Het gaat hard voor de Afrikaanse studentenvereniging UMOJA uit Gent. Pas een goed jaar geleden werd de vereniging uit de grond gestampt. In juli kwam er een eerste open brief gericht aan alle Gentse hogeronderwijsinstellingen met de dringende oproep om zich uit te spreken tegen racisme. Die eerste brief krijgt nu met het manifest Dekoloniseer UGENT een stevig vervolg. “Onze eerste brief bevatte nog geen concrete actiepunten. Dat was toen een oproep in de geest van Black Lives Matter. Maar toen we het lauwe antwoord zagen van de rector die het had over diversiteit en de projecten die al lopen, vonden we het opportuun om wat duidelijker op papier te zetten welke structurele hervormingen wij verwachten”, zegt Daisy van UMOJA.

“De focus van onze eisen ligt op het welzijn van de studenten, maar we hebben het ook over de schrijnende omstandigheden waarin het poets- en onderhoudspersoneel moet werken”, zegt Imane van UMOJA. Met de brief die mede-ondertekend werden door academici en andere organisaties ligt de bal nu in het kamp van de leiding van de universiteit van Gent. “Deze brief vertolkt ons standpunt. Het is ook hartverwarmend dat we zoveel steunberichten kregen. Daarmee zeggen wij: nu is het aan jullie, beleidsverantwoordelijken. Nu moeten jullie dit werk, dat volledig gebaseerd is op vrijwilligerswerk, erkennen. Nu is het aan jullie om mensen met expertise – ook financieel – te ondersteunen.”

De brief vindt u hieronder.

Logo

Dekoloniseer UGent

Introductie

De dekolonisatie van het onderwijs laat nog steeds op zich wachten. Het hoger onderwijs zit vast in koloniale eurocentrische denkkaders die kwalitatieve onderwijspraktijken bemoeilijken en veel studenten ontevreden achterlaten. Wat volgt is een brief over wat er moet veranderen binnen het beleid en het onderwijs van Universiteit Gent, en hoe we dat kunnen bereiken. Met de volgende open brief reiken we de hand naar Universiteit Gent, we geven aan wat er moet veranderen aan het beleid van Universiteit Gent en hoe we dat kunnen bereiken. Dekoloniseer UGent!

In mei van dit jaar ging er een schokgolf doorheen de Verenigde Staten na de gruwelijke moord op George Floyd. Ook in België en aan de Universiteit Gent leidde dit tot veel verontwaardiging. De moord op Floyd is een nieuwe toevoeging aan de lange lijst van zwarte mensen die slachtoffer werden van het structureel racisme. Politiegeweld vormt ook in België de bittere realiteit. Hoewel veel zaken onder de radar blijven, tonen actuele campagnes zoals #Justice4Mawda en #JusticePourLamine de werkelijkheid aan. Niet enkel grote rechtszaken, maar ook discriminatie in de vorm van onder andere etnische profilering zijn schering en inslag in onze samenleving. Daarbij komt nog eens kijken dat de documentatie van etnisch profileren in België tekortschiet wegens een gebrek aan dataverzameling, volgens een rapport van Amnesty International.^[1] Naar alle waarschijnlijkheid zullen de eigenlijke cijfers rond politiegeweld tegenover geracialiseerde minderheden met andere woorden hoger liggen.

Na meer dan tien jaar antiracismestrijd met een focus op dekolonisatie, bleek het legitiem om het te hebben over de huidige kolonialiteit van maatschappelijke machtsstructuren. Sommige studenten voelen zich machteloos, anderen voelen een druk om iets te doen, voor nog te veel anderen snijdt deze zaak extra diep omdat het zo dicht aanleunt bij hun eigen ervaringen. Zo ontving Unia, het Interfederaal Gelijkekansencentrum, 8.478 verschillende meldingen over discriminatie, haatboodschappen en haatmisdrijven in het jaar 2019. Maar liefst 13.1% van de dossiers geopend op basis van deze feiten hadden betrekking tot het onderwijs.^[2] Met tal van mensen die zich geraakt voelen en die voelen dat er nu iets moet gebeuren, rijst de vraag; wat kan een universiteit doen?

Als maatschappelijke instelling heeft een universiteit in haar handelen en statements die zij uitbrengt, een impact op de samenleving en diens studenten. Toch voelden veel UGent-studenten zich in de afgelopen periode niet gehoord. Het trauma omtrent de gruwelijke gebeurtenissen werd niet erkend door de onduidelijke en onvolledige reactie van Universiteit Gent.

