Foto: Han Soete
Opinie - Lola Laenen

Ik ben niet gaan wandelen in de klimaatmarsen voor meer taksen

Ik heb meegedaan met de grote betogingen en klimaatstakingen vorig jaar omdat onze overheid dringend maatregelen moet nemen om het klimaat te redden. Maar ik ben niet voor groene taksen zoals de koolstoftaks die minister van Klimaat Zakia Khattabi (Ecolo) voorstelt. In plaats van de hele bevolking gelijk te raken, moeten we de grote vervuilers aanpakken.

vrijdag 13 november 2020 18:11
Spread the love

 

De redenering achter de koolstoftaks is redelijk eenvoudig. De natuur brengt veel geld op, maar vervuilen kost niets. Om daar iets aan te doen, plakken we een prijs op die vervuiling, gemeten in de uitstoot van CO2. Zo kunnen we, door de marktprijzen bij te sturen, de uitstoot doen dalen. Logisch, toch? Khattabi’s koolstoftaks is echter onrechtvaardig, en het zal ook niet veel uithalen.

Een onrechtvaardige taks die weinig oplost

“Tijdens de vorige legislatuur werden al belangrijke voorbereidende stappen gezet in de richting van de invoering van een koolstofprijs”, schrijft ze in haar beleidsnota. Daarmee geeft ze aan dat ze zich baseert op het onderzoek in gang gezet door haar liberale voorganger Marie-Christine Marghem (MR). Het gematigde voorstel in dat scenario, is een koolstoftaks die begint met 10 euro per ton CO2 en stijgt naar 70 euro per ton tegen 2030. Ze zou worden geheven op essentiële zaken zoals benzine, diesel, stookolie of gas en zo’n 281 euro per jaar kosten aan een gemiddeld gezin.

Dat wil zeggen dat elk gezin hetzelfde tarief zou moeten betalen per hoeveelheid CO2. In de praktijk wordt het ene gezin zo harder getroffen dan het andere. Wie in een slecht geïsoleerd appartement woont of geen toegankelijke bus- of treinverbinding in de buurt heeft, zal meer moeten betalen dan wie zich een alternatief kan permitteren. Nochtans is niet iedereen even verantwoordelijk voor de klimaatopwarming. In België zorgen vijf multinationals voor 20 procent van de uitstoot, bijna evenveel als de huishoudens van 10 miljoen Belgen samen[1]. In Frankrijk zien we een gelijkaardig verhaal: de 40 grootste Franse multinationals zorgen voor 5 procent van de wereldwijde uitstoot. In 2019 stootten ze samen even veel uit als Rusland[2]. Volgens de klimaatwetenschapper Kevin Anderson zorgen op vlak van consumptie de 4 procent rijksten wereldwijd voor 64 procent van de uitstoot[3]. De klimaatverandering is dus niet de schuld van een doorsnee gezin, maar van de superrijken op deze planeet.

De koolstoftaks is zo niet alleen onrechtvaardig, maar ook totaal inefficiënt. Zaken als zich verplaatsen of energie verbruiken, hebben een lage prijselasticiteit. Dat wil zeggen dat je de prijs hoger kan maken, de vraag naar het product zal heel weinig dalen. Mensen met een slecht geïsoleerd huis gaan niet opeens stoppen met wonen. Mensen die een vervuilende auto nodig hebben om te gaan werken gaan niet opeens stoppen met zich te verplaatsen. En ook grote vervuilers die de taks niet zo hard voelen kunnen met vrij veel gemak blijven verder doen. Het idee dat de vervuiler betaalt, wordt al snel ‘de betaler vervuilt’.

Om te vermijden dat er extra kosten belanden op zij die het al niet breed hebben, belooft Khattabi dat de koolstoftaks gekoppeld zal worden “aan de nodige maatregelen om ervoor te zorgen dat de tarifering sociaal rechtvaardig is”. Op haar Facebookpagina verduidelijkte Khattabi intussen dat de taks “integraal zal worden doorgestort naar de burgers en bedrijven via een klimaatdividend”. De vaagheid rond dat voorstel is niet echt geruststellend. Maar vooral: de koolstoftaks is en blijft een vlaktaks die iedereen, ongeacht inkomen of verantwoordelijkheid in de klimaatopwarming, raakt en vast blijft zitten in de logica van de markt.

De marktlogica mislukt, tijd voor een plan

Dat die marktlogica van een prijs op CO2 plakken niet werkt, zien we ook aan het Europese emissiehandelssysteem (ETS). Dat systeem legt een uitstootplafond vast voor bepaalde bedrijven. Elk jaar zakte dat plafond met 1,74 procent en sinds januari met 2,2 procent. Vervolgens krijgen deze bedrijven uitstootrechten die ze met elkaar kunnen verhandelen. Een bedrijf dat minder uitstoot dan het plafond, kan die rechten verkopen aan een bedrijf dat meer wil uitstoten. In België vallen 304 bedrijven onder dat systeem. Wat blijkt? In Vlaanderen daalt de uitstoot van de ETS-bedrijven niet meer, maar stagneert ze sinds 2013. Khattabi stelt dat systeem overigens ook niet in vraag in haar beleidsnota. De koolstoftaks geldt enkel voor de niet-ETS sectoren. Aan die andere groep vervuilers raakt ze verder niet.

De uitstoot naar beneden krijgen vereist twee zaken: de gebruikte energie moet groen zijn en we moeten energie efficiënter gebruiken. Dat wil zeggen dat we zonne- en windenergie nodig hebben voor heel de energieproductie en waterstof om energie op te slaan en als brandstof voor transport. Maar ook dat we onze gebouwen en huizen goed moeten isoleren, uitgebreid en kwaliteitsvol openbaar vervoer nodig hebben, warmtenetwerken die restwarmte van de industrie gebruiken om gebouwen op te warmen of af te koelen, enzovoort. Een taks die zich enkel richt op het individueel gebruik van de consument is geen antwoord op die gigantische uitdaging. Om, zoals het IPCC voorschrijft, tegen 2030 onze uitstoot te laten dalen met 60 procent en tegen 2050 klimaatneutraal te zijn, hebben we miljarden aan investeringen nodig. Volgens het federaal planbureau gaat het voor België om minstens 10 miljard euro per jaar. Als we de marktlogica blijven volgen, zal dat niet gebeuren. Er moet een sociaal en ecologisch plan komen, waarbij we bedrijven verplichten te investeren in de groene transitie met bindende uitstootnormen en waar de overheid zelf publieke investeringen doet.

In de Verenigde Staten pleiten linkse politici als Alexandra Ocasio-Cortez en Bernie Sanders voor zo’n plan. Hun voorstel voor een Green New Deal voor de VS wil de grote vervuilers aanpakken en grootschalige publieke investeringen doen in groene energie, een efficiënt energienetwerk, publieke isolatiewerken en groen transport en openbaar vervoer,. In zijn nieuwe boek Ze zijn ons vergeten pleit Peter Mertens, de voorzitter van de PVDA, voor een gelijkaardig idee: het Prometheusplan. Dat plan heeft als doel om de Europese economieën op een sociale en ecologische manier herop te bouwen. Via een Europese vermogensbelasting op de superrijken, kan het miljarden mobiliseren om publieke investeringen te doen in groene energie, isolatie van huizen en gebouwen, openbaar vervoer, transport, maar ook de zorgsector of publieke digitale bedrijven. Het is een plan dat breekt met de marktlogica, de grote vervuilers doet betalen en zelf ingrijpt om het klimaat te redden. En het zorgt voor heel wat nieuwe jobs, want om al die plannen uit te voeren zal heel wat volk nodig zijn.

De piste die voor ons ligt is duidelijk. We kunnen het realisme van de markt en de grote bedrijven volgen. Of we kunnen die van de natuur volgen, die ons nog maar enkele jaren geeft om de ergste gevolgen van de klimaatverandering in te perken. Ik ben niet alleen gaan betogen om klimaat op de agenda te zetten. Ik ben dat ook gaan doen zodat er eindelijk een sociaal én ambitieus plan komt. Een koolstoftaks hoort daar niet bij.

 

Lola Laenen is woordvoerder Comac (studentenbeweging van de PVDA).

 

Notes:

[1]https://www.pvda.be/_5_multinationals_vervuilen_bijna_evenveel_als_alle_gezinnen_samen_maar_krijgen_toch_miljoenen_subsidies_uit_het_vlaams_klimaatfonds

[2] https://www.humanite.fr/derriere-les-discours-ecolos-du-cac-40-la-realite-des-chiffres-695983

[3] Stop Tailoring Global Warming Scenario’s To Make Them Politically Palatable’, in People and Nature, 3/7/2013.

Creative Commons

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!