De conservatieve regering van Kyriakos Mitsotakis had de media hard nodig om de Griekse bevolking te informeren over de lockdown in het voorjaar van 2020. De Griekse overheid had een informatiecampagne opgezet met de naam Μένουμε Σπίτι (‘menoume zpiti’ = ‘we blijven thuis’).

Op alle televisiezenders was voortdurend een spotje te zien dat we thuis moesten blijven en onze handen moesten wassen. De kranten drukten eveneens de campagne en op verschillende websites was het logo “We blijven thuis” te zien.

“Wij blijven thuis”

Na een vraag van de oppositie in het Griekse parlement bleek dat de Griekse regering 20 miljoen euro had vrijgemaakt voor deze campagne, terwijl boodschappen van openbaar nut in Griekenland normaal gezien gratis moeten worden uitgezonden.

Begunstigden kregen op basis van zeer onduidelijke criteria een graantje uit dit fonds. Obscure websites met nauwelijks bezoekers, een lifestyle website van de echtgenote van de minister van Volksgezondheid, het waren slechts een aantal opmerkelijke begunstigden.

De grote mediabedrijven die hier een aardig graantje hadden weten mee te pikken, publiceerden in het voorjaar van 2020 heel regelmatig lifestyle-artikels over hoe elegant de vrouw van de Griekse premier wel was. Opmerkelijk was dat de media die zich kritisch opgesteld hadden tegen de regering geen geld kregen voor deze covid-campagne.

Bij het aantreden van de regering Mitsotakis in september 2019 werd openbare zender ERT – in 2013 nog gesloten door de conservatieve regering Samaras, zogezegd om geld te sparen, maar in werkelijkheid om de kritische stemmen bij de omroep te smoren en daarna weer opgericht door de regering-Tsipras – compleet onder de rechtstreekse controle van het kabinet van de Griekse premier geplaatst.

Tweet van het Griekse miniserie van Buitenlandse Zaken

De huidige directeur-generaal van ERT is de voormalige woordvoerder van de regeringspartij Nea Dimokratia (de conservatieve partij Nieuwe Democratie). Niet alleen de openbare omroep wordt voortaan direct gecontroleerd door de kringen van de Griekse eerste minister, ook het nationale persagentschap Athens News Agency/Macedonian News Agency valt onder de bevoegdheid van het kabinet van de premier.

De onafhankelijkheid van zowel de openbare omroep als van het nationale persagentschap is daarmee niet langer gewaarborgd. Deze controle is volgens de Griekse Raad van State ongrondwettelijk. Sinds de uitspraak van de Raad van State wordt de controle daarom uitgevoerd door vice-premier Panagiotis Pikrammenos, niet dat het inhoudelijk veel verschil uitmaakt.

Tijdens de jaarlijkse herdenking van de inval van de militaire junta (1967-1974) in de Polytechnische Hogeschool van Athene op 17 november 2020, werd journalist Tony Rigopoulos van de krant Documento (een krant die geen geld kreeg uit de pot van 20 miljoen voor de campagne “We blijven thuis”) aangehouden, zogezegd omdat hij geen mondkapje droeg. Rigopoulos filmde echter zijn arrestatie. Uit die beelden bleek dat hij wel degelijk een mondkapje droeg.

Kritische journalisten verliezen hun baan

In het najaar van 2020 nam Dimitra Kroustalli, hoofdredactrice van To Vima, een van de grootste kranten van het land, ontslag na meer dan 30 jaar dienst. Als reden gaf ze op dat ze te veel onder druk werd gezet door het kabinet van de premier nadat ze een stuk had geschreven dat heel wat onrust in regeringskringen had veroorzaakt.

Haar artikel besprak de cijfers van COVID-19 die dagelijks worden bijgehouden. Volgens het onderzoek van Kroustalli zijn er twee verschillende sets van cijfers. Enerzijds zijn er de cijfers van ΗΔΙΚΑ, de overheidsdienst voor sociale zekerheid, anderzijds zijn er de cijfers van ΕΟΔΥ, de nationale organisatie voor volksgezondheid. De cijfers die in de openbaarheid worden gebracht, zijn die van ΕΟΔΥ.

