt gesproken met een collectief dat zich inzet voor de rechten van de mensen zonder papieren, het Collectif Artistes Actifs Béguinage (CAAB), dat ook in de kerk aanwezig is.

“Het is alsof de politiek eerst een gif toedient en daarna afkomt met een antigif. Ze laten de mensen eerst vrezen voor de aanwezigheid van sans-papiers, en daarna stellen ze: wij zijn de oplossing, stem voor ons.” – Ahmed

Foto

Assia 

Aan de achterkant van de Begijnhofkerk slaapt Assia, ze deelt de kerk met een tweehonderdtal bondgenoten. De hongerstakers, die met zo’n 450 zijn, hebben zich in Brussel verspreid. Assia is een 49-jarige vrouw oorspronkelijk afkomstig uit Algerije. Haar getuigenis maakt veel duidelijk. Ze is ondertussen acht jaar in België. De wil om haar leven hier op te bouwen en in België te groeien is nog steeds aanwezig. Ze maakt deel uit van ‘Vrouwelijke werkenden zonder papieren’. De motivatie om in het legale arbeiderscircuit toe te treden werd haar onmogelijk gemaakt door een ellenlange regularisatieprocedure. Ze is hier in hongerstaking gegaan om voor haar rechten op te komen, rechten die haar al veel te lang ontzegd worden. Assia werkte reeds jaren in een clandestien milieu, want je moet wat als er geen legale manier is om geld te verdienen. Ook dat wordt hier aangeklaagd. Het is niet alleen onmenselijk om personen zo’n lange periode te laten wachten op duidelijke criteria of een procedure. Het is ook in dermate precaire omstandigheden dat Assia al die jaren heeft moeten proberen rondkomen, waarbij zowel fysieke als verbale agressie komt kijken.

Het is voor haar ongelooflijk dat er niet meer gewag gemaakt wordt van de manier waarop ze al die tijd heeft gewerkt. Doorgaans werkte ze dagen van meer dan twaalf uur per dag aan een vijftal euro per uur. Ze noemt zichzelf dan ook deel van een armée de réserve. Een reserveleger aan arbeiders die worden ingezet om de vuile werkjes op te knappen aan een te verwaarlozen verloning. Zonder de mogelijkheid om rechten te kunnen opbouwen, verlof te kunnen aanvragen, beroep te kunnen doen op de ziekteverzekering of werkloosheidsuitkering, terwijl jarenlang keihard wordt geknokt om waardig te kunnen leven. Dit kunnen we gerust als moderne slavernij beschouwen. Door de COVID-pandemie geraakte ook Assia haar job kwijt. De hongerstaking is voor haar de laatste manier om voor haar rechten, een waardig leven en haar eigen toekomst op te komen. Strijdvaardig maar wanhopig klampt ze zich vast aan het idee dat het allemaal wel goed komt.

“Politici doen alsof er niks aan de hand is, alsof deze mensen niet bestaan. Een week geleden heeft de politie de kerk gebarricadeerd, in de hoop de mensen hier onzichtbaar te maken. Wij als kunstenaarscollectief kunnen dit niet zomaar laten gebeuren.” – Collective Artistes Actifs Béguinage

Ahmed 

Na het gesprek met Assia, komt Ahmed de kerk binnengewandeld. De 53-jarige Ahmed is net ontslagen uit het ziekenhuis. Hij nam ook het woord tijdens de persconferentie op maandag. Gisteren was hij dermate verzwakt dat een ambulance hem is komen halen. Zichtbaar uitgeput maar strijdvaardig neemt hij de tijd om zich opnieuw in te zetten zijn beweegredenen uit de doeken te doen. Een ding wil hij zeker benadrukt zien. “Het is voor ons beter in hongerstaking te gaan dan ademloos te leven in een staat van gijzeling”, zegt hij. Hij benoemt de hongerstaking als een legitiem middel in de strijd tegen inhumane behandeling.

