Met het Europees burgerinitiatief ‘Right to Cure’ wilt een coalitie van meer dan 130 Europese middenveldorganisaties een wetsvoorstel indienen bij de Europese Commissie opdat deze de patentrechten voor corona vaccins op schort. Dit zou een een oplossing zijn voor de huidige vertraagde productie en wereldwijde ongelijke toegang tot het vaccin, en zou overheden minder afhankelijk maken van de pharmaceutische sector. Ze hebben daarvoor 1 miljoen handtekeningen nodig.

Met dwanglicenties kunnen regeringen intellectuele eigendomsrechten beperken zodat het vaccin door andere landen en bedrijven geproduceerd kan worden voor een lagere prijs. De Europese Commissie kan ook beslissen om een vaccin geen patent te geven. Gezien de grote sommen aan publieke investeringen, kan de Europese Commissie eisen dat farmaceutische bedrijven transparant zijn over de medische resultaten en productiekosten.

Vorige week verminderde het farmabedrijf Pfizer/BioNTech doelbewust haar levering van vaccins aan de EU bij de ontdekking dat er niet vijf maar zes dosissen zijn per flacon. De farmagigant rekent nu een hogere prijs door aan de Europese lidstaten. Daarenboven blijkt nu ook dat de leveringen door AstraZeneca niet volgens het afgesproken leveringsschema zal verlopen. Dit alles zorgt ervoor dat het vaccineren van de bevolking in verscheidene Europese landen vertraging oploopt.

Volgens de coalitie tonen deze voorbeelden hoe het huidige op exclusieve eigendomsrechten gebaseerde verdienmodel van de farmaceutische bedrijven een snelle en betaalbare verdeling van de hoogdringende vaccins verhindert. Gegevens over productiekosten, overheidsbijdragen en de kwaliteit en veiligheid van vaccins en geneesmiddelen zijn verscholen achter commerciële geheimhouding.

In het verleden zijn crisissen van gezondheid aangepakt door privaat intellectueel eigendomsrecht aan te pakken. Johan Salk, de uitvinder van het poliovaccin, bracht zijn uitvinding zonder patent op de markt. De ziekte is nu bijna volledig uitgeroeid. Geneesmiddelen om HIV te behandelen waren gedurende meer dan 10 jaren te duur voor vele Afrikaanse landen, met miljoenen doden tot gevolg. Uiteindelijk werden farmaceutische bedrijven door een langdurig proces gedwongen om hun patenten te laten vallen.

De campagne werpt ethische vragen bij de huidige gang van zaken: hoewel het onderzoek naar en de ontwikkeling van vaccins en behandelingen voor een groot deel betaald is met publiek geld, kunnen bedrijven een patent nemen. Daardoor krijgen zij een monopolie op deze essentiële producten. De farmaceutische sector maakt in volle pandemie en ten koste van mensenlevens enorme winsten. Bovendien gaat het merendeel van de opbrengst van de verkoop van vaccins en medicatie niet naar noodzakelijk onderzoek maar naar reclame, premies en zelfs het terugkopen van aandelen. Daarenboven zorgt het opkopen van vaccins door de EU en andere westerse landen voor een zeer oneerlijke situatie: de People’s Vaccine Alliance berekende dat door tekorten 9 op 10 mensen in lage inkomenslanden dit jaar niet gevaccineerd kunnen worden.

Anne Delespaul, Belgisch initiatiefneemster van het burgerinitiatief Right to Cure: “Onze politici en de Europese Commissie vragen zware financiële en mentale opofferingen aan de burgers om deze ziekte te bestrijden. Het is niet meer dan normaal dat de Europese Commissie ook de farmaceutische sector verplicht om haar eigenbelang aan de kant te zetten.”

Het Europees Burgerinitiatief kan hier ondertekend worden: