Yaku Pérez was tot voor de laatste verkiezingen op 7 februari 2021 voor de buitenwereld én voor veel Ecuadorianen een onbekend figuur. In de peilingen kreeg hij cijfers onder de tien procent, maar op zondag 7 februari 2021 verraste hij zowat iedereen, met een uitslag waarbij hij de conservatieve Guillermo Lasso achter zich liet, zij het met zeer gering verschil. Uiteindelijk zal hij het zeer nipt niet halen voor de tweede ronde.

Ter info: Ecuador heeft het zelfde kiessysteem als Bolivia. Een presidentskandidaat wordt in de eerste ronde verkozen als hij/zij de helft plus één van alle uitgebrachte stemmen haalt of 40 procent én meer dan 10 procent verschil heeft met de tweede sterkste kandidaat. Anders volgt een tweede stemronde (op 11 april) tussen de twee sterkste kandidaten.

Yaku Pérez (links vooraan). Foto: Twitter @yakuperezg

Yaku Pérez behaalde met zijn Movimiento de Unidad Plurinacional Pachakutik (MUPP) uiteindelijk 19,38 procent, goed voor 1.794.067 stemmen, een verschil van amper 0,36 procent met Guillermo Lasso, kandidaat van Creando Oportunidades (CREO), die aan zijn derde deelname als presidentskabdidaat toe is (voor meer achtergrond bij partijen en kandidaten, zie Ecuador kiest voor sociale verandering, als de VS het toelaten).

Andés Arauz, de linkse kandidaat van de Unión por la Esperanza (UNES), behaalde de meeste stemmen , zoals de peilingen hadden voorspeld. De peilingen gaven hem weliswaar geen kans op een verhoopte 40 procent en met 32,70 procent blijft hij daar fel onder. Arauz is de ideologische opvolger van voormalig president Rafael Correa.

Radicale ommezwaai van president Moreno

Dat was Lenín Moreno in 2017 ook, als voormalig vice-president onder Correa, maar die maakte kort na zijn verkiezingsoverwinning een bocht, die nu wordt omschreven als de meest radicale politieke ommezwaai in de Latijns-Amerikaanse geschiedenis.

Moreno voerde het programma van zijn rechtse tegenstander Guillermo Lasso uit. Hij haalde het IMF terug binnen, stapelde een enorme buitenlandse schuld op – een hele prestatie nadat zijn voorganger Correa die schuld volledig had afgebouwd –, privatiseerde scholen en gezondheidsdiensten.

De catastrofale gevolgen van zijn neoliberaal beleid etterden open tijdens de pandemie. Ecuador heeft een van de hoogste sterftecijfers proportioneel per capita ter wereld. Werd hij gechanteerd of bedreigd met corruptieschandalen? Het is niet geweten en doet in feite niet terzake. Het gebeurde en de Ecuadorianen dragen de gevolgen.

Zeg nooit nooit in de politiek, maar de kans dat ook Andrés Arauz een dergelijke volte face zou doen is zeer klein. Arauz was al minister onder Correa en wil een terugkeer naar zijn beleid van voor 2017.

Terug naar het pre-Correa-tijdperk

Het programma van Guillermo Lasso is bekend. Hij wil terug naar het pre-Correa-tijdperk toen de staat ten dienste stond van de Spaans-Europese elite en diens broodheren van de grote buitenlandse bedrijven, voornamelijk uit de VS, Canada en Spanje. Met de media bijna volledig in handen van de oligarchie werd de armere bevolking zoveel mogelijk ontmoedigd om te gaan stemmen, kortom, het klassieke Latijns-Amerikaanse model.

Guillermo Lasso. Foto: Fundación del Barrio/CC BY-SA 3:0

Over het programma van de derde – bijna tweede kandidaat – is weinig geweten. Yaku Sacha Pérez Guartambal (met zijn volledige naam¹) werd geboren op 26 februari 1969 als Carlos Ranulfo. In 2017 liet hij zijn voornamen veranderen in Yaku Sacha, twee Quechua-namen. Uitzonderlijk is dat niet, er zijn wel meer Latijns-Amerikanen die vanuit een nieuw besef teruggrijpen naar autochtone namen. Hij doet er ook niet geheimzinnig over. In zijn geval past deze naamswijziging wel in een politieke strategie.