Ahmed voelt zichzelf Belg. Hij is reeds tien jaar hier en heeft tal van Belgische vrienden die hem dan ook als landgenoot beschouwen. Het discours dat wordt gebruikt om over de sans-papiers te spreken vindt hij stuitend. “Het gebruikte discours criminaliseert de sans-papiers, zonder twijfel. In de Vlaamse gebieden wordt verkeerde informatie over de sans-papiers verspreid. Er wordt geprobeerd om de bevolking, onze mede-landgenoten, angst in te boezemen voor ons. We worden gepercipieerd als een gevaar. We omvatten zelf geen 1 schamele procent van de Belgische bevolking. De enige reden waarom dit gebeurt, is om stemmen te ronselen bij de bevolking. Het is alsof de politiek eerst een gif toedient en daarna afkomt met een antigif. Ze laten de mensen eerst vrezen voor de aanwezigheid van sans-papiers, en daarna stellen ze: wij zijn de oplossing, stem voor ons. Ze proberen munt te slaan uit hun eigen demagogie.”

Ahmed schakelt over naar een volgend thema, economie. “De staat profiteert zelf ook van een regularisatie”, stelt hij. Hij benadrukt daarbij dat vele sans-papiers doorgaans meer dan veertien uur per dag in het zwart aan het werk zijn. “Wanneer iemand zonder papieren ongeveer zestien uur per dag werkt, zou die persoon in het legale circuit acht uur per dag werken. Die andere acht uur kan dan weer opgevuld worden door iemand anders uit het legale circuit. Op die manier wordt verder aan jobcreatie gedaan en is het vanzelfsprekend voordelig voor de staat.” “Er zijn zoveel vrije vacatures, maar ons daarvoor inschakelen is niet mogelijk”, stelt hij. Hij hamert erop dat deze situatie een win-winsituatie zou zijn. Jobs zouden worden ingevuld, er zou worden bijbetaald aan belastingen, de sans-papiers zouden de mogelijkheid hebben hun eigen economische situatie te verbeteren waardoor zelfs meer wordt besteed, wat op zijn beurt opnieuw voordelig is voor de Belgische sociale zekerheid- en staatskas.

Toch wil hij niet weten van liefdadigheid. “We zijn uiteraard niet de enige die nu in een impasse zitten. In deze mondiale gezondheidscrisis wordt iedereen geraakt. Het is voor ons echter heel hard om te ervaren dat velen van ons zich zeer solidair hebben getoond in deze pandemie. Wij, als reserveleger van arbeiders, we hebben mondmaskers gemaakt en uitgedeeld, we hebben mensen verzorgd, we hebben in de levering van mondmaskers gewerkt, we hebben gewerkt op boerderijen om fruit en groenten voor de bevolking te voorzien. En dat stoot me hard tegen de borst. Terwijl wij al dat werk deden heeft niemand zich ooit afgevraagd hoe de mensen zonder papieren te helpen zijn. De volledige media en het volledige korps van politici heeft zich de vraag gesteld hoe iedere sector te helpen valt – en terecht, maar wij werden vergeten.”

“Ik vraag geen liefdadigheid, ik verlang een waardig leven en respect voor mijn rechten.” – Assia

Foto

Mourad

Tijdens het gesprek met Ahmed vervoegt Mourad de tafel. Hij is in staking in het gebouw van de VUB. De situatie in die gebouwen is dezelfde. Mourad heeft schrik voor de gezondheid van de mensen. “Mensen zijn erg moe, mensen zijn erg verzwakt. Mensen worden dagelijks in relatief grote getalen opgenomen in het ziekenhuis. Sommige mensen blijven daar nog steeds volharden in hun hongerstaking.” Op aanraden van de dokter nemen sommigen soms wat zout en suiker op in hun water, om extra energie te krijgen. De hele hongerstaking duurt al reeds dertien dagen (op 4 juni) en Mourad is met dezelfde ratio afgevallen, dertien kilogram in dertien dagen. “Ik weeg nog 55 kilo, ik kom van 68”, verduidelijkt hij.

