Medio jaren negentig van de vorige eeuw introduceerde mijn onderwijzende vader de computer reeds in de lagere school. In diezelfde periode begon ik met videocassettes colleges filmgeschiedenis te geven aan het RITCS in Brussel. Sinds de introductie van computers in maatschappij en onderwijs is mijn vader ervan doordrongen dat de computer een wezenlijke rol speelt in vorming en opleiding. Ik ben altijd tekeergegaan tegen zijn overtuiging, betogend dat een computer of een robot nooit de echte lesgever of authentieke student zal vervangen.
Sinds april vorig jaar heb ik bruusk en radicaal moeten schakelen van levensecht onderwijs in de aula naar digitaal afstandsonderwijs. Eerst en vooral heb ik mijn bijzonder grote weerstand tegenover computergerstuurd onderwijs moeten overwinnen. Daarna heeft het me bloed, zweet en tranen gekost om het digitaal afstandsonderwijs in de vingers te krijgen. Met dank aan een technologisch en pedagogisch beslagen collega. Aan mijn digitaal geletterde vader heb ik ondertussen toegegeven dat de computer wel degelijk essentieel kan zijn in onderwijs, zeer zeker wanneer fysiek contact nauwelijks mogelijk is.
Hoewel ik nog steeds geen profeet ben van het digitaal afstandsonderwijs als het nieuwe normaal, zie ik toch ook een aantal voordelen van de digitale onderwijsmodus. De radicale omslag van analoog naar digitaal onderwijs zorgde voor een bevraging van mezelf als lesgever, van mijn lesinhouden en van mijn lesvormen. Zo kan ik nu naast mijn handboek ook binnen het digitaal leerplatform alle filmfragmenten en presentaties ter beschikking stellen van de studenten. Ik moet niet meer sleuren met een tas vol boeken, dvd’s en blu-rays. Elke les wordt bovendien opgenomen en studenten die afwezig of ziek waren of gewoon geen zin hadden in online les, kunnen de lessen opnieuw beluisteren en bekijken. Studenten die wat introverter zijn en niet snel het hoge woord voeren in een volle aula, stellen nu makkelijker vragen via de chatroom.
Een digitale leeromgeving vergt zeer veel van studenten en docenten. Indien je monotoon ratelt als een robot haken studenten resoluut af. Zoveel is zeker. Indien je studenten met wat lees- en kijktips de lege ruimte instuurt, doen studenten terecht wat anders. Ik vind het een uitdaging om zo gedreven en uitnodigend mogelijk les te geven ook als is er geen reëel maar enkel virtueel aanwezig publiek. Indien je als docent ook digitaal tracht te begeesteren, komt er levendige interactie die de fysieke afstand overbrugt.
Praktijkonderwijs is natuurlijk een ander paar mouwen en daarvoor is digitaal afstandsonderwijs allesbehalve geschikt, om niet te zeggen quasi onmogelijk. Praktijkcollega’s halen echt alles uit de kast om in kleine groepen, met afstand en mondmaskers en in een open of geventileerde ruimte praktijkervaring mee te geven. Studenten die echter een film willen draaien of die willen repeteren voor een theatervoorstelling krijgen dat nauwelijks gerealiseerd met de computer alleen. Daarom zei een studente mij onlangs dat onze film-, media- en theaterschool met extra onderwijsmiddelen in het postcorona tijdperk een gratis, aanvullend lesjaar workshops en ateliers zou kunnen aanbieden aan de studenten. Uitstekend idee. De overheid ondersteunt heel wat mensen uit de meest diverse sectoren die niet mogen of kunnen werken. Ook studenten in praktijkopleidingen verkeren in een precaire situatie. Waarom kunnen zij voorlopig niet rekenen op extra overheidssteun via de scholen?
Binnen mijn filmhistorisch en mediakritisch onderricht kan ik zelfs lesplezier ervaren in de huidige digitale modus. Ik had nooit gedacht dat de ‘homo ludens’ in mij zou aangewakkerd worden in deze digitale en afstandelijke leeromgeving. De meeste studenten reageren trouwens positief, geven respons en stellen ook boeiende vragen. Maar net als zij sta ik te popelen om terug in en voor de echte klas te staan. Maar ondertussen ben ik wel wat veranderd en neem ik de voordelen van het digitaal onderwijs mee voor de volgende jaren. De computer zal nooit de docent of student vervangen maar heeft beslist een toegevoegde waarde, ook in de levensechte onderwijsruimte.
Wouter Hessels doceert filmgeschiedenis en media & maatschappij aan het RITCS, Royal Institute for Theatre, Cinema & Sound in Brussel.
