"Ze hebben hun mama gevierd, dat is iets anders dan terugdenken aan een grijze dag in een ruimte waar je niet wil zitten." ©Frankieandfish
Interview - Fee Van Eynde

Ceremoniespreker Lieke Biesemans doorbreekt stilte over de dood: “Ik kijk naar wie iemand is in al zijn facetten”

Verhalenverteller Lieke Biesemans breekt een lans voor anders afscheid. Met Stories by Mabel verzorgt ze afscheidsceremonies op de meest persoonlijke manier en probeert ze tegemoet te komen daar waar de uitvaartindustrie tekortschiet. Ze pleit voor een rouwrevolutie, nu meer dan ooit.

woensdag 2 juni 2021 10:56
Spread the love

 

De omstandigheden waarin we het voorbije jaar afscheid moesten nemen, waren bijzonder lastig. Het gebrek aan fysieke nabijheid en de troost die daaraan verbonden is, vallen niet te compenseren, merkt ceremoniespreker Lieke Biesemans van Stories by Mabel. De coronapandemie benadrukt de menselijke nood aan warmte en verbondenheid en doet Lieke nog meer geloven in datgene wat ze doet: een uniek afscheid verzorgen. Ze roept op om onze omgang met de dood in vraag te stellen: “Als we het nu niet doen, wanneer dan wel?”

“Onze steriele omgang met de dood is het gevolg van de professionalisering van de uitvaartcultuur in de jaren zeventig. Daar waar de overledene in de jaren vijftig nog thuis werd opgebaard, wordt die nu verplaatst naar een centrum ver weg. We hebben toen een stilte afgeroepen over de dood en dat destabiliseert ons als mens.”

“Met conservatisme, zakelijkheid en angst moet je thuisblijven”

Ontzorgen

“Ik spreek over de gemiddelde begrafenisondernemer met heel veel respect, want dat zijn mensen die er willen zijn wanneer het voor iemand anders het allermoeilijkst is. Ik begrijp ook dat begrafenisondernemers structuren moeten handhaven die hen toelaten om families te verzorgen. Moest elke begrafenisondernemer één uitvaart per week doen, dan hadden we een gigantisch probleem. Maar binnen die processen is er heel weinig ruimte voor het gezin en de mens achter de overledene. Ze noemen dat ontzorgen, maar het is een geoliede machine die mensen niet triggert om te kijken naar wat ze nodig hebben. Bij een overlijden is er geen protocol, dat heb je op mensenmaat te doen. Met conservatisme, zakelijkheid en angst voor wat anders is, moet je thuisblijven.”

“Ik maak mensen net verantwoordelijk in het proces. Ik zorg ervoor dat ze zeggenschap hebben en dat ze zelf kunnen rechtstaan. Mensen in verdriet verleggen de grootste grenzen, maar je moet hen dat wel toelaten. Je moet hen niet betuttelen of beschermen in hun verdriet, maar hen bevestigen in wie ze zijn. Ik probeer mensen in hun verdriet boven zichzelf te laten uitstijgen voor diegene die ze moeten missen.”

“Zo was er een uitvaart van een vrouw die overleden is aan kanker, waar de jongste dochter tijdens de ceremonie heeft gezongen. Ze zong Les yeux de la mama, want dat wilde ze vertellen. Ik vind dat ongelooflijk. De kinderen hadden ook geurstokjes aan de herinneringskaartjes gehangen die ze samen hadden besprenkeld met het parfum van hun mama, want zij was zot van geur. Ze hebben haar erbij gehaald in al wie ze was en voor wie ze voor haar dochters altijd zal zijn. Verandert dat iets aan het verdriet van die kinderen? Totaal niet, dat gat is er en dat krijg je niet opgevuld. Maar ze denken wel met warmte terug aan de dag waarop ze afscheid namen van hun moeder. Ze hebben haar gevierd, dat is iets anders dan terugdenken aan een grijze dag in een ruimte waar je niet wilt zitten en waar je maar vijfenveertig minuten hebt gekregen.”

