Het is 5 mei 2021, 7u ’s ochtends. We schieten wakker en mijn vriendin pakt meteen haar smartphone. “Ik moet weten wat er vannacht gebeurd is in Colombia”. Nog voor we helemaal onze ogen open hebben stromen de eerste filmpjes van haar vrienden binnen. We zien een man die in elkaar wordt geslagen door meerdere politieagenten en dan voor dood wordt achtergelaten.

We zien politie die een koppel dat in een woonwijk buiten hun appartement staat, wil achtervolgen tot binnen het gebouw. We zien een video waar we niet meer zien dan lichtflitsen en het geluid van kogels horen. “Bij Cali is er een slachtpartij aan de gang en hun internet en telefoonbereik is afgesloten”, zo krijgen we te horen.

“Ze blokkeren onze posts op sociale media”, vertellen anderen. We zijn kilometers ver weg maar voelen de wanhoop en de angst tot bij ons. Dit zijn niet de eerste filmpjes en dit zijn ook niet de gruwelijkste die we de voorbije dagen hebben binnengekregen. De manier waarop de politie op de beelden achter de bevolking aangaat lijkt een werkelijke klopjacht. Het zijn geen mensen die ‘ordehandhaving’ uitvoeren, het zijn moordmachines. Dit is terrorisme.

De aanvang van de nationale staking

Het is nu een week geleden dat de nationale staking in Colombia van start ging. Op 28 april kwamen mensen massaal op straat tegen een belastinghervorming die de president zou invoeren. Colombia is een land dat ontzettend getroffen is door de corona-pandemie. En dus zijn de besmettingskansen bij mobilisatie ontzettend hoog. De manifestanten zeiden dan ook zelf: ‘”Als een volk protesteert en in de straten trekt in de piek van een pandemie, dan is dat omdat haar regering gevaarlijker is dan het virus.”

De belastinghervorming is, in de woorden van de Colombianen, opnieuw een taks die de arme bevolking het zwaarste zal treffen. Tijdens de pandemie zijn de werkloosheidscijfers met 14 procent omhoog geschoten in het land. En 42,5 procent van de Colombianen leeft nu in armoede. De Colombianen willen dat er geïnvesteerd wordt in gezondheid en in de basisnoden van de bevolking.

In tijden van pandemie blijft de Colombiaanse regering echter investeren in wapens, politie en leger. Het is paradoxaal dat een land dat een vredesakkoord heeft getekend de legerbudgetten omhoog haalt. Aan de Colombianen is een duurzame vrede beloofd en dat komt niet in de vorm van nog meer militairen en politie.

Naast de belastinghervorming ligt er ook een voorstel op tafel om de gezondheidszorg te hervormen, die moet waar mogelijk geprivatiseerd worden. Colombia heeft één van de betere gezondheidssystemen in Latijns-Amerika maar nu zou de overheid een systeem vergelijkbaar met de VS willen invoeren. De Colombianen kunnen geen hervormingen meer aan die hen meer in armoede en miserie duwt en riepen dus een nationale staking uit op 28 april 2021.

Foto: Manifestanten zeggen nee tegen de belastinghervorming

De eerste reacties zijn hoopgevend, van steden tot dorpen wordt er gemobiliseerd en wordt er in éénheid geprotesteerd. Ook Colombianen in het buitenland mobiliseren mee. De massa wordt echter op vele plekken al snel beantwoord met politiegeweld. En de hoop en het enthousiasme slaan om in woede en verdriet wanneer het nieuws binnensijpelt van een jongen die tijdens de manifestatie werd doodgeschoten door de politie in de hoofdstad Bogota.

ESMAD als moordmachine

De jongen werd vermoord door de ESMAD, een afkorting voor Escuadrón Móvil Antidisturbios (ESMAD). De ESMAD is een politiedienst specifiek gericht om rellen en opstand tegen te gaan. Het werd 15 jaar gecreëerd als een tijdelijk orgaan met als doelwit de guerrilla’s uit te schakelen. De ESMAD heeft dus enerzijds geen plaats in een land dat gekozen heeft voor vrede en zou anderzijds nooit mogen worden ingezet op ongewapende vreedzame burgers.

