Julian Assange door het venster van zijn transport. Foto: twitter/Caitlin Johnstone
Analyse - Luk Vervaet,

Brits vonnis Julian Assange erkent gruwel supermax gevangenissen VS

Het recente Britse vonnis over Julian Assange is niets anders dan de erkenning van de gruwelijkheid van het gevangeniswezen in de VS – een systeem dat zich over de hele wereld aan het verspreiden is. Een systeem dat “door het VN-Committee Against Torture wordt beschouwd als onmenselijke behandeling.” Luk Vervaet schetst een mensonterend beeld van de realiteit van Assanges mishandeling in een Britse gevangenis.

vrijdag 29 januari 2021 20:09
Spread the love

 

Op 4 januari 2021 verwierp de Britse rechter Vanessa Baraitser de uitlevering van Julian Assange aan de VS. Een hele overwinning. De levenslange opsluiting van de journalist in de VS, omdat hij oorlogsmisdaden en schendingen van mensenrechten in Irak, Afghanistan en Guantanamo aan het licht bracht, werd vermeden – voorlopig.

Baraitser aanvaardde immers alle aanklachten van de VS tegen Assange. Volgens de rechter zou hem daar een eerlijk proces te wachten staan. Voor haar is onderzoeksjournalistiek “spionage” en betekent vrije meningsuiting niet dat “men alles wat men wil mag publiceren.”

Foto: legrandsoir.info

Al stelt Artikel Vier van het Brits-Amerikaans uitleveringsverdrag dat een “uitlevering niet zal worden gegund indien het strafbare feit waarvoor uitlevering wordt aangevraagd een politiek misdrijf is”, toch oordeelde de rechter dat de Extradition Act van 2003 wel van toepassing is op Julian Assange. Tenslotte stelde Baraitser dat Assanges bescherming van zijn bronnen, waaronder Chelsea Manning, gelijkstaat aan “criminele piraterij”…

Het enige argument dat de rechter handhaafde om de uitlevering te voorkomen, was de depressieve gemoedstoestand van de journalist en het risico tot zelfdoding in een supermax gevangenis in de VS.1 “Geconfronteerd met een zo goed als volledige afzondering en zonder de beschermende aspecten die zijn risico [op zelfdoding] verminderen in de (Britse) gevangenis van Belmarsh”, verklaarde de rechter, “ben ik ervan overtuigd dat de procedures beschreven door de VS, de heer Assange niet kunnen verhinderen een middel tot zelfdoding te vinden.” Daarom oordeelde rechter Baraitser dat een “uitlevering onderdrukkend zou zijn vanwege de mentale schade”.2

Die “beschermende aspecten” in Belmarsh zijn echter zeer relatief. Op 20 februari 2020 werd een 36-jarige gedetineerde er nog vermoord door twee medegevangenen. Negen maanden later, op 2 november, na het nieuws van zijn uitlevering aan Brazilië te hebben vernomen, ontnam een Braziliaan zich het leven. Hij verbleef in dezelfde vleugel als Assange en vertaalde zijn Portugese post.3

Maar het kan nog erger, zo leek de rechter te besluiten. Als Julian Assange wordt uitgeleverd, is de kans groot dat hij in een supermax gevangenis terechtkomt. Over zo’n gevangenis, meer bepaald de ADX Florence Prison in Colorado, zei een voormalig directeur dat het “echte hel” is, en een “lot erger dan de dood”.

Baraitser voegde hier aan toe dat ongeacht de eenzame afzondering, ook het “reële risico” bestaat dat Assange aan “speciale administratieve maatregelen” wordt onderworpen. Hierin heeft de rechter echter geen verdienste. De Extradition Act van 2003 verbiedt namelijk expliciet de uitlevering van een verdachte aan een land wanneer “de lichamelijke of mentale gezondheid van de persoon, een uitlevering onrechtvaardig en onderdrukkend zou maken, “unjust and oppressive”. Als er geen twijfel was geweest over de gezondheid van Assange, had de uitlevering dus wel plaats kunnen vinden.

