White Riot: When the Kids are United...
Filmrecensie -

‘White Riot’: De slagkracht van ‘Rock Against Racism’-activisme

“Met de wereldwijde opkomst van fascisme en racisme, met Brexit en de toename van rechts populisme voelt ‘White Riot’ bijzonder relevant aan”, benadrukt scenarist-regisseur Rubika Shah. Haar urgente documentaire neemt ons mee naar het Groot-Brittannië van eind jaren zeventig en de strijd die de culturele basisbeweging ‘Rock Against Racism’ voerde tegen discriminatie en extremisme in een grimmige en verscheurde samenleving. Met muziek, jongerencultuur en activisme als wapens. ‘White Riot’ ademt de punkspirit uit en koppelt een speelse stijl aan stevig onderbouwd discours en verhelderende getuigenissen.

dinsdag 19 januari 2021 12:48
Spread the love

 

“Ja, ik ben een racist”, schreeuwt een Brit recht in de camera, “ik mag die n-woord niet en dat gaat ook nooit gebeuren. Wij willen de multiraciale samenleving vernietigen.” De korrelige zwart-wit openingsbeelden van Simon Sheridans Everything – The Real Thing Story (2019) hakken er met hun hoog haat- en woedegehalte stevig in. Zo stevig dat het jammer is dat de muziekdocumentaire de socio-politieke context – het fascistische National Front deed in de punkjaren 1976-77 de raciale spanningen in Groot-Brittannië ontploffen – enkel als achtergrond gebruikt bij het verhaal van ‘de zwarte Beatles’, de eerste zwarte Britse soulgroep die (met ‘You to Me are Everything’) een nummer-1-hit scoorde.

Everything – The Real Thing Story: De zwarte Beatles.

London’s Burning

“Wij zijn het National Front”, zegt een jonge woordvoerder van een groepje skinheads in de eerste minuten van White Riot (2019), “we moeten ‘ze’ niet omdat het geen Engelsen zijn. Ze horen hier niet.” Opnieuw een muziekdocumentaire die opent met een mokerslag waarin haat, misprijzen en woede verstrengelen. Alleen snijdt scenarist-regisseur Rubika Shah in haar langspeeldebuut meteen naar schermutselingen tijdens een ‘Rock Against Racism’ (RAR) optreden (van Sham 69 zal later blijken) en een statement (van de roodharige RAR-oprichter Red Saunders): “Het is een culturele campagne. Wij zijn tegen racisme en we zijn een culturele organisatie. We zijn tegen racisme in al zijn facetten. Het gaat niet alleen om het National Front. We zijn tegen het racisme in de Britse samenleving. Het alomtegenwoordige racisme.”

Gevolgd door een racistische scheldtirade van een NF-politicus op televisie (“Wil je dat dit land bezet wordt door een stel kaki-kleurige multiraciale bastaarden?”) én de repliek van punkiconen The Clash met ‘London Calling’: “Het is oorlog en de strijd barst los. Londen roept de onderwereld. Kom uit je kast, jongens en meisjes.” We zijn 2 minuten, 30 seconden ver wanneer de filmtitel White Riot op het scherm verschijnt en duidelijk wordt dat het tijdsgewricht, de strijd en de muziek verbonden zijn en dat ook 80 minuten lang zullen blijven. “Heel veel van de hedendaagse politiek weerspiegelt de late jaren zeventig”, stelt Shah in de press kit, “White Riot wil een inspirerend verhaal zijn over hoe jeugdcultuur het verschil maakt.”