Studenten bleven niet stil. Zo werd er een eerste open brief verspreid, gericht aan het Gentse hoger onderwijs. Op 2 juli lanceerde de studentenvereniging Umoja Gent^[3] namelijk een oproep om écht werk te maken van een inclusief hoger onderwijs. Zij vroegen om enerzijds racisme te erkennen en anderzijds inclusiviteit prioritair te maken via concrete actieplannen. Deze open brief bouwt verder op het werk en de aangehaalde punten in de eerste open brief, maar wil de concepten ‘erkenning van racisme’ en ‘inclusiviteit’ concreet maken, en op die manier specifieker stellen wat onze instelling kan doen. Want actie en erkenning zijn absoluut nodig.

Dekolonisatie

Dekolonisatie is het proces van het teniet doen van koloniserende praktijken en invloeden in alle lagen van onze maatschappij, maar eveneens in onze geest. Binnen het onderwijs betekent dit de confrontatie aangaan met het kolonialisme, waaronder ook het Belgisch koloniaal verleden, waardoor we op die manier de huidige invloeden op onze onderwijspraktijken en denkkaders beter begrijpen.^[4] Dat maakt eveneens dat de term diversiteit de lading niet voldoende dekt, waardoor het gebruik van het begrip dekolonisatie zich opdringt. Ons hoger onderwijs vertrekt maar al te vaak vanuit een eurocentrisch/westers denkkader, en thema’s als kolonisatie, discriminatie en racisme krijgen niet altijd de nodige aandacht en context. Zo is er nog steeds een gebrek aan reflectie over de geschiedenis van de verschillende leerdisciplines. Onderwijs dient kritische studenten af te leveren die verder durven te kijken dan hun eigen omgeving, en zich bewust zijn van structurele ongelijkheden in de maatschappij.

Zowel ‘Duurzaamheid’ als ‘Diversiteit’ werden aangeduid als zogenaamde universiteitsbrede beleidskeuzes, uitdagingen waar de UGent zich de komende jaren volop voor wil engageren. Terwijl duurzaamheid (terecht) expliciet aanwezig is binnen opleidingsevaluaties, is diversiteit hier nog afwezig. Bijgevolg vragen wij de UGent om daad bij woord te voegen en richtlijnen op te stellen om haar dekolonisatie te bereiken, minstens via de volgende kanalen:

– Start onderzoek en begeleidingstrajecten op binnen de faculteiten, naar hoe opleidingen hun leertrajecten kunnen dekoloniseren en ondersteun deze trajecten voldoende. Breng de actuele initiatieven tot dekolonisatie van de opleidingen in kaart en communiceer hierover op transparante wijze.

– Evalueer de eigen gebruikte denkkaders. Binnen de opleiding moeten verschillende stemmen, ook niet-westerse, aan bod komen. Dit is mogelijk door de vakken te herevalueren en/of de thema’s die in de vakken aan bod komen te herwerken. Het staat vast dat er biases^[5] zijn binnen onderzoek en onderwijs: ga na hoe en waar ze zich uiten in de vakken en/of disciplines. Benoem ze vervolgens ook. Twee voorbeelden zijn:

• Gezichtsherkenning binnen de computerwetenschappen. Uit meerdere onderzoeken^[6] blijkt dat niet-witte gezichten vaker een false positive krijgen dan andere.
• Ziektebeelden met dermatologische kenmerken worden bij patiënten met een donkere huidskleur minder snel herkend. Geneeskundestudenten krijgen hier namelijk niet voldoende informatie over en zien enkel witte voorbeeld patiënten.^[7]

Dergelijke biases dienen een plaats te krijgen binnen de te bespreken vakinhoud zodat de student zich bewust is van de problematische biases binnen diens discipline. Daarnaast dient de problematische en eventueel racistische achtergrond van een onderzoeker eveneens een plek te hebben binnen de vakinhoud, des te meer wanneer deze een invloed heeft gehad op diens theorieën en onderzoek.

• Introduceer maatschappelijke vakken bij opleidingen waar iets dergelijks nog niet aangeboden wordt. Belangrijk hier is dat de vakken relevant zijn en linken leggen met de desbetreffende opleiding. Ook is het belangrijk dergelijke thema’s bij universiteitsbrede keuzevakken aan bod te laten komen.
• Organiseer universiteitsbrede overdracht van kennis over dekolonisatie en aanverwante thematieken.
• Zet trainingen en workshops op voor professoren en assistenten zodat ook zij in aanraking komen met dekolonisatie als analytisch framework om thema’s zoals wit privilege, discriminatie, en structureel racisme aan te kaarten. Lesgevers dienen te worden aangemoedigd hieraan deel te nemen.

