Dit is het voorwoord van het boek ‘Planète Malade – 7 leçons du Covid – L’urgence de repenser le système’ van Michel Collon. Voor een recensie, zie ‘Zeven Covid-lessen voor een zieke planeet‘)

VOORWOORD

Met een andere strategie had het merendeel van de COVID-19-slachtoffers gered kunnen worden, de wereldwijde angst sterk verminderd en onze economie veel sneller opnieuw op gang gebracht.

Hoe komt het dat sommige landen daarin geslaagd zijn en wij niet? Hoe hadden we deze enorme puinhoop kunnen vermijden? En vooral, hoe kunnen we vermijden dat dit zich opnieuw voordoet gezien het risico op nog andere virussen?Om die vragen te kunnen beantwoorden heb ik gedurende zeven maanden dit onderzoek gevoerd. Het is gebaseerd op veertig gesprekken met verplegers, dokters, wetenschappers, economen, milieudeskundigen, schrijvers en journalisten uit zestien landen. Ik moest zorgvuldig de gebeurtenissen, de strategieën en de verantwoordelijkheden analyseren in Frankrijk, België, Italië, Spanje, de VS … en deze vergelijken met landen die dezelfde catastrofe hebben meegemaakt en er toch veel beter zijn uitgekomen.

Waarom hebben we die gunstige resultaten niet bestudeerd? “De westerse arrogantie heeft tienduizenden doden veroorzaakt”, reageerde een verontwaardigde Richard Horton, hoofdredacteur van het prestigieuze medische tijdschrift The Lancet in een boekje¹ gepubliceerd in mei 2020.

Vreemd genoeg werd dit vernietigende oordeel van een van ’s werelds grootste gezondheidsdeskundigen genegeerd door praktisch alle mediakanalen. Er kwam geen enkel debat, geen enkele invraagstelling van onze strategie. Waarom toch?

Een historische gebeurtenis en vele vragen

Deze pandemie is een historische gebeurtenis zonder voorgaande. In enkele weken tijd werden alle regels overhoop gehaald. Miljoenen mensen verloren het recht zich te verplaatsen, zonder gedetineerd te zijn. Ultraliberale regeringen verboden handelaars hun winkels te openen. Werknemers in tot voor kort geringschatte beroepen werden van de ene dag op de andere helden.

Economen die steevast hamerden op “er is geen geld”, proclameerden dat er uiteindelijk zoveel was als men maar wilde. Ministers beslisten wie je mocht knuffelen. Arme landen hielden de epidemie tegen terwijl de rijkste landen daar niet toe in staat waren. “Dictaturen” beschermden hun bevolking terwijl de “democratieën” daar niet in slaagden. De omgekeerde wereld?

In deze chaotische wereld vragen miljarden mensen zich vandaag af hoe ze verder moeten leven. Om te vermijden dat alles dus opnieuw begint bij het volgende virus, dat onze samenleving afglijdt naar haatzaaierij, demagogie en autoritarisme moeten we een nuchtere balans opmaken, zonder taboes.

Einstein meende dat een probleem niet kon opgelost worden met de denkpatronen die er de oorzaak van waren. Laten we dus niet wachten op de oplossingen van zij die ons daar gebracht hebben. We moeten het systeem heroverwegen door te antwoorden op deze zeven vragen …

1. Hoe zijn sommige landen hier beter uitgeraakt?

Was het mogelijk geweest door snel en krachtig te reageren, een zo groot aantal doden te vermijden? Jazeker. Onze bestuurders bleven in januari en februari 2020 passief toekijken terwijl de reactiesnelheid bij een pandemie een beslissende factor is.

Eigenlijk net zoals bij een brand. We zullen (in het boek) efficiënte strategieën bestuderen van zeer uiteenlopende landen waarvan u nog nauwelijks heeft gehoord.

2. Wie heeft onze gezondheidszorg verzwakt?

Tijdens het opvallende eerbetoon van de Franse president Macron aan alle zorgverstrekkers antwoordde een verpleger uit het departement Var: “U bent mijn president niet!” Toen de Belgische eerste minister Sophie Wilmès zich uiteindelijk naar een ziekenhuis in Brussel centrum begaf, vormde het zorgpersoneel een haag van schande door haar de rug toe te keren.