White Riot: De strijd van Rock Against Racism-activisten

Handworth Revolution

“Ik begon aan White Riot omdat ik nieuwsgierig was naar de opkomst van uiterst rechts eind jaren zeventig”, vertelt Rubika Shah, “van mijn Brits-Aziatische familie vernam ik flarden van het racisme waar ze mee te maken hadden. Maar ik was verrast te ontdekken dat te midden de haatsfeer een kleine tegencultuur beweging ontstond in een Oost-Londense drukkerij: Rock Against Racism. Jongeren deelden er hun opvattingen, ze geloofden in gelijkheid en muziek terwijl punk en grafische kunst hun wapens vormden.” Als journalist en documentairemaker onderzoekt Shah graag “identiteit en jongerencultuur, mensen die peilen naar hun plaats in de wereld” en het verhaal van Rock Against Racism intrigeerde haar. Vooral omdat de beweging haar als twintiger totaal onbekend was.

Dat Shahs research gedreven werd door nieuwsgierigheid en verwondering heeft een voordeel. White Riot is daardoor geen nostalgische trip of een gekleurde herinnering maar een historische reconstructie, gemaakt met een mix van verbazing en bewondering. Vooral het doe-het-zelf-aspect van het RAR-activisme en de verbetenheid waarmee de anti-racistische kruistocht werd gevoerd lijken aanstekelijk te werken en de filmmaakster een energie boost te bezorgen: “Het bewijst dat activisme een verschil kan maken en media voor verandering kunnen zorgen.”

White Riot: The Clash tijdens Rock Against Racism carnival

Power in the darkness

White Riot schetst kort en krachtig de context. Een economische crisis zorgt in de tweede helft van de jaren zeventig voor toenemende werkloosheid en een grimmige, harde sfeer in Groot-Brittannië. Extremisten als Enoch Powell promoten een “witte mensen eerst”-politiek en pleiten zonder blikken of blozen voor “deportatie met legerschepen van vreemdelingen, ook al zijn die hier geboren”. Een discours dat sommige muziekartiesten overnemen. Volgens David Bowie is “het land klaar voor een fascistische leider” en Eric Clapton toetert “get the coons out”.

Tot ontzetting en woede van muziekfotograaf Red Saunders. “Blues kwam voort uit de slavernij en Eric Clapton steunt Enoch Powell, de vurigste aanhanger van witte suprematie in Groot-Brittannië”, schrijft hij in een vlammende brief die door verschillende muziekbladen wordt gepubliceerd, “Come on Eric … Own up. Half your music is black. You’re rock music’s biggest colonist … We want to organise a rank and file movement against the racist poison music … we urge support for Rock against Racism. P.S. Who shot the Sheriff, Eric? It sure as hell wasn’t you!”

Temporary Hoarding: Cut and paste

Culture Crossover

Organisator Roger Huddle, journaliste Kate Webb, fotograaf Syd Shelton en grafisch designer Ruth Gregory voegen samen met Red Saunders de daad bij het woord en richten Rock Against Racism en het fanzine ‘Temporary Hoarding’ op om het racistisch gif te counteren. “De energie, de opwinding en de potentie trok medewerkers over de streep”, zegt Saunders in White Riot, “ik kwam op de titel van de publicatie door de schuttingen die op straat stonden en omdat ‘RAR’ ook in het woord ‘temporary’ voorkwam.” De aangesneden thema’s zijn (het klinkt vertrouwd) onderwerpen die de mainstream media negeren: immigratie, controversiële politieoptredens, racisme. Het opzet van de redactie is mensen die geen stem krijgen aan het woord te laten én het debat voeren.

“We probeerden mensen duidelijk te maken dat racisme een wit probleem is”, stelt Kate Webb. “Het was onze taak om de Britse vlag af te pellen tot de swastika overbleef”, vult Roger Huddle aan. Volgens Saunders “kon je een verwarde racist nog van gedachte doen veranderen, maar met extreme racisten ging ik niet in discussie.” Voor Steele Pulse lid Mykaell Riley was de missie “mensen samenbrengen om de boze geest die binnensloop in de gemeenschap te vernietigen.” Daarom zetten Rock Against Racism en de meer politieke Anti-Nazi League in op multiculturele muzikaal diverse concerten in heel het land. Georganiseerd door lokale ‘afdelingen’ (met de hulp van een soort draaiboek). Alien Kulture, Sham 69, The Clash, Steel Pulse, Tom Robinson Band en Poly Styrene (X-Ray Spex) onder een banner: “Black & White Unite & Fight.” “Een van de actuele  problemen is identiteit”, zegt Poly Styrene in een archiefinterview, “iedereen probeert zich te identificeren met iets behalve met zichzelf.”

Temporary Hoarding: De fanzine van Rock Against Racism

Germ Free Adolescents

“In onze tijd waren er geen mobieltjes en sociale media”, stipt Saunders aan, “onze wereld was de onderwereld en de onderwereldmedia werkten met affiches.” Die affiches en het fanzine werden gemaakt met een collage techniek. “Onze aanpak bestond vooral uit knip en plakwerk”, zegt Huddle, “ik vond een ‘dit land is te vol’-citaat van Rod Stewart en plakte dat als ogenbalk op Enoch Powell.” Shah volgt die esthetiek en gebruikt krantenknipsels, handgeschreven brieven en stukken uit ‘Temporary Hoarding’ in combinatie met interviews, concertfragmenten en straatopnamen. Haar scrapbook-aanpak resulteert in levendige animatie: “We sneden stukken uit verschillende bronnen en animeerden ze, waarbij we speelden met sluitersnelheden om een ruw 2D-effect te bereiken.”

White Riot sluit af met een Woodstock moment: de Rock Against Racism carnival op 30 april 1978 toen (te) veel volk verzamelde in het Londense Victoria Park om te pogoën op de muziek van onder meer The Clash en (niet unaniem verkozen) headliner Tom Robinson (“voor het goede doel zetten we ons ego opzij” klinkt het niet geheel overtuigend bij Joe Strummer). Met regen, chaos en drugs op het programma. Maar Shah duwt ons niet in een nostalgische tijdscapsule. Ze benadrukt dat niet het evenement maar wel de beweging zorgt voor een kantelmoment in de geschiedenis. Activisme en jeugdcultuur maken het verschil.

Affiche White Riot

If the Kids are United

Daarom focust ze niet op de iconische buttons, banners en T-shirts die in de geest van een generatie gegrift blijven maar op de mensen achter Rock Against Racism. Op hun gevoelens van woede (Shah onderstreept dat ‘White Riot’ misbruikt/fout geïnterpreteerd werd door racisten), rebellie en solidariteit. Op hoe het ‘cool’ werd om anti-racistisch te zijn maar vooral ook hoe activisme niet enkel aanstekelijk werkt, energie creëert, maar tevens voor verandering zorgt.

Rock Against Racism stelde zich immers allesbehalve fatalistisch op. Niets was onvermijdelijk en hopeloos. Mits actie en eenheid. “They can lie to my face but not to my heart. If the kids are united then we’ll never be divided”, dixit Sham 69. “We injecteerden hoop in de punkcultuur”, aldus Huddle, “zonder RAR zou punk enkel gedraaid hebben om wanhoop en nihilisme.” Het doe-het-zelf-aspect van RAR was niet vrijblijvend, actieve betrokkenheid werd letterlijk genomen. De muziekindustrie en Band Aid zouden later rock richting spektakel en massaconsumptie drijven om rebelse jeugdcultuur te laten verslinden door geformatteerde beeldcultuur. Maar dàt is een ander verhaal.

 

WHITE RIOT van Rubika Shah. UK 2019, 80’. Met Red Saunders, Dennis Bovell, Ruth Gregory, Mikael S. Riley, Roger Huddle, Tom Robinson, Kate Webb. Bands The Clash, Steel Pulse, Tom Robinson, Poly Styrene, Sham 69, Alien Kulture. Scenario Rubika Shah & Ed Gibbs. Animatie Jonas Odell. Productie Ed Gibbs. Distributie Periscoop Film.

Te bekijken vanaf 27 januari via video on demand: Proximus Pickx, Sooner, Cinema bij je thuis en ZED vanuit je zetel.

White Riot van Rubika Shah

Creative Commons

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!