Representatie

Studenten die behoren tot geracialiseerde minderheden (‘geracialiseerde studenten’) kunnen zichzelf zelden herkennen in het hoofdzakelijk witte personeelsbestand van de UGent. Het belang van representatie voor de leerprestaties en het mentaal welbevinden van de student is niet te onderschatten. Álle studenten hebben er baat bij dat het personeelsbestand van een universiteit een reflectie is van haar studenten.

Daarom stellen we de volgende punten voor:

• Zet proactief in op etnische diversiteit bij academisch personeel, in alle geledingen, zowel assistenten als professoren. Dit kan op verschillende manieren gebeuren, o.a. door drempels naar een PhD alsook voor verdere promotie te onderzoeken en weg te werken. Deze drempels zijn ook gelieerd aan de beperkte instroom en doorstroom van geracialiseerde studenten.
• Zet proactief in op etnische diversiteit bij personeel zoals studentenpsychologen, studentenartsen, sociale dienst, dienst functiebeperking, monitoraten etc. Het is niet evident om over zeer gevoelige en persoonlijke thema’s zoals discriminatie te praten met mensen die niet dezelfde ervaringen hebben, of zich moeilijk kunnen inleven in de ervaring van studenten die gestigmatiseerd worden. Dit contrast creëert drempels voor de nodige sociale zorg bij studenten. Het is vanzelfsprekend dat dit niet zomaar kan gebeuren aangezien deze functies vaak al ingevuld zijn. Daarom vragen wij om inclusiviteit zwaarder te laten doorwegen in de aanstellingsprocedures voor bovenvermelde diensten.

Instroom en doorstroom

Naast het dekoloniseren van het personeelskorps, dienen ook de aula’s een weerspiegeling te zijn van onze samenleving. Momenteel lukt het voor veel geracialiseerde studenten niet om de stap naar het hoger (universitair) onderwijs te zetten. Zetten ze die stap wel, dan worden zij nog steeds door vele factoren belemmerd waardoor zij vaker dan witte studenten de eindstreep niet halen. Structurele drempels zijn nog steeds aanwezig binnen het hoger onderwijs en wij vragen structurele oplossingen.

De Universiteit Gent nam al initiatieven. Zo is er het rolmodellenproject waarin jongeren uit kansengroepen vanuit het middelbaar worden aangemoedigd om de stap naar het hoger te wagen. Ondanks deze initiatieven blijft de instroom en doorstroom van geracialiseerde studenten moeilijk. Het secundair onderwijs is mede verantwoordelijk voor de lagere instroom van die studenten in het universitair onderwijs. Dit mag echter geen reden zijn voor een universiteit om niet haar eigen verantwoordelijkheid op te nemen en geen structurele maatregelen te nemen die de doorstroom van geracialiseerde studenten verbetert.

Het verbeteren van de doorstroom is een gelaagd probleem dat niet één oplossing kent. Er zijn desalniettemin een aantal initiatieven die nu al kunnen worden opgestart.

• Geracialiseerde studenten worden minder snel bereikt door de aangeboden diensten en ondersteuningen. Dit was ook zichtbaar in de enquête Mentaal Welbevinden van de Gentse Studentenraad waarin de bekendheid van bepaalde diensten werd bevraagd. Het is goed dat Universiteit Gent dergelijke diensten aanbiedt, maar de Universiteit moet nog meer inzetten op de zichtbaarheid en bekendheid van deze initiatieven bij de de groepen die deze hulp hard nodig hebben. Beperkte toegang tot psychologische hulp, studiehulp, financiële hulp etc. kunnen structurele drempels vormen in het hoger onderwijs. Het is al niet evident een trauma te delen, laat staan wanneer de student zich hiervoor moet verantwoorden tegenover personeel dat hier geen ervaring mee heeft. Hierin blijkt ook weer het belang van het inzetten op een representatief personeelsbestand.
• Zet verder in op studiebegeleiding. Mooie voorbeelden hiervan zijn de studiesessies op woensdag georganiseerd door de Beleidscel Gender en Diversiteit.
• Ga in gesprek met het secundair onderwijs om de drempels tot instroom te onderzoeken en drempels doelgericht weg te werken.

Het steeds kritisch benaderen van een evoluerend onderwijsbeleid en -praktijk moet een structureel onderdeel zijn van de UGent. Daarbij moet de UGent blijvend op haar hoede zijn voor verhoogde drempels voor diverse kansengroepen, om zo de inclusiviteit van het onderwijsbeleid op elk niveau te vrijwaren. Er dient voldoende onderzoek en reflectie vanuit verschillende perspectieven te gebeuren naar hoe veranderingen in het beleid bij diverse groepen gevolgen kunnen hebben.