Toch koos huidig president Ivan Duque ervoor om er een permanent orgaan van te maken en hun budgetten tijdens een pandemie te verhogen. De klachten over onrechtmatig geweld door de ESMAD zijn talrijk en er lopen meer dan 40 duizend strafrechtelijke onderzoeken naar zijn leden. De ESMAD staat bekend om onrechtmatige arrestaties, seksuele aanrandingen en moorden.

De manifestanten blijven op straat komen: ”de staking gaat door, tot de belastinghervorming wordt ingetrokken”. Na de eerste dag beginnen ook meer mensen, bekenden en organisaties zich uit te spreken tegen het politiegeweld en op te roepen tot mobilisatie.

De derde dag van de mobilisatie valt samen met 1 mei, de dag van de arbeid. Hele generaties trekken de straat op. De repressie en het geweld krijgen nieuwe gedaantes. Filmpjes van manifestaties die plots transformeren in een mensenmassa in paniek wanneer de ESMAD aankomt en met geweld de betogers aanvalt.

Mensen verdwijnen en anderen worden opgepakt, geïntimideerd en daarna op een geïsoleerde plek achtergelaten. Het lijkt er ook op dat van de gelegenheid gebruik wordt gemaakt om personen die op de lijst staan stevig aan te pakken. Journalisten, advocaten en mensenrechtenverdedigers vertellen hoe ze uit de mensenmassa worden gepikt en met hen wordt afgerekend.

Foto: Muziek en dans tijdens de protesten in de straten van Bogota

Maar ook de staking wordt sterker. Verenigingen van truckers en transport blokkeren belangrijke invalswegen van het land. Ook de Inheemse Wacht (een onafhankelijk en autonoom orgaan van de Inheemse bevolkingsgroepen in Colombia die hun leven en hun land beschermt. (nvdr.)) vertrekt in karavaan naar de grote steden om de betogingen bij te staan.

Effect op de Colombiaanse economie

De staking heeft al een enorm effect op de economie van Colombia. Na 1 mei zegt de president dan ook dat hij de belastinghervorming zal intrekken en zal vervangen door een ander voorstel. Door het geschonden vertrouwen in de president, gaan de stakingen de volgende dagen door.

Er is geen duidelijkheid over wat een nieuw voorstel zou inhouden en het volk vraagt nu ook dat er verschillende ministers verantwoordelijk voor de hervormingen en repressie afstappen en dat de gezondheidszorg niet wordt kaal gestript. Anderen gaan nog verder: de president moet nu afstappen.

Hoewel men voelt dat de staking momentum krijgt en de druk van het volk reëel is, is er ook vooral veel verdriet en wanhoop. Het slachtofferaantal loopt op. En de ESMAD en de politie worden alleen maar gewelddadiger. Het schrijnende filmpje van een moeder die op de COVID-afdeling in het ziekenhuis ligt en te horen krijgt dat haar 17-jarige zoon tijdens een manifestatie is doodgeschoten laat niemand koud.

Een andere moeder bedekt haar doodgeschoten zoon op de straten van Cali. Ook zij trekken de straat op voor hun kinderen die vreedzaam opstonden voor hun rechten en hun toekomst. De Colombianen schreeuwen om hulp van de internationale gemeenschap. Het blijft opvallend stil.

De politie en ESMAD respecteren de officiële hesjes die de lokale mensenrechtenverdedigers dragen niet meer. Normaal zien personen met de hesjes toe op vreedzaam protest en zorgen zij voor de-escalatie met andere manifestanten. Nu worden zij ook aangevallen en vastgehouden. Maandag verschijnen er plots beelden van een VN-konvooi in Cali die deze specifieke organisaties zou gaan beschermen.

Dinsdag roept Maria Hurtado, woordvoerder van het Hoog commissariaat voor de Mensenrechten van de Verenigde Naties op tot kalmte. Ze herinnert de overheidsorganen aan hun verantwoordelijkheid om mensenrechten te verdedigen, alsook het recht op leven en veiligheid. Ze vraagt dat ze de uitvoering van het recht op vreedzame vereniging van de bevolking garanderen. Ze benadrukt dat vuurwapens enkel als laatste instantie mogen gebruikt worden bij een imminent gevaar op het leven.

Het is overduidelijk dat de Colombiaanse politie en haar opdrachtgevers daar een ander idee over hebben. De filmpjes en getuigenissen vertellen hoe een groep politieagenten ongewapende mensen die alleen zijn, aanvallen. Dat er vanop motorfietsen door politie op wandelaars wordt geschoten. Nergens en in geen enkel geval zien we dat het leven van de politieagenten in gevaar is. Er worden traangassen gebruikt die overtijd zijn en fatale gevolgen kunnen hebben. Verschillende oudere mensen sterven omdat ze dergelijke gassen afgeschoten dichtbij hun eigen thuis door de ESMAD, inademen.