Pérez weigerde zich voor de verkiezingen uit te spreken over mogelijke allianties met andere kandidaten in een tweede ronde. Hij definieerde zijn campagne als “progressief ecologisch”. Hij presenteert zich als “het andere links” en veroordeelde Arauz en de Correïstische beweging rond Arauz als “onvoldoende puur”. Tot zover de retoriek.

Retoriek en perceptie

Wie wat dieper graaft in zijn politiek verleden ziet een en ander opduiken dat vragen stelt bij zijn linkse imago. De voorbije jaren heeft hij de linkse regeringen in Latijns-Amerika “racistisch” genoemd, omdat ze onvoldoende zouden doen voor de rechten van de inheemse volkeren.

Dat rechtse regeringen op dit vlak nog veel erger zijn en bovendien kunnen bogen op een veel oudere traditie van discriminatie, repressie en uitbuiting hoor je hem daarentegen nooit zeggen. Hij heeft zich openlijk achter alle staatsgrepen (of pogingen tot) geschaard en achter de afzetting van presidenten in Bolivia, Brazilië, Venezuela en Nicaragua.

Hij is tevens een fervent tegenstander van Chinese investeringen in Ecuador, zoals in de mijnbouw. Chinese mijnbedrijven actief in Latijns-Amerika onderscheiden zich niet van Europese, Canadese of Amerikaanse qua exploitatiepraktijken, qua vervuiling, qua sociale uitbuiting, maar Pérez heeft desondanks al meermaals verklaard dat hij zonder aarzelen commerciële contracten zou tekenen met VS, Canadese en Franse bedrijven.

Toen Arauz als verkiezingsbelofte een check van 1000 dollar beloofde aan werkende Ecuadoraanse gezinnen als COVID-steun, verzette Pérez zich daar tegen omdat “arme burgers dat geld op één dag zouden opdrinken aan bier”.

De voorbije twee jaar sloot hij zich aan bij de protesten tegen huidig protest Moreno, maar in het begin van diens mandaat noemde hij hem nog “een goede man”, ook toen zijn eerste neoliberale plannen werden uitgevoerd.

Niet de leider van dé inheemse bevolking

De inheemse beweging Pachakutik onder zijn leiding claimt de volledige inheemse bevolking van Ecuador te vertegenwoordigen. Er zijn echter ook aanzienlijke delen van het land en van inheemse volkeren die hem helemaal niet volgen.

Pérez en andere leiders van Pachakutik hebben trainingen gevolgd bij het door de VS-overheid gesubsidieerde National Endowment for Democracy (NED). Over de periode 2016-2019 heeft het NED meer dan 5 miljoen dollar geïnvesteerd in de oppositie tegen Correa, onder meer aan de Confederación de Nacionalidades Indígenas del Ecuador CONAIE, een federatie van inheemse organisaties, waar Pachakutik deel van uit maakt.

Tijdens de regeringsperiode van president Correa sloot Pachakutik zich samen met CONAIE aan bij de protesten van de rechtse oligarchie en bij de poging tot staatsgreep van 2010, waarbij Correa zeer nipt aan de dood ontsnapte dankzij de hulp van een aantal politieagenten die de bevelen van hun officieren weigerden op te volgen. In 2017 schaarde Pérez zich achter de kandidatuur van Guillermo Lasso (die nu nipt tweede werd en aan de tweede stemronde zal deelnemen).

Yaku Pérez met VS-ambassadeur Michael Fitzpatrick in Cuenca, Ecuador op 26 juni 2019. Foto: Instagram Yaku Pérez

Ecuadoraans journalist Fernando Villavicencio was jarenlang lid van Pachakutik. Hij is de journalist die als ‘bron’ werd gebruikt door Luke Harding van de Britse krant Guardian om te beweren dat Julian Assange in de ambassade van Ecuador in Londen driemaal een ontmoeting zou hebben gehad met Paul Manafort, voormalig campagneleider van Donald Trump in 2016 (zie Guardian volhardt in stilzwijgen over gebrek aan bewijzen voor ontmoeting Manafort-Assange).

Zijn echtgenote Manuela Picq is Frans en Braziliaans staatsburger en actief betrokken bij anti-linkse groeperingen in Latijns-Amerika. Zij werd in 2015 uit Ecuador gezet nadat aangetoond werd dat ze had meegewerkt aan de poging tot staatsgreep in 2010. President Moreno liet haar in 2018 terug toe.