“Alle dokters hebben ons gezegd dat we grote problemen gaan krijgen met onze gezondheid in de toekomst. Onze focus en onze concentratie is weg. We vergeten namen. Onze cognitieve functies gaan erop achteruit. Post-traumatisch stresssyndroom zal aanwezig zijn.” Mourad lijkt misschien wanhopig, maar hij is vastberaden, “we zijn hier om te sterven”.

Terugkomend op de reden van de staking benadrukt hij de lange tijd die mensen hier in België aanwezig zijn. “Sommige mensen zijn hier al van 1997, anderen zijn hier twintig jaar, vijftien jaar. Ikzelf ben hier nu elf jaar. Ons eerste regularisatie-indiening werd door omslachtige procedures en onduidelijke voorwaarden afgewezen. Daartegen zijn wij in beroep gegaan. We hebben daar nog steeds geen antwoord op gekregen.” We hebben dringend nood aan een menselijke behandeling. Ik denk dat het politiek systeem in België faalt. Het probleem is dat mensen die hier al zo lang leven en werken worden afgewezen onder voorwendselen die niet duidelijk zijn. Het feit dat de foute perceptie geldt dat hier enkel Marokkanen aanwezig zijn, zorgt nog meer voor ongenoegen.” Mourad toont de statistieken die hij heeft opgesteld. Hij maakte een lijst van de aanwezige nationaliteiten, het zijn er tien. De ene nationaliteit al wat beter vertegenwoordigd dan de ander.

“De volledige media en het volledige korps van politici heeft zich de vraag gesteld hoe iedere sector te helpen viel in deze pandemie – en terecht, maar wij werden vergeten, niemand vroeg hoe ze ons konden helpen.” – Ahmed

CAAB

Voor het gesprek met Mourad werd kort even gesproken met vrijwilligers van artiestencollectief CAAB. Het zijn artiesten die ook door de COVID-pandemie zijn getroffen en de regularisatie van de sans-papiers mee wil helpen bereiken. Ze ondersteunen de mensen in hongerstaking al vanaf het begin ze de kerk bezetten, maar eigenlijk zijn ze al veel langer vrienden met sommigen onder de hongerstakers. Vanuit hun artistieke activisme trachten ze met kunst allerhande de buitenwereld te sensibiliseren.

Ze proberen de binnenkant van de kerk naar de buitenwereld toe te tonen. Ze werken voor en samen met de sans-papiers. Met workshops en kunstzinnige activiteiten kunnen ook de mensen zonder papieren zich bezighouden in een periode die eerder uitzichtloos lijkt. Het activisme komt echter niet vanzelf. Ze hebben ook een uitgesproken mening over de situatie van de mensen zonder papieren.

“Wij vinden dat we hier moeten zijn, als militanten, als mensen, als vrouw”, zegt een van de activisten. “Politici doen alsof er niks aan de hand is, alsof deze mensen niet bestaan. Een week geleden heeft de politie de kerk gebarricadeerd, in de hoop de mensen hier onzichtbaar te maken. Wij als kunstenaarscollectief kunnen dit niet zomaar laten gebeuren.” Met foto’s, tekeningen en visuele voorstellingen gaan ze Brussel rond om de man in de straat op de hoogte te brengen van de situatie in de Begijnhofkerk.

Drie crises komen hier samen in de Begijnhofkerk: een gezondheidscrisis, een economische crisis en een sociale crisis. Met gezondheidscrisis wordt niet enkel het lot van de hongerstakers bedoeld, ook de COVID-pandemie speelt zijn rol. Deze versterkt de economische crisis waarbij de sans-papiers hun werk verloren. Ze verlieten daarop hun huizen, en worden nu bedreigd met een uitzetting hoewel ze hier al jaren aanwezig zijn en hun sociaal netwerk hebben opgebouwd. Je zou denken dat het een crisis te veel is om hardvochtigheid te laten botvieren.

Creative Commons

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!