Belmarsh Prison, een Brits Guantánamo

De beslissende argumenten over de gezondheid van de journalist werden door de verdediging en de internationale steuncampagne, in verband gebracht met het gevangenissysteem in de VS. Zij bewezen dat Assange door zijn uitlevering hetzelfde lot te wachten zou staan als klokkenluider Chelsea Manning wiens laatste zelfdodingspoging van maart 2020 geleden is.4

Design RicHard59/CC BY-SA 4:0

De VN-Werkgroep voor Willekeurige Gevangenhouding klaagde reeds in december 2015 de beproeving van Assange aan: “Sinds zijn arrestatie op 7 december 2010 werd Assange eerst tien dagen in de gevangenis van Wandsworth in Londen vastgehouden. Daarna kreeg hij 550 dagen huisarrest. En vervolgens onderging hij 7 jaar vrijwillige opsluiting in de ambassade van Ecuador in Londen, onder de bedreiging van arrestatie indien hij het gebouw zou verlaten”.5

Sinds april 2019, nadat door de machtswissel in Ecuador hem het asielrecht werd ontnomen, wordt Assange in bijna volledige afzondering vastgehouden in de gevangenis van Belmarsh. Deze gevangenis werd in 1991 opgetrokken als eerste supermax gevangenis van Groot-Brittannië. Ze is bestemd voor gedetineerden die als (zeer) gevaarlijk worden beschouwd en/of een “dreiging vormen voor de nationale veiligheid”.

Het gevangeniscomplex van Belmarsh heeft specifieke maatregelen voor het vasthouden van terroristen, waaronder een tunnel die beschut is tegen bomaanvallen en naar de nabije rechtbank leidt. In Belmarsh is ook een gevangenis in een gevangenis – een high security unit (HSU) voor 48 gevangenen.

Julian Assange in zijn glazen box in de rechtszaal. De auteur van deze foto is anoniem. Fotograferen werd verboden door de rechter.

Hier komen mensen terecht die “het grootste risico tot vlucht, terrorisme of radicalisering vertonen, of die in de gevangenis georganiseerde misdaad verderzetten”. Eerst diende de speciale afdeling bijna uitsluitend voor gevangenen van het Iers Republikeins Leger (IRA).6

Sinds 11 september 2001 en de aanslagen in New York, wordt Belmarsh echter geleidelijk aan beschouwd als het Britse Guantánamo. Net als daar worden mensen in Belmarsh voor onbepaalde tijd opgesloten, louter op basis van verdenking, zonder veroordeling, zonder proces, … in overeenstemming met de Britse Anti-Terrorism, Crime and Security Act.

Ook al werd Assange in Belmarsh niet in deze HSU-afdeling opgesloten, lijkt zijn behandeling er veel op. Dit is duidelijk tijdens zijn verplaatsingen naar de rechtbank. In februari 2020, ook al gebeurden de zittingen toen in de Woolwich Crown Court, die met de tunnel aan het complex van Belmarsh is verbonden, werd de journalist elke dag opgesloten in verschillende cellen.

Telkens werd hij gefouilleerd en in de boeien geslagen. ‘s Avonds werden de aantekeningen die hij nam tijdens de zittingen in beslag genomen. In september 2000, in de Old Bailey rechtbank werd zijn wrede behandeling zichtbaar tijdens de zittingen. Nadat Assange wakker wordt gemaakt, naakt is gefouilleerd en zijn ontbijt heeft gekregen, wordt hij staand en in de handboeien met een busje naar de rechtbank gebracht.

Daar wordt hij opgesloten in een glazen kooi. Het dichtst bij hem zit niet zijn verdedigingsteam, maar de aanklagers die hem zo kunnen horen wanneer hij spreekt. Hij kan zijn advocaten niet aanspreken, maar moet zijn notities, op zijn knieën, doorgeven via een gleuf in de glazen wand.”7

Op 31 mei 2019 concludeerde Nils Melzer, speciale VN-rapporteur inzake foltering, na Assange in Belmarsh te hebben onderzocht, dat zijn langdurige eenzame opsluiting en de laster waarvan hij het slachtoffer is, overeenkomen met “steeds ergere vormen van wrede, onmenselijke of vernederende behandeling of straf, waarvan het cumulatieve effect alleen als psychologische foltering kan worden beschreven”.

De COVID-19-crisis heeft de omstandigheden in de gevangenissen ook niet verbeterd. Volgens de VN-rapporteur zijn “65 van de 160 gevangenen in Belmarsh besmet met het COVID-19-virus, waarvan sommigen in dezelfde afdeling als Assange”.

Voor de journalist, die aan hart- en ademhalingsproblemen lijdt, is dit heel gevaarlijk.8 De maatregel die de gevangenisoverheid nam, was totale afzondering, geen mogelijkheid meer voor sport, verbod op douchen en voor iedereen alle maaltijden alleen in de cel.

