“Er wordt nu heel mild tegen die groep opgetreden”, klinkt de diagnose van econoom Stijn Baert. Ik begrijp dat niet, dat beschuldigende vingertje naar mensen die kapotgewerkt zijn. Dat hij eens een dag meedraait. Aan de band. Aan de kassa. In het magazijn. In het ziekenhuis. In of achter de camion. Benieuwd of hij daarna nog altijd vindt dat er “heel mild” wordt opgetreden tegen mensen die bezwijken onder het helse arbeidsritme en de onhoudbare stress.

Baert reageert enthousiast op het voornemen van minister van Sociale Zaken Frank Vandenbroucke om sterker in te zetten op de ‘re-integratietrajecten’. Het was Maggie De Block die deze trajecten in 2016 – met de steun van Sp.a en Vlaams Belang – op poten zette om zieke werknemers snel weer aan de slag te krijgen. De maatregel botste op verzet van de vakbonden en onderzoek bevestigt hun ongerustheid. Het beleid faalde. In slechts 13 procent van de gevallen konden werknemers na het doorlopen van een traject terug naar hun oude job. Meer dan de helft (56%) liep uit op ‘ontslag wegens medische overmacht’. Het blijkt vooral een instrument voor grote bedrijven die met de borstel door hun personeelsbestand willen. Zonder een euro ontslagvergoeding te moeten betalen.

Dat Vandenbroucke de financiële sancties als stok achter de deur houdt, klinkt Stijn Baert als muziek in de oren. Een sanctie van 5 à 10 procent op een uitkering van gemiddeld 900 euro, vindt de econoom “op zich een heel mild voorstel”. Een hardvochtig voorstel als je het mij vraagt. Je duwt er mensen gewoon mee onder de armoedegrens. Dat heeft werkelijk nog niemand dichter bij een waardige job gebracht.

Vlaams parlementslid Maurits Vande Reyde van de Open-Vld schiet de professor ter hulp. Het standpunt dat langdurig zieken “veel te mild” worden aangepakt, wordt door Vande Reyde gebombardeerd tot “dé wetenschap”. Als er één betrokken partij in de re-integratietrajecten te mild aangepakt wordt, zijn het de werkgevers van de grote bedrijven wel. Zij weigeren in de overgrote meerderheid van de gevallen om het werk aan te passen: in minder dan 10% van de trajecten past de werkgever het werk aan om de langdurig zieke werknemer opnieuw aan de slag te laten gaan. Dát zijn de harde cijfers.

Nog straffer wordt het wanneer N-VA-parlementslid Axel Ronse ons in de schoenen probeert te schuiven dat wij langdurig zieken “in de vergeetput willen steken en er niet meer naar omkijken”. Je moet maar durven. Wat wij aan de kaak stellen, is de huidige jacht op langdurig zieken. De trajecten met de zweep erop. De kosteloze ontslagmachine op maat van het grootbedrijf. Wij gaan voor een stapsgewijze werkhervatting, op maat van de werknemer. Geen controles en sancties, maar begeleiding op maat. Waarbij werkgevers alle opties voor re-integratie moeten uitputten: minder werkuren, aangepast werkritme of een andere jobinhoud.

We zetten volop in op aangepast werk. Dat brengt ons direct bij het bedje waarin de re-integratietrajecten ziek zijn. Men richt zich eenzijdig op de individuele werknemer. Met de woorden van de medische experts uit het KUL- en ULB-onderzoek: men laat na “de gebrekkige arbeidssituatie bij te sturen die aan de basis ligt van de arbeidsongeschiktheid. Vanuit dit uitsluitend individuele perspectief worden de psycho-sociale risico’s die hun oorsprong vinden op de werkplek, links gelaten”. Er is een olifant in de kamer en die moet benoemd worden. Mensen worden massaal ziek omdat hun werk fysiek en/of mentaal te belastend is.

De grote ziekmakers zijn ondertussen gekend. De cocktail van werkdruk, hyper-flexibilisering en moeilijke combinatie tussen werk en gezin, doet het aantal psychosociale aandoeningen exploderen. De fysieke overbelasting zorgt voor vele spier-, gewrichts- en rugklachten. Met het optrekken van de pensioenleeftijd naar 67 jaar en de strengere regels voor brugpensioen en landingsbaan, zijn heel wat moe- en ziekgewerkte werknemers hun laatste reddingsboei kwijt. Het zijn de gebrekkige arbeidssituaties, die aan de basis liggen van de arbeidsongeschiktheid, die we moeten veranderen. Enkel zo kunnen we een antwoord bieden op het recordaantal langdurig zieken.

Vóór de verkiezingen noemden wij het aantal langdurig zieken al het schaamtecijfer van de vorige regering. Door de pensioenleeftijd op 67 jaar te houden en geen regeling te voorzien voor de zware beroepen, biedt ook het Vivaldi-akkoord geen perspectief. Een regering die vasthoudt aan een economisch model dat draait op het ritme van de winst en werknemers vastzet in ziekmakende ‘citroenloopbanen’, haalt ons niet uit de vicieuze cirkel. We moeten de logica omdraaien en ervoor zorgen dat een werknemer zijn of haar werkdag afsluit in even goede gezondheid als wanneer hij of zij die aanvatte.

Dat vraagt een breuk. Door grote bedrijven te verplichten om aangepast werk te voorzien en hiervoor quota op leggen. Door in te zetten op herstel- en patiëntgerichte re-integratie. Door nieuwe vormen van collectieve arbeidsduurvermindering in te voeren, zoals Femma met de 30-urenweek doet. Door ervoor te zorgen dat werken ook voor oudere werknemers werkbaar blijft, met een volwaardig pensioen op 65, een vervroegd pensioen vanaf je 60ste en landingsbanen voor 55-plussers. Door het debat te voeren over de productiviteit en het arbeidsritme. Door het, als het op ‘werkbaar werk’ aankomt, niet te houden bij praatjes, maar ervan te maken wat het is: een recht voor iedereen.

Sofie Merckx is PVDA-volksvertegenwoordigster en huisarts bij Geneeskunde voor het Volk.