Politicus met een fiets

Pérez cultiveert een zeer groen imago, rijdt met de fiets naar meetings en eist een einde aan de mijnbouw en de olie-exploitatie in zijn land. Zijn kritiek dat Correa teveel focuste op deze twee bronnen van inkomsten is zeker terecht, maar in tegenstelling tot al zijn voorgangers gaf de regering onder presidentCorrea die opbrengsten wel uit aan sociale programma’s, openbare gezondheidszorg, toegankelijk en degelijk onderwijs en investeringen in openbare infrastructuur.

Toen hij openlijk de coup tegen Boliviaans president Evo Morales steunde – de eerste en tot nu enige inheemse president ooit in Latijns-Amerika – bleek hoe weinig inheemse leiders en groeperingen in Ecuador hem werkelijk volgden. Tijdens het eenjarig bewind van de rechtse coupplegers die onder meer inheemse betogers in Bolivia “satanaanbidders” en “apen” noemden, heeft Pérez geen enkele verklaring over het regime afgelegd. Bij de eedaflegging van Boliviaans president Luis Arce een jaar na de rechtse coup was Pérez dan ook de enige inheemse leider uit Ecuador die niet werd uitgenodigd.

My favorite Latin American leftists are the ones who meet with the US ambassador to plan for more "cordial relations" and work on their many "common interests". ??? pic.twitter.com/EyruJUTqy7

— Alan MacLeod (@AlanRMacLeod) February 15, 2021

In juni 2019 nodigde hij onmiddellijk een ontmoeting in de stad Cuenca met de pas door Trump benoemde VS-ambassadeur Michael Fitzpatrick en een maand later was hij in de VS aanwezig op een viering van Independence Day met de ambassadeur.

De steun aan ogenschijnlijk progressieve politici “links” van linkse regeringen is geen nieuwe methode tot destabilisering door de VS. Deze tactiek wordt al meer dan tien jaar toegepast in Bolivia, Venezuela en Mexico.

Deze strategie toont twee zaken aan: in de VS heeft men begrepen dat de al te openlijke steun aan rechtse aartsconservatieve politici en groeperingen in Latijns-Amerika geen garantie meer is voor succesvolle overname van de macht.

Ooit konden de VS bepalen wie waar de baas mocht zijn in Latijns-Amerika met militaire invasies, voor en na de Tweede Wereldoorlog. Daarna kwam de steun aan staatsgrepen door bevriende militairen. De VS kunnen deze traditionele machtsmiddelen niet langer inzetten en zien zich verplicht alles te zetten op economische dwangmaatregelen en inmenging in de verkiezingen.

Inmenging in de democratie

De VS streven in Ecuador hetzelfde doel na als in de rest van Latijns-Amerika: ten allen prijze voorkomen dat er een nieuwe golf van progressieve regeringen komt, die de belangen van de eigen bevolking hoger inschat dan die van Amerikaanse (en Europese) bedrijven.

Dat de VS er niet voor terugschrikken  ‘linkse’ politici te steunen toont enerzijds hun vastberadenheid en hun flexibiliteit om zich aan te passen aan de veranderde omstandigheden. Anderzijds bewijst dit dat de overmacht van de VS in de Latijns-Amerikaanse achtertuin tanende is.

De VS zullen nog lang een dominante kracht blijven in Latijns-Amerika. Hun overmacht krimpt echter. Of politici als Yaku Pérez hier in meedraaien uit opportunisme, uit overtuiging of uit onwetendheid is bij dit alles niet relevant.

De linkse regeringen in Latijns-Amerika zijn verre van perfect. Dat is niet verwonderlijk in landen die voor hen sinds hun onafhankelijkheid in de 19de eeuw nooit een progressief bestuur hebben gekend. Gebrek aan steun in het overheidsapparaat, vijandige krachten in het eigen leger, gecombineerd met gebrek aan regeringservaring en – jawel – corruptie, dit alles gecombineerd met politiek-economische blokkeringen door de VS en de EU maken dat het beeld niet eenduidig positief is.

Er is echter een essentieel verschil. Deze regeringen – hoe gebrekkig ze ook functioneren – werden democratisch verkozen en plaatsen de belangen van hun eigen bevolking boven die van buitenlandse bedrijven (en boven die van de met hen collaborerende lokale elites). Zij maken de fout te denken dat de grondstoffen in de bodem eigendom zouden zijn van de mensen die er wonen. Dit is de echte reden waarom ze zo worden bekritiseerd door de VS, de EU en in hun kielzog door de westerse mainstream media.

Note: