Sinds zaterdag 7 november is heel Griekenland opnieuw in lockdown. Eerste minister Mitsotakis nam de beslissing nadat het aantal besmettingen sind oktober pijlsnel de hoogte in schoot. Maar nog verontrustender was het feit dat het aantal bedden op de diensten voor Intensieve Zorgen zeer snel aan het vollopen was en dat het aantal doden ook flink begon te stijgen.

Winkels blijven gesloten, net zoals de horeca. Universiteiten en middelbare scholen geven afstandsonderwijs, 50 procent van de werknemers in de bedrijven moet verplicht van thuis uit werken, verplaatsingen tussen de provincies zijn niet toegestaan.

Minstens één van zes redenen aanvragen per sms

Er zijn maar zes redenen waarom je de straat op mag. Eerst moet je een SMS met een overeenstemmende code verstuurd hebben voor een van die redenen naar een speciaal daarvoor aangemaakt nummer. In Athene alleen al wordt alles gecontroleerd door 5.000 politieagenten, een helikopter en een drone.

Griekenland had in het voorjaar een succesvolle eerste strenge lockdown doorgevoerd. De Griekse overheid nam geen risico’s omdat de openbare gezondheidszorg na 10 jaar besparen en zogenaamde structurele hervormingen heel erg wankel stond. Er waren in het hele land aanvankelijk slechts 565 bedden voor Intensieve Zorgen beschikbaar en dat lang niet in elk openbaar ziekenhuis. Er worden eveneens al jaren geen nieuwe dokters en verplegend personeel meer aangeworven in de openbare gezondheidszorg.

“We blijven thuis”. Logo: Ministerie van Volksgezondheid

De lockdown wierp toen zijn vruchten af: het aantal doden bleef beperkt en de besmettingen waren goed onder controle. De overheid had zwaar geïnvesteerd in een informatiecampagne die mensen opriep om thuis te blijven. Na een vraag van de oppositie in het Griekse parlement bleek echter dat de Griekse regering 20 miljoen euro had vrijgemaakt voor deze campagne, terwijl boodschappen van openbaar nut in Griekenland normaal gezien gratis moeten worden uitgezonden.

20 miljoen voor regeringsvriendelijke media

Na veel politieke druk werd duidelijk dat de regering dit geld vooral had gegeven aan mediabedrijven die ideologisch nauw aanleunen bij de regerende partij Nea Dimokratia (ND – de conservatieve partij Nieuwe Democratie).

Kranten, radiozenders of websites die al te kritisch staan tegenover de regering, kregen weinig tot geen bijdragen uit dit fonds¹. In een 18-pagina’s lange lijst (die in Griekenland de lijst-Petsas wordt genoemd naar regeringswoordvoerder Stelios Petsas) staan de mediakanalen die geld hadden gekregen.

Daartussen staan naast bekende zenders en kranten ook obscure of niet-bestaande websites die ooit werden opgericht door vrienden van de regerende partij ND. Een van deze websites werd zelfs gerund door de vrouw van minister van Openbare Gezondheidszorg Vasilis Kikilias.

In dit verband is het misschien ook goed om te vermelden dat de regering met een presidentieel besluit de verantwoordelijkheden van het secretariaat-generaal voor informatie heeft overgedragen aan de premier. Dat betekent in de praktijk dat openbare zender ERT (in 2013 gesloten en door de SYRIZA-regering opnieuw geopend) samen met het officiële Griekse persagentschap Athens News Agency (ANA) nu onder de bevoegdheid van het kabinet van de Griekse eerste minister valt.

De resultaten van de 20 miljoen euro subsidies aan bevriende mediakanalen waren snel te merken. De Grieken werden dagelijks getrakteerd op berichten hoe goed Griekenland het wel deed. Verder waren regelmatig artikels over hoe stijlvol en elegant Mareva Grabowski (een naam die ook in de Paradise Papers te vinden is), de vrouw van de Griekse premier, wel was. Een aantal kranten ging zelfs zo ver te koppen dat Griekenland het corona-virus al had overwonnen en dat andere landen vol bewondering naar “ons” keken.

Op de golven van dit enthousiasme besloot de Griekse regering het land te openen voor de motor van de Griekse economie: toerisme. Die sector is goed voor ongeveer 20 procent van het Griekse BNP en de gevolgen zouden niet te overzien zijn als er geen toerisme was dit jaar.

Griekenland ‘veilige vakantiebestemming’

Er zouden gezondheidsprotocollen in acht worden genomen bij het heropenen van het land na de eerste lockdown. Premier Mitsotakis haalde zelfs een leger journalisten naar het eiland Santorini om daar bij een sprookjesachtige achtergrond te verkondigen dat Griekenland een veilige vakantiebestemming was.

