Nu het noordelijk halfrond de winter tegemoet gaat, zijn de coronacijfers in Europa en de Verenigde Staten hoog. Experts waarschuwen voor een lange, moeizame winter, waarin covid-19 en het griepvirus de druk op ziekenhuizen en andere verzorgingsinstellingen verhogen. De Europese landen en veel Amerikaanse staten hebben lockdowns opgelegd aan de bevolking om het hoofd te bieden aan die dreiging, waardoor de bewegingsvrijheid aan banden is gelegd en er diverse beperkingen zijn wat betreft ontmoetingen, werk en school, inzake winkelen, en ook in de horeca en de evenementensector.

Tijdens de eerste golf hebben we gemerkt dat wanneer dergelijke maatregelen op grote schaal worden genomen, de epidemie inderdaad een halt wordt toegeroepen, maar wel met een enorme maatschappelijke kost en zwaar economisch verlies. Als deze maatregelen een lange tijd gelden, zoals in Australië, waar Melbourne bijna vier maanden in lockdown ging, zakt het aantal coronabesmettingen tot zo goed als nul, mits het strikt dragen van een mondmasker, instellen van de avondklok, het sluiten van de scholen, reisbeperkingen en streng toezicht op het naleven van de regels. 

Hoe pakt de rest van de wereld het aan? Is er een alternatief? 

Massaal testen in China

China slaagde erin de eerste golf onder controle te krijgen, met minder dan 100 gerapporteerde gevallen per dag, en gaat voor de teststrategie op grote schaal wanneer zich nieuwe besmettingshaarden voordoen. Dat heeft goed gewerkt in Wuhan (een stad met 11 miljoen inwoners) in mei, en in de steden Qingdao en Kashgar in oktober. Het massale testen gebeurde erg efficiënt, met PCR (polymerase kettingreactie)-tests van vijf tot tien stalen tegelijk, en als er positieve gevallen tussenzaten, opnieuw individuele testing.

De redenering achter deze aanpak is dat je zo mensen opspoort die niet wisten dat ze besmet waren, zodat je hen kunt vragen zich te isoleren en zo de overdracht inperken. 

De Chinese autoriteiten hebben ook snel gereageerd om de bevolking te beschermen, die zich nog de SARS-uitbraak herinnerde en een epidemie ernstig neemt, waardoor de opvolging van volksgezondheidmaatregelen er hoog is. De Chinezen zijn bereid maskers te dragen en aanvaarden ook andere beknottingen van de individuele vrijheid ten bate van een groter goed. Bovendien ziet de overheid er streng toe op de naleving van de regels, zelfs met de inzet van drones en luidsprekers om burgers terecht te wijzen.

Sneltests in Slovakije

In Europa besloot Slovakije zijn hele bevolking van vier miljoen mensen te testen in twee weekends in oktober en november. Bijna 95 procent is getest, met 38.000 positieve gevallen. Aan hen werd gevraagd thuis in quarantaine te gaan. De positiviteitsratio van 1 procent is een te verwachten resultaat in een Europees land op dit moment. Slovakije gebruikte ook snelle antigeentesten, die ondanks het risico op vals negatieve resultaten naargelang de uitvoering ervan resultaten opleveren in een half uur, en goedkoper zijn dan de PCR-tests. Bovendien zijn er geen gespecialiseerde laboratoria voor nodig.

De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) steunt de ontwikkeling van en toegang tot betaalbare sneltests, aan zo’n 4,2 euro per test, in het bijzonder voor landen met een laag of gemiddeld inkomen.

Kleine foutenmarge, groot effect

Sneltests zijn ook elders in Europa ingezet, bijvoorbeeld in Liverpool in Groot-Brittannië. In de juiste setting en met getraind personeel leveren deze tests positieve resultaten op bij 76,8 procent van de reële infecties, en negatieve resultaten bij 99,6 procent bij niet-besmette mensen. 

Dit alles impliceert dat bij een algemene besmettingsgraad van 2,2 procent bij de lokale bevolking – die realistisch is volgens de meest recente onderzoeken – er bij elke duizend geteste personen 17 correct geïdentificeerd worden als besmet en verzocht worden zichzelf te isoleren. Vijf niet-besmette personen zullen onterecht als besmet beschouwd worden en onnodig in zelfisolatie gaan, en vier besmette personen zullen verkeerdelijk als niet-besmettelijk worden bestempeld. Aangezien die vier personen naar alle waarschijnlijkheid lage virusdosissen vertonen, zijn ze waarschijnlijk ook niet erg besmettelijk.

Bijgevolg, als mensen zich laten testen en het advies ook opvolgen (wat helaas niet gegarandeerd is), kan deze aanpak de overdracht van het virus en het aantal nieuwe besmettingen op z’n minst halveren op korte termijn. 

Efficiënte contacttracing in Vietnam, Zuid-Korea en Taiwan 

Vietnam heeft een doortastende contacttracing-politiek opgestart vanaf het begin van de epidemie. Momenteel zijn er minder dan 100 gerapporteerde gevallen in het land, en geen recente doden meer te betreuren door covid-19. Iedereen die besmet is wordt gehospitaliseerd, wat de isolatie zekerder maakt. Hun contacten dienen thuis in quarantaine te gaan, en de buurt gaat in een lokale lockdown. Er is duidelijke communicatie daarrond, in a-politieke bewoordingen, als een zaal van volksgezondheid. 

Zuid-Korea gebruikt retrospectieve contacttracing, om uitbraken te onderzoeken en zo te achterhalen waar de overdracht van het virus gebeurt. Daardoor zijn veel cafés, nachtclubs, karaokebars en gebedshuizen gesloten. 

In Taiwan zijn geen covid-19-slachtoffers meer te betreuren sedert mei. Het land heeft waarschijnlijk de meest efficiënte test&trace methode. Besmette personen worden twee keer per dag telefonisch opgevolgd, er worden sms-jes gestuurd of thuisbezoeken gedaan om de oproep tot zelfisolatie kracht bij te zetten, en om steun te bieden waar nodig, zoals het leveren van maaltijden of boodschappen doen. De contacttracing gebeurt er erg efficiënt, met 20 à 30 contacten per besmet persoon. 

Opvolging en steun waar nodig

Cruciaal is het feit dat contacttracing enkel werkt als het correct wordt uitgevoerd. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) benadrukt het belang van gevallen niet alleen te identificeren, maar ze ook op te volgen en steun aan te bieden. Volgens schattingen van de WHO vereist elk geval drie volle dagen werk voor het test&trace-team. Dat kan uiteraard enkel als het aantal gevallen op een beheersbaar niveau is gekomen, wat momenteel niet het geval is in veel Europese landen, noch in delen van de Verenigde Staten. 

Omdat het aantal covid-19-gevallen daar zo hoog is, lijkt het verderzetten van de nationale of lokale lockdowns de beste aanpak voor Westerse landen om de winter door te komen. Maar deze dienen gecombineerd te worden met nieuwe strategieën, waaronder massaal testen, om het aantal nieuwe infecties sterk terug te dringen. Alleen zo zal efficiënte opsporing van besmettingen en contacttracing kunnen gebeuren, met de nodige plaatselijke opvolging en steun, zodat de voortdurende virustransmissie kan gestopt worden. Het spreekt voor zich dat het succes van die maatregelen zal afhangen van het begrip, het vertrouwen en de inzet van alle bevolkingsgroepen.

Dit artikel is eerder verschenen bij onze partner The Conversation.