We doen er verstandig aan de redenen voor deze nog steeds aanwezige woede te begrijpen. Zijn deze mensen enkel goed genoeg om achterwerken af te vegen of zijn het mensen naar wie geluisterd moet worden om onze gezondheidszorg beter te organiseren?

3. Zorgt Big Pharma voor onze bescherming?

Welke bijdrage hebben de farmaceutische multinationals geleverd bij het uitbreken van Covid? Waarom weigerden ze zolang research te doen voor het bestrijden van de coronavirussen net zoals voor het aanpakken van de grote epidemieën waardoor derdewereldlanden worden getroffen?

Hoe kan het dat ze ons veel te hoge prijzen opleggen voor onze geneesmiddelen? Klopt het dat ze sjoemelen om vervalste resultaten te publiceren in grote medische tijdschriften? Kunnen we bij het uitbreken van deze aangekondigde toekomstige pandemieën wel ons vertrouwen leggen bij de Pharma Business voor hun dure vaccins?²

4. Veertig jaar neoliberalisme: wat is het bilan?

Sinds bijna veertig jaar domineert het neoliberalisme onze samenleving. Dit heeft sluipenderwijs een reeks denkbeelden in ons brein ingeplant die uiteindelijk vanzelfsprekend en onvermijdelijk lijken. Kunnen deze clichés echter het feitenonderzoek doorstaan?

5. Welke economie en welk leefmilieu hebben we nodig?

Onze economie hervormen of ten onder gaan? De jonge klimaatmanifestanten hadden ons nadrukkelijk geïnterpelleerd en Covid-19 gaf hen alvast gelijk. Door massale ontbossing heeft de kapitalistische agro-industrie de mens in nauw contact gebracht met apen, knaagdieren en vleermuizen. Die hebben hun virussen doorgegeven aan ons voedsel – en dat niet voor het eerst.

De natuur die het dermate moet ontgelden heeft heel onze economie lamgelegd. Blijven we passief toekijken als we weten dat nog meer virussen onze gezondheid bedreigen ?

6. Mekaar bekampen of samenwerken?

Hoe kan het dat in volle Covid-crisis zowel de VS als de EU volledige populaties hebben belet om voedsel, geneesmiddelen en mondmaskers in te voeren? Hoeveel doden heeft dit veroorzaakt? Een economische crisis, een klimaatcrisis, vluchtelingen: kunnen we zulke grote uitdagingen wel oplossen met een ieder-voor-zich-aanpak of zijn we veroordeeld tot samenwerking?

7. Worden we goed geïnformeerd?

Om goede strategieën te kiezen en opdat de burgers er gevolg aan zouden geven is informatie cruciaal. Hoe valt het toenemende wantrouwen uit te leggen ten opzichte van de wetenschap?

De grote mainstream media steken de draak met “complotdenkers”. Maar dragen ze daarvoor niet zelf een deel van de verantwoordelijkheid? Wetenschap, media, complottheorieën …

Deze zeven vragen vormen de leidraad van Planète Malade. Deel I. Enquête. Vooraan het boek laste ik drie korte teksten in met de volgende titels:

1. Al wat nu gebeurt werd reeds vele jaren geleden aangekondigd. Onze overheden waren gewaarschuwd.
2. “Patiënt zero” bestaat niet. De oorsprong van het virus achterhalen is zeer ingewikkeld en vraagt een zuiver wetenschappelijke aanpak zonder politieke agenda.
3. Er zullen nog meer pandemieën volgen. De lange lijst van virussen “in afwachting” dient ons aan te sporen om te investeren in onderzoek en om internationale samenwerking op te eisen.

Deel I start met een gesprek met de Franse mathematicus Laurent Lafforgue die aantoont waarom de strategie van de Franse en Belgische overheden begin 2020 geen enkele kans op welslagen had. En evenmin tijdens de tweede golf. Uiteraard ook niet bij toekomstige golven, zolang men niet de enige echt efficiënte strategie toepast. Bij een epidemie kan men zich niet baseren op vage verwachtingen of op een risicovolle gok, maar enkel op een wetenschappelijke benadering …

“Opeens is de wiskunde in ons leven gekomen” merkt de Italiaanse schrijver Paolo Giordano op die, toen Italië volop getroffen werd, inderhaast het essay Nel contagio (vertaald als ‘In tijden van besmetting’, De Bezige Bij, Amsterdam, 2020 -nvdr) publiceerde. Hij sprak met mensen die beweerden: “Ach, je zal zien, binnen enkele weken zal alles gedaan zijn. We zullen ons er zelfs niets meer van herinneren”, waarop hij antwoordde: “Maar de wiskunde stelde duidelijk dat dit niet het geval kon zijn.”³