Dimitra Kroustalli. Foto: tovima.gr

ΗΔΙΚΑ heeft echter ook een lijst van het aantal beschikbare bedden op Intensieve Zorgen (problematisch na meer dan 10 jaar bezuinigingen) en van het aantal COVID-patiënten die buiten Intensieve Zorgen worden behandeld. Volgens de officiële lijn van de regering zijn er geen tekorten en kan het systeem perfect de coronacrisis aan, iets wat door dokters en verplegend personeel vaak wordt ontkend. Kroustalli zag dat deze twee sets cijfers niet overeenkwamen. Ze was duidelijk iets op het spoor.

Op haar Facebookpagina schreef ze dat de ontevredenheid op het kabinet van de eerste minister tot interne strubbelingen geleid hadden op haar werk, waardoor ze voor het dilemma stond: ofwel zich professioneel belachelijk maken (door haar artikel “aan te passen”), ofwel ontslag nemen.

Even ter vervollediging: de nieuwe eigenaar van de krant (tevens eigenaar van een aantal andere invloedrijke kranten, een radiozender, twee televisiezenders en een aantal belangrijke nieuwssites) is de steenrijke reder Vangelis Marinakis, die κουμπαρος (koumparos = getuige) was bij het tweede huwelijk van parlementslid Dora Bakoyianni, zuster van de Griekse premier. In de Griekse traditie wordt een koumbaros volwaardig lid van de familie.

Elena Akrita is journaliste en schreef al ruim 20 jaar opiniestukken voor de historische krant Ta Nea (‘het nieuws’), die eveneens in handen is van reder Vangelis Marinakis. In december 2020 wordt een opiniestuk van haar niet gepubliceerd, omdat het niet de “juiste”politieke strekking volgde. Ze had een stuk klaar waarin ze de media onder vuur nam omdat die van een non-item een hoofdpunt hadden gemaakt, namelijk dat oppositieleider Alexis Tsipras een villa had gehuurd voor 500 euro per maand.

Met die villa zou volgens de sensatiepers iets aan de hand zijn want die had nieuw 1,3 miljoen euro gekost. Wellicht zou dit daarom niet de echte huurprijs zijn geweest. Dit thema was voorpaginanieuws net toen Griekenland opnieuw in lockdown was gegaan en het aantal besmettingen de pan uit rees. Akrita vond dat het niet kon dat net dan alle aandacht naar deze ene zaak ging. Ze sprak op haar Facebookpagina van censuur en nam ontslag. Akrita bleef verder kritiek uitoefenen op de regering op haar Facebookpagina, tot die eind maart voor  30 dagen wordt geblokkeerd.

Kostas Stavrianos, vrijwilliger en radiopresentator bij de gemeentelijke radiozender van de stad Larissa in centraal Griekenland, werd eind 2020 aan de deur gezet omdat hij tijdens een uitzending kritiek had op het gewelddadige optreden van de politie wanneer ze er voor zorgde dat de opgelegde lockdown-maatregelen goed werden opgevolgd. Tevens spaarde hij minister van Burgerbescherming Michalis Chrysochoïdis niet in zijn kritiek. Tijdens een gemeenteraad volgde burgemeester Apostolis Kalogiannis de oproep van de lokale politievereniging van Larissa om journalist Stavrianos het zwijgen op te leggen.

Veroordeeld terrorist Dimitris Koufontinas ging begin 2021 in hongerstaking om te protesteren tegen zijn overplaatsing naar een gevangenis met strengere bewaking (zie Conservatieve regering Griekenland behandelt linkse terroristen anders dan rechtse). Er kwamen regelmatig demonstranten de straat op om hun steun te betuigen. Toen journalisten en fotoreporters verslagen van de betogingen op hun Facebook-profiel op Facebook plaatsten, werden ze voor 30 dagen geblokkeerd.

Volgens Facebook zouden ze de regels van de Facebook-gemeenschap verbroken hebben. In het algemeen gaat men er in Griekenland echter van uit dat het verbod op publicatie van alles wat met steunbetuigingen voor Koufontinas te maken had, vanuit de overheid werd opgelegd. Deze journalisten en reporters werden trouwens door de oproerpolitie ook hardhandig aangepakt tijdens de demonstraties.

