VN-secretaris-generaal António Guterres noemde de oneerlijke distributie van vaccins in de wereld ‘de grootste morele test’ waarmee de wereld vandaag wordt geconfronteerd.

Woorden in de wind?

Directeur-generaal Tedros Adhanom van de VN-Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) waarschuwde voor een ‘rampzalig moreel failliet’ dat het leven zou kosten aan mensen in de armste landen van de wereld. Dergelijke waarschuwingen werden naar de zijlijn verwezen.

In plaats van er acht op te slaan strooien opiniemakers weer optimistische praatjes rond over ‘de terugkeer naar de normaliteit’ en staan de burgers van het Noorden in de rij voor hun langverwachte COVID-19-vaccin. Normaliteit is echter, zoals altijd, een relatief begrip: beschermers van de volksgezondheid voorspellen dat sommige landen pas in 2024 met hun vaccinatiecampagnes zullen kunnen beginnen.

Vaccinatie-apartheid

Vaccinatie-apartheid is een feit.Dit laat eens te meer zien hoe kolonialisme, kapitalisme en racisme onze wereld nog altijd in twee delen. De People’s Vaccine Alliance meldt dat rijke landen genoeg dosissen hebben gekocht om hun bevolking driemaal te vaccineren. Alleen al Canada heeft genoeg vaccins besteld om elke Canadees vijf keer in te enten.

Map: UNICEF and others

Tot maart hamsterden de VS tientallen miljoenen AstraZeneca-vaccins – die nog niet goedgekeurd zijn voor binnenlands gebruik – en weigerden die met andere landen te delen (enkel na enorme druk kondigde de regering Biden aan dat ze dosissen naar Mexico en Canada zou sturen).

Van Israëlische functionarissen, die worden geprezen omdat ze reeds een eerste dosis toedienden aan meer dan de helft van hun burgers, komt de uitspraak dat ze in hun apartheidssysteem dezelfde verantwoordelijkheid hebben om de Palestijnen te vaccineren, als de Palestijnen ‘de plicht hebben om voor de dolfijnen in de Middellandse Zee te zorgen’.

De EU heeft controversiële verbodsbepalingen op het export uitgebreid, waardoor EU-lidstaten de uitvoer van vaccins naar niet-EU-landen kunnen blokkeren. Intussen betalen landen als Zuid-Afrika en Oeganda twee tot drie keer meer voor vaccins dan de EU.

Vaccin-internationalisme

Terwijl het Noorden de mondiale vaccinvoorraden hamstert, neemt China – naast andere staten die het voorwerp van een hetze zijn zoals Rusland en Cuba – een heel andere houding aan: die van het vaccin-internationalisme.

Op 5 april meldde het ministerie van Chinese ministerie van Buitenlandse Zaken dat China vaccins had gedoneerd aan meer dan 80 landen en reeds vaccins had geëxporteerd naar meer dan 40 landen. Het wetenschappelijk analysebedrijf Airfinity meldde dat China vanaf maart 2021 ongeveer 48 procent van de in eigen land vervaardigde vaccins had gedeeld met andere landen via donaties en export.

De VS en het Groot-Brittznnië daarentegen hebben niets gedeeld. China werkt ook samen met meer dan 10 landen aan onderzoek, ontwikkeling en productie van vaccins, zoals het vaccin dat het land ontwikkelt in samenwerking met Cuba.

Noodplannen

Door vaccins te delen is China een essentiële redder in de nood gebleken voor lage-inkomenslanden in het Zuiden, die niet konden opbieden tegen rijke landen toen deze zich haastten om in het Westen gemaakte vaccins voor zichzelf te reserveren.

Door schenkingen aan Afrikaanse landen als Zimbabwe en de Republiek Guinee die beide in februari 200.000 Sinopharm-vaccins ontvingen, konden deze landen beginnen met het uitrollen van een vaccinatie onder het medisch personeel en de bejaarden, in plaats van maanden of zelfs jaren te moeten wachten tot ze via andere kanalen aan vaccins zouden kunnen komen.

Chinese vaccins bestemd voor Palestina/ Foto: news.cn/Ayman Nobani/Xinhua

Slechts een week nadat president Joe Biden had uitgesloten dat de VS op korte termijn vaccins zou delen met Mexico, rondde dat land een bestelling af voor 22 miljoen dosissen van het Chinese Sinovac-vaccin om nijpende tekorten aan te vullen.