Foto: Het geweld neemt na zonsondergang toe

Wie al eens mee volgt met hoe Colombianen zich organiseren en op straat komen weet hoe het er daar aan toegaat. Hele families en groepen vrienden trekken er op uit in één groot feest van verzet. Er wordt gezongen, getrommeld en muziek gemaakt, acrobatie uitgevoerd en er zijn performances. Saai zijn de betogingen van de Colombianen niet, maar vreedzaam, dat wel.

Colombiaanse  jongeren als doelwit

Toch zijn het vooral de jongeren die hard worden aangepakt en zelfs in sommige gevallen gewetenloos worden vermoord. Jongeren zijn als subgroep van de maatschappij een doelwit van de politie in Colombia. De ESMAD duikt wel vaker op op plekken waar jongeren samenkomen, zoals bij een concert of een festival of buiten aan een bar.

Jongeren worden voorgesteld als drugsverslaafden of vandalen, om geweld tegen hen te rechtvaardigen en hen zo te criminaliseren. Maar de jongeren zijn vooral een effectieve bedreiging voor de status quo. De publieke universiteiten in Colombia zijn niet voor niets brandhaarden van verzet. Ze zijn ook een doelgroep waar weinig naar wordt omgekeken, ze creëren hun eigen leven, cultuur en vertier.

Ook de zelfmoordcijfers bij de Colombiaanse jeugd liggen hoog. Dit moet ook gezien worden in het licht van het gewapend conflict in Colombia waar jongeren vroeg gerekruteerd werden om in de guerrilla’s mee te vechten. Maar ook het Colombiaanse leger zelf is jong. Officieel moeten zij minstens 18 jaar zijn, maar er zijn heel wat die reeds vroeger beginnen door het gebruik van een valse geboortedatum.

Jongeren worden gezien als een bedreiging in de vorm van verandering. De talrijke bordjes en verhalen zeggen dat ook. ‘Het land is er al zo slecht aan toe, ik heb geen toekomst en niets te verliezen, dus waarom zou ik niet op straat komen?’

Internationale solidariteit komt traag op gang

Sinds gisteren lijkt de internationale gemeenschap wakker te worden. Sociale media begint vol te stromen en toont solidariteit. De hashtag #SOSCOLOMBIA vraagt om internationale aandacht, de Colombianen zijn bang en vragen om druk op de president zodat de repressie en het geweld ophouden. De Colombiaanse vlag wordt ondersteboven gedeeld, een noodkreet naar hulp. Die internationale druk zal nodig zijn. Van minder geweld is tot vandaag nog geen sprake.

In verschillende steden streek gisteren nu ook het leger neer. Zij zijn getraind voor op het slagveld, niet voor de bescherming van burgers tijdens manifestaties. De video’s en de verhalen die wij vanochtend te horen kregen zijn maar een tipje van de sluier van terreur die zich op dit moment afspeelt.

De laatste cijfers van de NGO Temblores die het geweld in kaart probeert te brengen dateren van gisterenochtend. Het zijn de volgende: 1.443 gevallen van politiegeweld, 216 fysieke slachtoffers van de politie, 31 mensen gedood door de politie, 814 arbitraire arrestaties, 239 gewelddadige interventies door de politie, 21 slachtoffers die door de politie in hun ogen geraakt zijn, 77 gevallen van aanvallen met vuurwapens door de politie, 10 slachtoffers van seksueel geweld door de politie. De ngo zegt zelfs dat de cijfers een grove onderschatting zijn en de echte cijfers hoger liggen. Ze eisen de aanwezigheid van internationale instanties.

Colombianen zeggen wel eens dat ze aan de dood gewend zijn geraakt. Dat het bloedvergieten over verschillende decennia heen hen apathisch heeft gemaakt, dat zij weten dat hun leven maar weinig waard is in de ogen van hun overheid. Dat het land geheugenverlies heeft en dat de straffeloosheid er heerst. Laten wij niet apathisch blijven in deze situatie van onrecht en de noodkreten beantwoorden. De Colombianen willen niet alleen meer staan.