Repairing the future with Paolo Giordano/ Interview BOZAR-Le Soir-Annelies Beck, 1 juli 2020 (43:24, Engels):

Giordano heeft gelijk. Dergelijke discussies heb ik in maart en april dikwijls gehad met mensen die beweerden: “Dit gevaar wordt overdreven, het is iets als een banale griep, dit gaat wel over …” Wanneer deze onwetenschappelijke methode-Coué⁴ wordt toegepast op niveau van de staat, dan is de prijs zeer hoog.

De bevolking zat verstrikt tussen het verhaal van de media die weigerden de overheid te bekritiseren en complottheorieën die de wetenschap en het gevaar ontkenden.

Op het einde van het boek vindt de lezer een internationale tijdlijn van de gebeurtenissen die plaatsvonden tussen december 2019 en eind april 2020. Ik heb vastgesteld dat ontelbare belangrijke feiten onbekend zijn gebleven bij het grote publiek en dat andere verdraaid werden. De tijdlijn van Wikipedia is helemaal niet betrouwbaar. Die laat belangrijke gebeurtenissen achterwege en brengt feiten te berde die niet bewezen zijn of zelfs ronduit ontkracht worden.

Over diezelfde zeven vragen handelen eveneens de 40 interviews in Deel II. Entretiens. De meeste van die gesprekken gingen live door tijdens mijn uitzending Michel Midi op Facebook tussen maart en juli 2020. Ongeveer 3 miljoen views hebben de noodzaak bevestigd om de dingen beter te begrijpen.

Andere gesprekken gingen off camera door. Die getuigenissen komen van beroemde persoonlijkheden zoals Noam Chomsky, Jean Ziegler, Rafael Correa, Eric Toussaint of minder bekenden, die gepaste ervaringen delen over bepaalde aspecten van deze problematiek.

Het virus heeft ons een spiegel voorgehouden, zegt Richard Horton, die hierboven reeds werd geciteerd “ten aanzien van onze samenleving die de verschillen, de ongelijkheid, de onrechtvaardigheid heeft blootgelegd. We wisten allemaal dat die bestonden, maar we hebben ze de rug toegekeerd. We doen er goed aan de geschiedenis van deze pandemie te gebruiken als prikkel om de waarheid te achterhalen. De waarheid is dat het merendeel van de tienduizenden doden had kunnen vermeden worden. Dit is een vreselijk trauma voor onze samenleving dat we niet kunnen negeren.”⁵

Op het einde van het boek stelt de index u in staat alle in beide volumes besproken onderwerpen terug te vinden. Al mijn brongegevens met de volledige referenties werden eveneens vermeld. Iedereen kan ze verifiëren, bespreken en bekritiseren. De ontelbare geruchten van meerdere oorsprong hebben al te veel schade veroorzaakt.

We hebben een debat nodig dat niets verhult, dat niet opgesloten zit in een bubbel van Facebook-vrienden of de habitués van bepaalde media, maar dat daarentegen respectvol de aandacht vestigt op alle opinies.

Dat is misschien de eerste les uit deze crisis: de burgers moeten als volwassenen behandeld worden, ze hebben het recht om te weten, om zich een mening te vormen door naar mekaar te luisteren, het recht om de strategieën en de verantwoordelijkheden te beoordelen.

Dit boek verstrekt informatie die ingaat tegen bepaalde belangen. Zal deze informatie beschikbaar zijn voor het grote publiek om eindelijk een echt debat op te leveren of zal ze onderdrukt worden? Dat hangt van u af.

N.B. Je commentaren, getuigenissen, kritiek en suggesties kan je mailen naar le-grand-debat-Covid@investigaction.net. Alle lezers van het boek zullen aanwijzingen voor deelname ontvangen.

Planète Malade I. Enquête. Investig’action.net, Bruxelles, 2020. 430 pp.

Planète Malade II. Entretiens. Investig’action.net. Bruxelles, 2020. 393 pp.

ISBN 978 2 930827 35 3 (beide boeken worden samen verkocht voor 25 euro).

Notes: