Bron: Pixabay
Opinie - Ann Maes

Kunnen de vaccins een derde golf vermijden?

De vaccins tegen COVID-19 zijn ongetwijfeld een keerpunt in de strijd tegen het virus. Voor het eerst hebben we terug uitzicht op een 'normaal' leven. Toch zijn de vaccins geen tovermiddel en het is zelfs de vraag of ze een derde golf kunnen vermijden.

maandag 4 januari 2021 17:44
Spread the love

 

Wetenschappelijk hoogstandje

Momenteel worden er wereldwijd meer dan 200 vaccins ontwikkeld tegen COVID-19. Normaal neemt het produceren van een doeltreffend vaccin tegen een nieuw virus minstens tien jaar tijd in beslag. Nu verwezenlijkte de wetenschap dit op tien maanden tijd. De resultaten tot nog toe zijn veel belovend. Om het met Bart Peeters te zeggen (of te zingen): “als de nood hoog is, is de redding nabij”.

In het verleden is massavaccinatie een van de meest succesvolle interventies geweest op het gebied van de volksgezondheid. In de afgelopen eeuw heeft het in de VS en wellicht ook elders de levensverwachting verhoogd met meer dan 50 procent. Ook nu zal deze vaccinatiecampagne vele levens kunnen redden.

Toch is het nu nog te vroeg om victorie te kraaien. De strijd tegen corona is een complexe ‘oorlog’ en er is nog een lange weg af te leggen.

De strijd tegen corona is een complexe oorlog en er is nog een lange weg af te leggen.

Voeten op de grond

Het is de eerste keer in de wereldgeschiedenis dat alle inwoners in één keer moeten ingeënt worden. Acht miljard mensen vaccineren is een titanenwerk, zeker als bepaalde vaccins op -70°C moeten bewaard en vervoerd worden, en er bovendien twee dosissen van nodig zijn. Het wordt een wedloop tegen de tijd om alle grondstoffen tijdig te produceren en een enorm logistieke uitdaging om alle mensen tot in de verste uithoeken te bereiken.

Het duurt al vijf à zes maanden voordat de prioritaire groepen in de rijke landen zullen ingeënt zijn, en nog eens verschillende maanden voordat de rest van de bevolking aan bod zal komen. Dat is het scenario in optimale omstandigheden. Maar daar blijkt in Europa nu al vertraging op te zitten. Uğur Şahin is de oprichter van BioNTech, dat samen met Pfizer het eerste goedgekeurde virus produceerde. Hij betreurt dat Europa te traag is geweest om voorraden van het vaccin veilig te stellen. Hij waarschuwt voor mogelijke knelpunten in de bevoorrading te midden van de stijgende wereldwijde vraag.

Op de vaccincampagnes in Europa lijkt nu al vertraging te zitten.

Voor de landen in het Zuiden is de situatie heel wat minder rooskleurig. Volgens Oxfam hebben de rijke landen, goed voor 14 procent van de wereldbevolking, tot dusver 53 procent van alle veelbelovende vaccins gekocht. De VN heeft wel het initiatief genomen om 2 miljard doses te voorzien voor de ontwikkelingslanden tegen het einde van 2021. Maar dat zijn beloftes. Omwille van logistieke problemen en ontoereikende budgetten zal dit cijfer nooit gehaald worden. UNAIDS vreest dat negen op tien mensen in de armste landen dit jaar niet ingeënt zullen worden.

Los van de logistieke en financiële uitdagingen is er ook nog de wijdverspreide vaccintwijfel. Na de veelbelovende testresultaten van de eerste vaccinkandidaten is de scepsis verminderd. Maar dat neemt niet weg dat in Europa tussen de 25 en 45 procent van de mensen (nog) geen vertrouwen heeft in het vaccin. Om het virus te kunnen bedwingen moet minstens 70 procent van de bevolking immuun zijn.

De rijke landen, goed voor 14 procent van de wereldbevolking, hebben 53 procent van alle veelbelovende vaccins gekocht.

Er zijn ook nog een aantal belangrijke onzekerheden in verband met de vaccins. Zo bijvoorbeeld beschermt het vaccin ontwikkeld door Pfizer mogelijk niet tegen besmetting. Hij verhindert wel dat mensen er ziek van worden, maar of men daardoor niet meer besmettelijk is, moet nog onderzocht worden.

Een andere vraag is hoelang we na een inenting immuun blijven: is dat levenslang of is dat slechts een beperkte duur zoals bij een griepvirus? Dat zal niet alleen afhangen van hoe ons immuniteitssysteem op het virus reageert, maar ook hoe snel en hoeveel het virus zal muteren. Het is in elk geval al gebleken dat het mogelijk is om COVID-19 een tweede keer te krijgen.

Het vaccin ontwikkeld door Pfizer beschermt mogelijk niet tegen besmetting.

Geraakt COVID-19 uitgeroeid?

De kans is ook groot dat COVID-19 nooit volledig zal uitgeroeid worden. Dat suggereren in elk geval eerdere vaccinatiecampagnes. Slechts één virus is volledig uitgeroeid bij de mens: de pokken. De andere virussen houdt men in toom door elke nieuwe uitbraak direct te lijf te gaan, of door goede behandelingsmethodes zoals in het geval van aids. Dokter Fauci, de gerenommeerde viroloog van de VS, betwijfelt dat we het virus zullen uitroeien. “Ik denk dat we er moeten van uitgaan dat dit iets is waar we chronisch controle over moeten houden. Het kan iets zijn dat endemisch[1] wordt, waar we gewoon voorzichtig mee moeten zijn.”

Ook de Wereldgezondheidsorganisatie verspreidt deze boodschap. Volgens de WHO is het voorbarig om een wereld voor te stellen waarin COVID-19 is uitgeroeid. Vaccinaties zijn geen garantie dat infectieziekten worden uitgeroeid. Het is niet verstandig om alle heil te verwachten van de vaccinatie. Zolang een deel van de wereldbevolking niet immuun is – wat bijna zeker het geval zal zijn – kan het virus overal weer de kop opsteken. Volgens de WHO moet de samenleving daarom alle mogelijke middelen blijven inzetten om het virus klein te krijgen, dat op dit moment wereldwijd nog 7 slachtoffers per minuut maakt.

Volgens de WHO is het voorbarig om zich een wereld voor te stellen waarin COVID-19 is uitgeroeid.

Gevaarlijke varianten

Ondertussen zijn er sinds enkele weken twee nieuwe mutaties van het virus opgedoken, een in Groot-Brittannië en een in Zuid-Afrika. Ze zijn bijzonder besmettelijk. De Britse variant is tot 70 procent meer overdraagbaar. Het blijkt ook dat de nieuwe virusvariant vooral bij kinderen besmettelijk is. Ondanks de quarantainemaatregelen krijgen de Britten deze nieuwe variant niet onder controle. De afgelopen dagen waren er dagelijks meer dan 50.000 besmettingen. Het gezondheidssysteem staat onder zware druk. Hoogdringende ingrepen moeten er uitgesteld worden om de toevloed van COVID-patiënten op te vangen.

Het is naïef te denken dat de Britse variant zich nog niet over het Europees continent heeft verspreid. In ons land zijn de coronacijfers voorlopig wat verbeterd, maar de scholen waren twee weken dicht en de effecten van terugkerende reizigers en van de eindejaarsfeesten zijn nog niet zichtbaar. Voorlopig is de impact van de beginnende vaccinatiecampagne nog verwaarloosbaar. De virologen wachten de volgende weken met een bang hart af.

Het is naïef te denken dat de Britse variant zich nog niet over het Europees continent heeft verspreid.

Vaccin-euforie is misplaatst

Vooraleer de vaccins een serieus remmend effect zullen hebben op de verspreiding van het virus, zullen we ons sowieso nog heel schrap moeten zetten. Zoals microbioloog Herman Goossens het stelt: “Het wordt niet alleen vaccineren, vaccineren, vaccineren in 2021. Maar ook nog altijd testen, testen, testen.”

Het probleem is dat het test- en opsporingssysteem tot dusverre ontoereikend gebleken is.[2] Bovendien moet het aantal dagelijkse besmettingen lager zijn dan 800[3] om een deftig opsporingsbeleid te kunnen ontwikkelen. We zitten daar nu nog steeds ver boven.

Het zou best kunnen dat we de komende weken bijkomende maatregelen zullen moeten treffen om situaties zoals in Groot-Brittannië te vermijden.

Het zou best kunnen dat we de komende weken bijkomende maatregelen zullen moeten treffen om situaties zoals in Groot-Brittannië te vermijden. Denk daarbij aan het sluiten van niet-essentiële winkels, van scholen en/of van niet-essentiële bedrijven. Zelfgenoegzaamheid en vaccin-euforie zijn op dit moment de beste bondgenoten van het coronavirus.

Ja, er is licht aan het eind van de tunnel, maar het belooft nog een lange tunnel te worden.

 

Notes:

[1] Bij endemische ziekten is het aantal besmettingen relatief constant. De ziekte blijft voorkomen in een bepaald gebied zonder dat de patiënten ze elders oplopen.

[2] Er is een fijnmazig netwerk van grootschalige testdorpen, lokale testcentra en mobiele testteams nodig. Labo’s moeten extra personeel aanwerven zodat de testresultaten binnen de 24 uur beschikbaar zijn en de overheid moet een nationaal opleidingsplan opzetten.

[3] Het cijfer 800 dagelijkse besmettingen is gebaseerd op de kritische drempel van 50 zaken per 100.000 inwoners in de voorbije week. Onder die drempel gaat men er van uit dat situatie kan genormaliseerd worden.

Creative Commons

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!