Deelgenoten

“De voorbereiding van een klassieke uitvaart duurt normaal anderhalf uur tot twee uur. Dan verzamelen mensen rond een tafel, praten ze over de overledene en op basis van die verhalen wordt een tekst geschreven die de voorganger zal voorlezen. Ik zie een gezin zo veel en zo lang als dat nodig is voor het verhaal van hun geliefde. Ik waak erover dat ze niet te moe worden, want verdriet is de meest vermoeiende emotie die er is, maar ga wel naar de diepte. Ik kijk niet naar de biografie van iemand, maar naar wie iemand is in al zijn facetten. Het is heel mooi om te zeggen: hij was de meest zorgzame vader ooit. Dat geloof ik, echt waar, maar waarom zeg je dat?”

“Eigenlijk is de uitvaart het kleinst mogelijke topje van de ijsberg”

“Daarnaast ga ik ook mensen buiten het kerngezin interviewen, zoals cruciale collega’s, beste vrienden of petekinderen. Ik doe dat om verschillende redenen. Enerzijds om de verhalen te verzamelen die nog niet iedereen kent, want die zijn als kleine cadeautjes. Anderzijds interview ik om meer mensen te kennen in hun verdriet en om hen deelgenoot te maken in het afscheid. Hoe groter de groep die heeft meegewerkt aan een afscheid, hoe beter de kerngroep zal worden gedragen. Het is zeker mijn bedoeling om een verschil te maken op de dag zelf, maar eigenlijk is de uitvaart het kleinst mogelijke topje van de ijsberg. De massa die daaronder zit, datgene waar die mensen nog door moeten, daar heb ik ook graag een impact op.“

“Ik kijk niet naar de biografie van iemand, maar naar wie iemand is in al zijn facetten.” ©Frankieandfish

“Ik heb een afscheid meegemaakt in mei waar een gezin absoluut gedragen werd, ondanks de beperkte kring die er was toegelaten. Ik had samen met het nichtje van de vrouw die was overleden ervoor gezorgd dat haar man en dochter niet in stilte zouden thuiskomen. Er stond een tafel klaar met eten, bloemen, kaarsen en een mand met kaartjes van de hele familie. Kortom: een tafel gevuld met aandacht en zorg. Dat heeft ontzettend veel betekend, maar dat is niet iets waar een begrafenisondernemer zich mee bezighoudt.”

Overbruggen

“Of ik de kilte van het huidige klimaat volledig overbrug met aandacht en zorg? Nee, die illusie heb ik niet. Het voelt letterlijk anders om met vijftien mensen in een zaal te zitten, dan met honderdvijftig waar ze je buiten nog staan op te wachten. Die aanwezigheid, die werkt net heel bemoedigend.”

“Maar als er iets is wat de pandemie ons duidelijk maakt, dan is het dat we de vaste omkadering van een afscheid in vraag moeten stellen. Als we het nu niet doen, wanneer dan wel? Een uitvaart hoeft bijvoorbeeld niet vijf dagen na het overlijden plaats te vinden, het kan heel waardevol zijn om dat met vertraging te doen. Ik heb in september het afscheid vormgegeven van een man die was gestorven in maart. Zijn laatste wens was dat iedereen op zijn uitvaart werd uitgenodigd en zijn gezin is zo moedig geweest om aan die wens tegemoet te komen. Toen bleek dat die ideale omstandigheden nog ver weg waren, hebben we een beperkte groep verzameld voor een memorabele afscheidsceremonie aan het water. Zes maanden na de rouwbrief kreeg iedereen twee kaartjes in de brievenbus: een herinneringskaartje en een kaartje met het digitale pad naar de opname van de uitvaart, om hen deelgenoot te maken van dat afscheid. Daar heeft iedereen veel troost in gevonden, maar de afstand die het voorbije jaar gold, krijg je niet zomaar weg.”

“Daarom hoop ik dat gezinnen binnenkort de impuls hebben om bij elkaar te komen rond het verlies dat de voorbije periode heeft achtergelaten. Dat ze samen durven herdenken buiten de gekende aula’s en ruimte maken voor de speech die er niet kwam en voor de knuffel die ze zo hebben gemist. Want de kilte van vandaag, die overstijg je met nabijheid. De leegte die iemand achterlaat, die verzacht je met verhalen.”

Creative Commons

take down
the paywall
steun ons nu!