Manifestatie voor Assange in Sydney, Australia. Foto: Elekhh / CC BY-SA 3.0

Ondanks de gevaarlijke en onmenselijke situatie waarin Assange zich bevindt, weigerde de rechtbank op 6 januari 2021 zijn voorwaardelijke vrijlating. Wat van hem een journalist in de gevangenis maakt, niet in afwachting van een proces, maar van een eventueel beroep.

De mogelijkheid van een uitlevering is hierdoor nog steeds reëel. Geen enkele aanklacht werd door de rechter immers in vraag gesteld. Hierdoor biedt de enige aangedragen reden voor de weigering van de uitlevering – Assanges gezondheid en de gevangenisomstandigheden in de VS – de Noord-Amerikaanse aanklagers de opportuniteit verbeteringen en garanties te beloven (voor zijn eventueel verblijf in een gevangenis in de VS.

Supermax in de VS

Dit vonnis over JulianAssange is niets anders dan de openlijke bevestiging van de gruwelijkheid van het gevangeniswezen in de VS – een systeem dat zich over de hele wereld verspreidt. Een systeem, zo benadrukt Eliane Martinez van Prison Insider, “dat door het UN-Committee Against Torture wordt beschouwd als een vorm van onmenselijk behandeling.”9

Wat is dit supermaxmodel? Het werd in de jaren 1980 in de VS geïntroduceerd. Sindsdien bestaan er zestigtal dergelijke gevangenissen, evenals tientallen eenheden voor eenzame opsluiting in maximum- en high-security-gevangenissen: Security Housing Unit (SHU), Intensive Management Unit (IMU), Special Management Unit (SMU), Administrative segregation (AU), Control unit (CU), etc. Naar schatting zitten vandaag wereldwijd 80.000 à 100.000 mensen opgesloten in dergelijke gevangenissen en isoleereenheden, dit voor tijdspannes van vijftien dagen tot meerdere jaren, tot zelfs decennia.

In al deze gevangenissen en eenheden worden extreme vormen van solitary confiment opgelegd. Hier wordt de gedetineerde alleen in een cel opgesloten, met witgeschilderde muren, geen daglicht, geen verse lucht. De gevangene zit er 22 à 23 uur per dag. Naar buiten gaan gebeurt op een oppervlakte niet groter dan de cel.

Contact met anderen is uitgesloten, toegang tot gedeelde plekken of activiteiten wordt ontzegd en de gedetineerde is onder permanente hightech-bewaking. In de cel van 7,5 à 9m² zijn de meubels vaak aan de grond vastgehecht: het bed, de wc, het betonnen blad van de tafel, de cilinder van de stoel. De gevangene krijgt zijn maaltijden via een doorgeefluik in de celdeur.

Roger Waters tijdens een manifestatie voor Assange in Londen. Beeld: Screenshot YouTube Ruptly

In een rapport over dit model van eenzame opsluiting in de VS staat het volgende te lezen, meer bepaald over de maximale veiligheidseenheden van de staat New York: “Van 2015 tot 2019 was het aantal zelfdodingen bij mensen in eenzame opsluiting vijf maal hoger dan bij de rest van gevangenisbevolking […]”

Dit cijfer ligt ongetwijfeld hoger want voor sommige eenheden zijn geen data beschikbaar. In diezelfde periode waren er 688 zelfdodingspogingen in alle gevangenissen van de staat. “43 procent van al deze zelfmoordpogingen vonden plaats in een security housing unit (SHU), “12 keer meer” dan bij de overige gevangenisbevolking.10

Bezwarende getuigenissen

Ook al hebben de rechter en de aanklager zowel het aantal getuigen beperkt, als de tijd voor getuigenissen en pleidooien ingekort, toch heeft de rechtbank de getuigenis uit eerste hand van Maureen Baird moeten horen.

Ze werkte 25 jaar lang tot aan haar pensioen voor het Federal Bureau of Prisons in de VS. Ze was lid van het gevangenispersoneel in de Danbury Federal Correctional Institution (2009-2014), in het Metropolitan Correctional Centre (MCC) van New York (2014-2016) en in de SHU-eenheid van de gevangenis in Marion, Illinois. Ze detailleerde alle nachtmerrie-achtige omstandigheden die Assange zou kunnen ondergaan.