Vaccins voor de uitgeslotenen

Daar komt bij dat de Chinese vaccinhulp landen heeft bereikt die van de wereldmarkten waren uitgesloten door sancties en embargo’s die de VS en hun bondgenoten hen hadden opgelegd. In maart schonk China 100.000 vaccins aan Palestina, een stap die door het Palestijnse ministerie van Volksgezondheid wordt geprezen omdat het de inenting mogelijk heeft gemaakt van 50.000 gezondheidswerkers en ouderen in Gaza en de Westelijke Jordaanoever die geen toegang hebben tot de Israëlische vaccinatiecampagne.

Venezuela, een land waarvan veel buitenlandse tegoeden zijn bevroren door VS-sancties, ontving 500.000 vaccins, door China geschonken in een gebaar dat door Nicolás Maduro werd geprezen als een teken van de ‘geest van samenwerking en solidariteit’ van het Chinese volk.

Het internationale vaccinatiebeleid van China is min of meer hetzelfde als het beleid dat China voerde in het begin van de pandemie: ook nu weer geeft China landen met lage inkomens, uitgeknepen door sancties, de middelen om de pandemie in eigen land te bestrijden.

Permanente internationale solidariteit

In de context van een pandemie die voor de VS en bondgenoten als politiek wapenwordt ingezet tegen China, is het Chinese vaccinatie-internationalisme een natuurlijk uitvloeisel van zijn filosofie van wederzijdse samenwerking en solidariteit. Een eenvoudig axioma van wereldwijde solidariteit stuurde de respons die China had op de pandemie.

De Chinese onderzoekers zorgden voor een snelle sequencing van het virale genoom en maakten dat onmiddellijk openbaar toegankelijk voor onderzoekers in de hele wereld. China stuurden medische delegaties naar tientallen landen.

Onder impuls van Xi Jinping werd China het eerste land dat zich ertoe verplichtte om van een COVID-19-vaccin een wereldwijd publiek goed te maken in mei 2020, wat betekent dat alle Chinese vaccins niet-competitief en toegankelijk voor allen zouden worden geproduceerd en gedistribueerd.

Een veelzeggend contrast: die Chinese toezegging kwam precies op het moment dat president Donald Trump dreigde de Amerikaanse financiering aan de WHO permanent te bevriezen in een poging de organisatie te straffen omdat ze durfde samen te werken met functionarissen van de Chinese gezondheidszorg.

De Chinese minister van Buitenlandse Zaken Wang Yi heeft overeenkomstig het beleid van zijn regering de noodzaak van vaccinatiesolidariteit benadrukt en wilde in de VN-Mensenrechtenraad in februari zijn collega’s ervan doordringen dat ‘solidariteit en samenwerking onze enige optie is’.

Wang wees landen terecht die ‘geobsedeerd zijn door politisering van het virus en stigmatisering van andere naties’ en drong erop aan dat de wereldwijde verspreiding van vaccins ‘toegankelijk en betaalbaar zou worden gemaakt voor ontwikkelingslanden’. Wat China tot nu toe in de praktijk laat zien bewijst dat het de daad bij het woord voegt, dat het niet blijft bij plechtige verzoeken om wereldwijde solidariteit waarmee we de pandemie kunnen verslaan.

Propaganda

Omdat het Chinese vaccinatie-internationalisme model staat voor een vorm van multilaterale samenwerking die onverenigbaar is met de Amerikaanse alleenheerschappij werd het geconfronteerd met een meedogenloze propagandacampagne in de media, die de vaccinatie-inspanningen van China afschildert als verdacht, manipulatief en onveilig.

In november 2020 kondigde de Wall Street Journal vrolijk aan dat Brazilië de proeven met het Sinovac-vaccin had opgeschort na het optreden van een ‘ernstige bijwerking’. Jair Bolsonaro, de rechtse Braziliaanse president en Trump-bondgenoot, noemde dit ‘een overwinning’.

Wie het bericht oppervlakkig las zou redelijkerwijs aannemen dat er inderdaad ernstige veiligheidsproblemen waren met dat Chinese vaccin. Alleen door dit incident aandachtig na te trekken zou je de essentiële achtergrondinformatie vinden, namelijk dat de doodsoorzaak van de deelnemer aan de proef in werkelijkheid zelfmoord was.

Een soortgelijke truc werd toegepast in januari, toen krantenkoppen luidden dat een Peruaanse vrijwilliger was overleden tijdens een vaccinatieonderzoek van het Sinopharm-vaccin. Alweer verzwegen sensationele berichten het detail waar alles om draaide: de vrijwilliger, die stierf aan COVID-19-complicaties, had de placebo gekregen in plaats van het vaccin.

Een beladen term

Aangezien de ene studie na de andere de doeltreffendheid van Chinese en Russische vaccins aantoont, zijn de media ertoe overgegaan de vaccinhulp en -export voor te stellen als een gevaarlijke vorm van ‘vaccindiplomatie’.

Human Rights Watch plakte op de vaccinhulp van China de absurde term ‘gevaarlijk spel’ en citeerde samenzweringstheorieën over onderzoek en ontwikkeling van de in China gemaakte vaccins. De New York Times vroeg zich af of China het ‘te goed had gedaan’ tegen COVID-19, en beweerde dat de regering ‘een buitensporige export van in China gemaakte vaccins organiseerde in een poging zijn invloed internationaal uit te breiden’.

Immunoloog en viroloog Gao Fu, directeur van het Chinese overheidscentrum voor bestrijding en preventie van ziekten. Foto: People’s Daily

Het regende artikelen waarin werd geklaagd dat China aan het ‘winnen’ was met zijn vaccindiplomatie. Zo bleek duidelijk dat westerse opiniemakers de levens van de mensen in het Zuiden beschouwen als de inzet van een nulsomspel en dat die levens voor hen enkel van tel zijn als ze de belangen van de westerse hegemonie kunnen dienen.

Racistisch trekje

Sommigen die het opnemen voor de Chinese vaccins zeggen dat de vooringenomenheid ertegen zowel gebaseerd is op geopolitiek als op een racistische kijk op wetenschappelijke expertise. Achal Prabhala, coördinator van het AccessIBSA-project, dat de toegang tot medische zorg in India, Brazilië en Zuid-Afrika bevordert, zei: “In de hele wereld – niet alleen het Westen – heerst ongeloof over het idee dat nuttige wetenschap betreffende deze pandemie zou kunnen komen van niet-westerse landen”.

Toch was het volgens hem belangrijk om Chinese en Indiase vaccins te zien als een ‘redmiddel’ voor lage- en middeninkomenslanden, die met deze vaccins de tekorten in ontwikkelingslanden konden opvangen en die de vaccins konden inzetten als ‘handzaam wapen’ bij onderhandelingen met de westerse geneesmiddelenindustrie.

‘De splinter en de balk’

De mainstreammedia hebben het tot vervelens toe over Chinese ‘vaccindiplomatie’, maar het zijn in werkelijkheid niet de farmabedrijven van China, maar die van de VS die met afpersing proberen zoveel mogelijk te profiteren van de verkoop van vaccins.

Pfizer werd er bijvoorbeeld van beschuldigd Latijns-Amerikaanse regeringen onder druk te zetten in onderhandelingen over de verkoop van vaccins.Het bedrijf zou hebben gevraagd ambassadegebouwen en militaire basissen in te zetten als onderpand om eventuele toekomstige proceskosten te vergoedenm een eis die landen als Argentinië en Brazilië ertoe heeft gebracht het vaccin abrupt af te wijzen.

Stel je de hysterie voor waarmee media zouden reageren als Sinopharm zou worden betrapt op het eisen van overzeese militaire bases als onderpand voor de export van vaccins. Pfizer is echter een Amerikaans bedrijf, het medische neokolonialisme van Pfizer wordt dus vergoelijkt en met de mantel der liefde bedekt.

Vaccinmilitarisme

De VS beschuldigen China van vaccinatie-opportunisme, maar het is de VS zelf die zijn recente debuut op het terrein van het vaccin-export politiseert. Tijdens zijn eerste ontmoeting met de leiders van de ‘Quad’, een anti-Chinese alliantie, die al wordt vergeleken met de NAVO en bestaat uit de VS, Australië, India en Japan, kondigde Joe Biden zijn voornemen aan om via dit bondgenootschap een ​​miljard vaccins te produceren voor distributie in Azië.

Hij verhulde daarbij niet dat dit een poging was om de invloed van China tegen te gaan. Je kunt er niet naast kijken: China legt de nadruk op wereldwijde samenwerking via kanalen als COVAX (waaraan het 10 miljoen dosissen heeft gedoneerd), de WHO en het vaccinatieprogramma van de VN-organisatie voor vredeshandhaving.

De Verenigde Staten mikken daarentegen op vaccindiplomatie via een sterk gepolitiseerde militaire alliantie die is opgezet om China in te perken. Evenzo, ondanks de verheven retoriek van de regering-Biden over haar leiderschap over een wereldwijde ‘op regels gebaseerde orde’, zijn het de VS die met recente luchtaanvallen in Syrië een resolutie van de VN-Veiligheidsraad hebben geschonden waarin een wereldwijd militair staakt-het-vuren werd geëist om samenwerking tegen de pandemie te vergemakkelijken.

Prioriteiten

Misschien wel het meest flagrante voorbeeld is de blokkering door de VS en andere rijke landen van een voorstel in de VN-Wereldhandelsorganisatie (WTO) om intellectuele eigendomsrestricties op te heffen, waardoor landen in het Zuiden in staat zouden worden gesteld generieke versies van COVID-19-vaccins te produceren.

Wijkcomité op pad in Wuhan, februari 2020. Foto: Xinhua/Xiao Yijiu

Dit was voorgesteld door Zuid-Afrika en India met de steun van China, Rusland en de meerderheid van de landen in het Zuiden, maar werd tegengehouden door het Noorden. Dat deze landen de Intellectual-Protection-vrijstelling voor vaccins in de WTO tegenhielden maakt duidelijk dat de status quo van vaccinatie-apartheid geen toeval is, maar een product van opzettelijk beleid door westerse landen, dat zij voeren om de winsten van hun farmaceutische bedrijven voorrang te geven boven het leven van de armen in de wereld.

Het beproefde model

Nu de landen van het Noorden voorraden vaccins aanleggen en experts waarschuwen dat er misschien nieuwe vaccinatierondes nodig zullen zijn om COVID-19-varianten te bestrijden, bestaat de kans dat er kritieke vaccintekorten blijven bestaan.

China kan met zijn productiekracht en macro-economisch beleid wereldleider blijven op het gebied van vaccinproductie. Vanaf april kondigde Sinovac aan dat het de capaciteit had bereikt om maar liefst 2 miljard dosissen CoronaVac per jaar te produceren, mede dankzij de inspanningen van de districtsregering van Beijing om extra terreinen voor de productie van vaccins te garanderen.

De vaccinproductie in China is een voortzetting van het geslaagde model van overheidsinterventie en -coördinatie om staatsbedrijven en particuliere bedrijven samen ziekenhuizen te laten bouwen, persoonlijke medische beschermingsmiddelen te produceren en de voedselvoorziening te coördineren tijdens de grote uitbraak in China van februari 2020.

Twee wereldbeelden

Als je het vaccinbeleid van China vergelijkt met dat van de VS en zijn bondgenoten zie je in het klein een versie van twee zeer verschillende wereldbeelden. China blijft aandringen op wereldwijde solidariteit om de pandemie te verslaan. De westerse wereld blijft weigeren de druk uitgeoefend door zijn neokoloniale regime te verminderen.

China steunt de vraag om een rechtvaardig vaccinbeleid die vanuit de WTO en de VN weerklinkt. Het Noorden ondersteunt de vaccinatie-apartheid met het oog op de bedrijfswinsten. Dit contrast alleen al zou voldoende moeten zijn om een einde te maken aan de loze bewering dat het conflict tussen de VS en China gewoon een kwestie zou zijn van een strijd tussen ‘twee vormen van imperialisme’.

Een andere logica

Bij het begin van de COVID-19-pandemie beloofde Xi Jinping met grote nadruk dat China “koste wat het kost het leven en de gezondheid van mensen zou beschermen”. Niet op voorwaarde dat het winstgevend, of geopolitiek opportuun zou zijn – nee, ten koste van alles.

Logo Qiao Collective

Westerse belemmeringen van pogingen om een rechtvaardig vaccinatiebeleid te realiseren vanwege China, Cuba, Zuid-Afrika en andere landen in het Zuiden, laten zien dat het voortgezette neokoloniale systeem van het Westen van een hele andere logica uitgaat.

Het artikel Why China’s Vaccine Internationalism Matters van het Qiao Collective werd vertaald door Dirk Nimmegeers. Deze vertaling werd overgenomen van Chinasquare.be. Het QIAO COLLECTIEF is een collectief van onderzoekers en mediawerkers met Chinese roots in de VS. Hun naam is een samenstelling van de Chinese woorden 桥 qiáo (brug) en 华侨 huáqiáo (Chinezen in het buitenland).