Meldpunt RACISME

Veel studenten weten momenteel niet waar ze terecht kunnen wanneer ze (structureel) racisme ervaren. Dagelijks racisme is namelijk ook in het universitaire milieu aanwezig.

• Naast agressie, pesten en ongewenst seksueel gedrag moet racisme ook expliciet als vorm van grensoverschrijdend gedrag worden opgenomen in de werking van het Trustpunt. Uiteraard betekent dit ook dat de nodige expertise essentieel is in een correcte dienstverlening, waarin de representatie van de hulpverleners een must is, zodat studenten zich kunnen identificeren met vertrouwenspersonen.
• Zorg ervoor dat het Trustpunt voldoende middelen krijgt, opdat haar optimale werking niet wordt belemmerd.
• Voorzie duidelijke communicatie over het bestaan van het Trustpunt en de vervolgprocedures die gehanteerd worden. Het is belangrijk dat studenten laagdrempelig de weg vinden naar het Trustpunt, ook studenten die nu minder snel bereikt worden.

Communicatie

Er heerst de perceptie dat er op thema’s zoals Black Lives Matter en de mogelijkheid tot hoofddoekenverbod in het hoger onderwijs^[8]niet snel, genuanceerd en adequaat genoeg gereageerd wordt. Daarom wordt het volgende voorgesteld:

• Voorzie sneller een reactie wanneer thema’s omtrent discriminatie en ongelijkheid aan bod komen in de media.
• Betrek geracialiseerde studenten bij het communicatiebeleid, vooral voor brede campagnes. Door studenten inspraak te geven, kunnen nuances en gevoeligheden beter worden meegenomen.
• Geracialiseerde studenten mogen niet op een clichématige wijze worden gerepresenteerd en niet enkel betrokken worden bij thema’s aangaande diversiteit.

Gebrek aan beleidscultuur

De huidige beleidsplannen en -initiatieven^[9] zijn te vrijblijvend. Dekolonisatie zou inherent een deel moeten zijn van de algemene beleidscultuur en -vorming, het mag niet enkel optioneel zijn. Een voorbeeld hiervan zijn Universiteitsbrede BeleidsKeuzes (UBK): faculteiten dienden minstens drie UBK’s te kiezen en Diversiteit kon daarin als één van de UBK’s worden gekozen. Er waren slechts vijf faculteiten die Diversiteit als doelstelling kozen. Dekolonisatie (en niet louter diversiteit) zou echter een doelstelling moeten zijn voor élke faculteit en bij elk beleidsdomein.

Slot

Deze brief wil de hand reiken aan enerzijds de academische gemeenschap en anderzijds het universitair bestuur. Structureel racisme wegwerken en een dekolonisatie van het (hoger) onderwijs zijn geen zaken die van de ene op de andere dag kunnen plaatsvinden, maar dat maakt ze daarom niet minder urgent.

Om deze doelstellingen te bereiken zijn een aantal structurele hervormingen nodig. Het is belangrijk dat het personeelsbestand van de UGent een weerspiegeling vormt van de maatschappij, studenten dienen zich te kunnen herkennen in hun omgeving. Verder is het ook nodig de huidige structurele drempels weg te werken om de instroom en doorstroom te optimaliseren, aangezien de aula’s vaak geen goede weerspiegeling zijn van onze samenleving. Daarnaast moeten studenten ook terecht kunnen bij een toegankelijke ondersteuning die hun ervaring met (structureel) racisme ernstig neemt. De instantie die hiervoor bestaat, het Trustpunt, moet zichtbaarder gemaakt worden, zodat studenten de weg naar dat punt gemakkelijker vinden. Ook is een duidelijke en genuanceerde communicatie omtrent maatschappelijk relevante thema’s cruciaal. Tot slot dient huidige beleidscultuur die (wat tot nu toe benoemd wordt als) diversiteit als ‘optioneel’ acht zich ook aan te passen aan een hedendaags beeld van de maatschappij, waarbij dekolonisatie een alomvattende algemene doelstelling hoort te zijn bij elk beleidsdomein aan elke faculteit.