Assange zou het slachtoffer worden van precies die folterpraktijken die hij zelf in het verleden onthulde bij de CIA. Hij zou op “exact dezelfde manier” worden behandeld als een terrorist, verklaarde Baird. Of hij nu in het MCC van New York, in het ADX van Colorado of in het gevangeniscomplex van Alexandria in Virginia zou worden vastgehouden, hij zou steeds aan dezelfde onderdrukkende maatregelen worden onderworpen.”

Iemand in tijdelijke hechtenis voor terrorisme of voor eender welke overtreding van de nationale veiligheid wordt aan dezelfde maatregelen onderworpen”. In de praktijk, besluit Maureen Baird, betekent dit dat de gevangene zich in een afdeling bevindt voor totale afzondering.

In het MCC van New York heet deze afdeling “10-South”, na 11 september 2001 opgetrokken voor de gevangenen uit Guantánamo Bay. Later werd deze afdeling een eenheid van gedetineerden onderworpen aan special administrative measures voor verdachten van terrorisme.

De gedetineerden verblijven er “23 à 24 uur per dag” in hun cel. Ze mogen niet met anderen communiceren. De enige vorm van menselijke interactie gebeurt wanneer het gevangenispersoneel tijdens inspectierondes het spiegat opentrekt. Of wanneer het personeel de afdeling doorkruist voor de wekelijkse rondes. Of nog wanneer de maaltijden worden verstrekt door het doorgeefluik van de celdeur.

Ook het contact met de buitenwereld wordt extreem beperkt. Gevangenen hebben recht op een telefonisch gesprek van een halfuur per maand of twee telefonische gesprekken van 15 minuten per maand met een familielid. Dat moet administratief worden goedgekeurd en alle gesprekken worden door een FBI-agent bewaakt. Om te kunnen bellen moet twee weken vooraf een aanvraag worden ingediend zodat de autoriteiten de nodige maatregelen kunnen treffen en een agent beschikbaar kan worden gesteld.

Screenshot The War on Journalism: The Case of Julian Assange

Maureen Baird beschrijft de “vrije tijd” van de gevangenen in 10-South als sadistisch: “[…] in mijn ervaring weigert een gevangene vaak de opportuniteit [van een recreatiemoment] omdat het ongeveer hetzelfde is als hun celsituatie. De vrijetijdsruimte van de eenheid bestaat uit een kleine kale cel zonder enige fitnesstoestellen.”

Het argument van de aanklager dat Assange recht zou hebben op “vrije briefwisseling”, beantwoordde Baird: “Alle in- en uitgaande post wordt onderzocht voordat het de bestemmeling bereikt. Het duurt soms enkele maanden, soms zelfs meer, om een brief te ontvangen of te versturen.”

En tenslotte, om toegang te krijgen tot het medisch centrum, “moet men zo goed als stervende zijn”. Al deze regels, zo bevestigde Baird, kunnen noch worden aangepast, noch versoepeld, niet door de directeur en door niemand in het Federal Bureau of Prisons. Er is geen grijze zone.

Baird verklaarde zich tenslotte ook eens met de advocaat van de verdediging, die erop wees dat, “de heer Assange de rest van zijn leven in een isoleringseenheid zou kunnen doorbrengen waar hem toegang tot basisbehoeften geweigerd zou worden”. Dit betekent, “geen enkel fysiek contact met familie of vrienden. De gevangenen die zich daar bevinden lijden aan depressie, angstaanvallen, paranoia of psychotische aanvallen en het risico tot zelfdoding is groot.”

Een strafrechtadvocate en getuige van de verdediging, Lindsay Lewis, bevestigde de getuigenis van Maureen Baird. Lewis was de advocate van de Brit Abu Hamzo tijdens zijn uitleveringsproces aan de VS. Daar zit hij sinds 2015 zijn levenslange straf uit in de supermaxgevangenis van Florence. Ook volgens haar zou Assange aan hetzelfde regime als Abu Hamza worden onderworpen.

Ondanks de belofte van de VS-aanklagers die tot zijn uitlevering leidde, krijgt Hamza noch de nodige verzorging voor zijn diabetes, noch die voor zijn beide gedeeltelijk geamputeerde armen, noch die voor de tandproblemen die hij opliep door conservenblikken te moeten openen met zijn tanden.