Begin 2021 besloot de Griekse regering nieuwe regels uit te vaardigen hoe journalisten betogingen en protesten moesten rapporteren. De minister van Burgerbescherming stelde voor een speciale ruimte te creëren, bewaakt door politiemensen, van waaruit de journalisten en reporters hun werk zouden kunnen doen. Het voorstel stuitte op heel wat protest vanuit de journalistieke wereld, omdat dit er toe zou leiden dat slechts een eenzijdig beeld van protesten en demonstraties kan worden gegeven. Voorlopig is het wetsvoorstel nog niet aangenomen.

‘Onschuldig etentje’ in volle lockdown

Toen premier Mitsotakis in februari van dit jaar een bezoek bracht aan de eilanden Ikaria en Fournoi om te controleren hoe de vaccinatiecampagne daar verliep, maakte hij er een toeristische uitstap van die hij op zijn Instagram-account documenteerde in een poging te laten zien dat hij een man van het volk is.

Nota aan het personeel van openbare omroep ERT: “We tonen geen foto’s of video’s van Mitsotakis op de veranda van het huis van Stefanadi in Ikaria. We tonen eveneens enkel beelden van Lignadis waar hij alleen op staat, niet met anderen. Dank u”. Screenshot Bruno Tersago

In Ikaria werd hij, terwijl heel Griekenland in lockdown was, door een parlementslid van zijn parlementaire fractie uitgenodigd voor een etentje op zijn balkon samen met een gevolg van nog ongeveer 30 tot 40 mensen, volledig tegen de regels van de lockdown in. In de redactielokalen van de openbare omroep ERT was vervolgens een kattebelletje te zien dat de redacteurs aanmaande geen beelden van Mitsotakis op dat etentje te tonen.

Onder de regering-Mitsotakis wordt het journalisten ook bijzonder moeilijk gemaakt om nog over de situatie van de vluchtelingen en asielzoekers in Griekenland te berichten. Er zijn talloze meldingen van journalisten die werden bedreigd door de politie terwijl ze verslag probeerden uit te brengen vanop de Griekse eilanden. Bij de brand in het kamp Moria op Lesbos werd journalisten de toegang ontzegd tot het brandende kamp en tot het tijdelijke opvangkamp dat nadien werd opgezet (zie Brand in Moria: 12.500 mensen hebben nood aan veilige opvang).

Een groep van Duitse freelancers werd kort gearresteerd toen ze de aankomst van vluchtelingen op Lesbos filmden. Een andere groep journalisten die een documentaire wilde maken over het kamp op het eiland Samos werd zonder aanhoudingsbevel in de cel gestopt en mishandeld, zogezegd omdat ze geen vergunning hadden om te filmen op het eiland.

Giorgos Karaivaz (1968-2021), onderzoeksjournalist over de georganiseerde misdaad, werd voor zijn huis in Alimos vermoord op 9 april 2021. Foto: ipi.media

In april 2021 werd misdaadjournalist Giorgos Karaivaz voor zijn woning neergekogeld. Voorlopig is er nog geen spoor van de daders en is er nog niets bekend over het motief van de moord. Een paar dagen na de moord publiceerde onderzoeksjournalist Kostas Vaxevanis van de krant Documento een bericht op de website van de krant dat hij vanuit bronnen vernomen had dat er een moordcomplot op hem werd gepland. Het complot zou zijn beraamd door iemand uit de Griekse onderwereld.

Een paar dagen nadat Vaxevanis dit moordcomplot bekend maakte, werd de marginale televisiepersoonlijkheid en zelfverklaard ‘journalist’ Menios Fourthiotis – bekend van zogenaamde trash-TV – in verband met deze zaak gearresteerd. Fourthiotis stond blijkbaar op het punt lid te worden van de regerende partij Nea Dimokratia. Hij had een flinke hap gekregen uit de pot van 20 miljoen voor de campagne “We blijven thuis” voor zijn kranten en websites, die van zeer twijfelachtig allooi zijn.  Het is nog niet duidelijk waarom precies een moordcomplot tegen Vaxevanis werd georganiseerd.

Al deze voorvallen komen de persvrijheid in Griekenland in ieder geval niet ten goede.