Deze thema’s staan niet los van elkaar, dekolonisatie is een intersectioneel proces dat zich op verschillende domeinen van onze maatschappij, dus ook van ons onderwijs en beleid, manifesteert. Cherrypicking is geen optie: wij eisen dat alle aangehaalde en toekomstige actiepunten gelijkwaardig en volledig worden uitgevoerd binnen een bredere mentaliteitswijziging van de Universiteit die dekolonisatie als inherent noodzakelijk acht. Onze rol als studenten binnen deze dialoog is uitgeput. Terwijl studenten ongetwijfeld geconsulteerd moeten worden, is het initiatief dat deze dialoog aankaart en actief houdt niet de verantwoordelijkheid van studenten. Een werkpunt zoals dit kan ook niet louter beperkt worden tot een studenteninitiatief. Dit is mentaal uitputtend. We verwachten dat de UGent hier actief mee aan de slag gaat, dat er een budget wordt vrijgemaakt om deze beleidsveranderingen kwalitatief te implementeren en dat de moeite die medewerkers tonen, ook wordt gehonoreerd. De implementatie van actiepunten is de verantwoordelijkheid van de UGent.

Uiteraard worden de reeds gedane inspanningen van de instelling ook erkend, en beseffen we dat het omzetten van inclusiviteit in daden niet vanzelf gaat. Dat is echter geen reden om bij de status quo te blijven, integendeel, deze moet veranderen. De complexiteit mag geen reden zijn om een bystander-houding aan te nemen. Daarbij is dekoloniseren een belangrijk instrument waar we nu mee aan de slag moeten. Dekolonisatie lijkt tegenwoordig wel alles wat de klok slaat. We vragen aan Universiteit Gent om dekolonisering niet louter te beschouwen als een modewoord, maar om actief in te zetten op structurele verandering. De studenten hebben nood aan een antwoord, nood aan erkenning dat de status quo niet meer volstaat, nood aan actie.

Notes:

^[1] https://www.amnesty-international.be/sites/default/files/bijlagen/amn_rapport_etnisch_profileren_web_ok_1_0.pdf

^[2] https://www.unia.be/nl/publicaties-statistieken/publicaties/cijferverslag-2019

^[3]  Umoja Gent is een Afrikaanse studentenvereniging die zowel de Afrikaanse diversiteit in Gent promoot als de belangen van een ondergerepresenteerde groep van studenten vertegenwoordigt. De vereniging streeft ernaar de interculturele samenhorigheid onder álle Gentse studenten te bevorderen.

^[4] Dekolonisatie is een begrip dat geen vaste definitie kent en in de literatuur nog volop in ontwikkeling is. We verwijzen daarom graag daar naar andere bronnen voor meer informatie over dekolonisatie. Bv. https://www.uvic.ca/research/centres/youthsociety/assets/docs/briefs/decolonizing-education-research-brief.pdf.

In het Vlaamse parlement werd reeds een resolutie ingediend omtrent de dekolonisatie van het onderwijs. Hoewel het lager en secundair onderwijs de hoofdfocus is, werden ook hier enkele suggesties gemaakt voor de academische wereld. Zie: http://docs.vlaamsparlement.be/pfile?id=1566970

^[5] Biases zijn bevooroordeelde perspectieven. Hier gaat het dus om vooringenomenheden vanuit eurocentrische koloniale denkkaders.

^[6]  https://nvlpubs.nist.gov/nistpubs/ir/2019/NIST.IR.8280.pdf

^[7] https://www.jaad.org/article/S0190-9622(05)04720-1/abstract#back-bib17

^[8] Universiteit Gent reageerde als een van de laatste hogeronderwijsinstellingen op het veelbesproken arrest van het Grondwettelijk Hof, dat begin juni oordeelde dat het verbod op het dragen van zichtbare religieuze kentekens, zoals een hoofddoek, niet in strijd is met de godsdienstvrijheid of het recht op onderwijs. Het zou met andere woorden mogelijk zijn voor een hogeronderwijsinstelling om voortaan het dragen van een hoofddoek te verbieden. https://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20200705_95514732

^[9] https://www.ugent.be/nl/univgent/waarvoor-staat-ugent/diversiteit-en-gender/beleidscel/beleidsplan-diversiteit-2019-2023/at_download/file

Organisaties:

Cultour
Labo VZW
Black Speaks Back
BNFBL
Hand in Hand tegen Racisme vzw
Kifkif
Wel jong niet hetero vzw
Platform stop etnisch profileren
BOEH!
Furia
Rainbow House
OverKop
Girls Go Boom
Minderhedenforum
Collectief Vrouwenstaking UGent / Women’s Strike Collective UGent
Black History Month
AYO
Undivided for KULeuven
Ascom
We decolonize VUB
Karibu

De volledige lijst met ondertekenaars staat op deze link:
Dekoloniseer UGent