Over de gevolgen van afzondering in de gevangenis

Het aantal boeken en getuigenissen over de folterpraktijk van langdurige afzondering, en de verwoestende gevolgen ervan, is de laatste jaren indrukwekkend gestegen. Een voorbeeld is de website Solitary Watch van Jean Casella en James Ridgeway. Een ander voorbeeld is pionier Terry Allen Kupers, psychiater en professor emeritus aan de Wright Graduate School of Psychology. Dertig jaar lang deed hij onderzoek in de gevangenissen van de VS en in isoleereenheden.

Gezien de mentale effecten van opsluiting in een overbevolkte en gewelddadige omgeving, spreekt hij tegen dat de gevangenis dient om gewelddadige mensen minder gewelddadig te maken. Het geweld in een gevangenis leidt alleen tot meer geweld en meer psychische problemen:

Foto: Ludo De Brabander

“Je kan gezonde gevangenen tot gewelddadige en agressieve personen maken die aan zware emotionele problemen lijden. Iemand opsluiten in een overbevolkte gevangenis verhoogt het risico op geweld, ziekte, breakdown en zelfdoding […]. Wanneer deze mensen in therapeutische omgevingen en in een deugdzame sociale omgeving belanden, kunnen ze zich vrij snel herstellen. Maar dakloosheid, aanhoudend geweld en traumatische ervaringen in de buitenwereld, zullen leiden tot zenuwinzinkingen, psychotische depressies en ziekenhuisopnames.”11

Kupers’ bevindingen, vastgesteld in een “normale” gevangenisomgeving, zullen des te harder zijn bij langdurige en maximale isolatie. Over zijn bezoek aan afzonderingseenheden in 15 Europese staten, getuigt Kupers verder:

“Ik hoor er geregeld over extreme en buitensporige straffen. Ik stel cell extractions vast waarbij bewakers in gevechtskledij een gevangene gewelddadig uit een cel sleuren. Ik hoor van gedetineerden dat het personeel doof is voor dringende medische of psychiatrische nood. Ik ontmoet er zwaar geslagen of verkrachte mensen. De buitenwereld weet hier weinig van.”

Aangedragen als getuige en expert in veel rechtszaken is Kupers een leidende autoriteit op vlak van mentale gevolgen van eenzame opsluiting. Hierover concludeert hij: “Het aantal zelfdodingen ligt hoger dan in de rest van het gevangeniswezen. Angstsymptomen, paniek, paranoia, geheugenverlies en wanhoop worden geregeld vastgesteld.

Ook al lijken ex-gevangenen stabiel en evenwichtig, ze kunnen zware psychiatrische symptomen te verduren hebben. Bij velen die na dergelijk lange periodes de isolatie verlaten, stelt Kupers een SHU Postrelease syndroom vast. Dit is een krachtige neiging tot zelfafzondering in kleine ruimtes, een maximale beperking van sociale contacten en een tendens tot depressies, psychoses en posttraumatische stressstoornissen (PTSS). 12

 

Le jugement de Julian Assange dévoile la monstruosité du système carcéral supermax van Luk Vervaet verscheen op 14 januari 2021 en werd vertaald door Arnaud Coolsaet.

Heb je interesse om vrijwilliger te worden en mee de uitbreiding van de chatdienst van de Zelfmoordlijn te realiseren? Meer info vind je hier: www.zelfmoord1813.be/chatvrijwilliger . ‘Denk je aan zelfmoord en heb je nood aan een gesprek, dan kan je terecht bij de Zelfmoordlijn op het nummer 1813 of via www.zelfmoord1813.be

 

Notes:

1   De term “supermax” verwijst naar gevangenissen met “super-maximale” beveiliging.

11   Kupers, T. (1999) Prison Madness, The mental health crisis behind bars and what we must do about it, Jossey-Bass publishers, San Francisco, p. 15

12   Kupers, T. (2017) Solitary, The Inside Story of Supermax Isolation and How We Can Abolish It, California University Press

13   De term “supermax” verwijst naar gevangenissen met “super-maximale” beveiliging.

16   Chelsea Manning is momenteel vrijgelaten, maar loopt nog steeds het risico op een nieuwe gevangenisstraf in ze opgeroepen wordt om voor een Grand Jury te verschijnen en opnieuw weigert.

23   Kupers, T. (1999) Prison Madness, The mental health crisis behind bars and what we must do about it, Jossey-Bass publishers, San Francisco, p. 15

24   Kupers, T. (2017) Solitary, The Inside Story of Supermax Isolation and How We Can Abolish It, California University Press

Creative Commons

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!