Als je de grafiek met het aantal besmettingen per dag bekijkt, zie je in de zomer echter een toename die begint te pieken in augustus. Volgens bepaalde waarnemers is het toerisme een van de redenen voor deze toename. Lang niet iedereen die Griekenland binnen kwam, werd getest en een groot aantal mensen (zowel buitenlandse toeristen als Grieken) hield zich niet aan de voorschriften om afstand te houden en maskers te dragen in gesloten ruimtes.

Tabel: covid19.gov.gr

Ondertussen zitten we hier dagelijks aan meer dan 2.000 besmettingen (wat uitzonderlijk hoog is voor Griekenland) en moeten bijna 300 mensen permanent beademd worden. De bedden op Intensieve Zorgen lopen vol, dokters en verpleegsters raken uitgeput, als ze al zelf niet besmet zijn. Niet noodzakelijke operaties worden momenteel uitgesteld, maar mensen die wél dringend een operatie nodig hebben, durven niet naar het ziekenhuis uit vrees besmet te raken.

Het personeel in de ziekenhuizen klaagt dat er geen enkele planning was en dat de gezondheidszorg momenteel op instorten staat. Artsen in het AHEPA-hospitaal van Thessaloniki verklaarden op 10 november dat ze keuzes moeten beginnen maken wie ze gaan behandelen en wie niet. Dit werd echter tegengesproken door de directie van het hospitaal.

De lockdown zal in de tweede grootste stad van Griekenland in ieder geval nog verstrengd worden nadat bleek dat 1 op 3 testen positief waren. Ruim twee weken geleden vierde de stad haar patroonheilige, Agios Dimitrios (Heilige Dimitris), waarbij tijdens de kerkelijke feestelijkheden zo goed als geen mondkapjes werden gedragen.

Griekse orthodoxe priesters en bisschoppen weigeren al langer om mondkapjes te dragen. Het lijkt er op dat de gevolgen van dit roekeloze gedrag, vaak religieus geïnspireerd, nu pas duidelijk worden.

“Gepantserde” gezondheidszorg

Er klinken steeds meer kritische geluiden dat de regering niet opgewassen is tegen deze tweede golf van coronabesmettingen. Nochtans werd die door de experts verwacht. Grieks minister van Openbare Gezondheidszorg Kikilias mocht op 10 november dan wel beweren dat het systeem “gepantserd” zit, maar er is weinig gedaan de voorbije maanden.

De capaciteit van bedden voor Intensieve Zorgen werd wel opgedreven, maar een groot deel van deze bedden komen van schenkingen door stichtingen van rijke oligarchen en van bedrijven. De overheid vordert ondertussen ook bedden op van privé-hospitalen, tegen een kostprijs van 1.700 euro per nacht.

Er werd echter geen extra personeel aangeworven voor het geval deze bedden vol raken. Er worden wel tijdelijke contracten aangeboden voor 3 of 6 maanden, maar dit zijn uiteraard geen banen met perspectief. Heel wat dokters zijn trouwens al lang naar het buitenland getrokken.

Bericht tot Griekse dokters om naar het Midden-Oosten te komen werken, waar ze kunnen rekenen op een salaris van 20.000 $, zonder belastingen. EurosSynapses is gespecialiseerd in het aantrekken van medisch personeel voor het Midden-Oosten, vooral in de feodale dictaturen van het Saoedische schiereiland. Foto: Bruno Tersago

“Europa’s schild” tegen migranten

Eerder dit jaar bedankte Europees Commissievoorzitter Ursula von der Leyen Griekenland nog dat het land “Europa’s schild” is in de migrantencrisis. Griekenland bouwt voor het ogenblik ook nog een nieuw hek aan de landgrens met Turkije (in het noordoosten) dat 6,3 miljoen euro zal kosten.

Verder wordt er ook een speciale politiemacht opgericht die de universiteitscampussen gaat controleren nadat zelfverklaarde anarchisten 10 dagen geleden binnenvielen in het kantoor van de rector van de Atheense Economische Universiteit. Volgens minister van Openbare Orde Chrysochoïdis moet de politie in tijden van pandemie “net als de Openbare Gezondheidszorg” voor voor onze bescherming zorgen.

De voorbije maanden heeft de Griekse regering er steeds op gehamerd dat het bestrijden van de pandemie in de eerste plaats een zaak is van persoonlijke verantwoordelijkheid. Dat is een mooi verhaal: de meeste Grieken zijn daar intussen wel van overtuigd en dragen een mondkapje, wassen regelmatig de handen en houden voldoende afstand.

Zij die dat niet doen kun je wellicht nooit overtuigen. De vraag is maar of je op alle momenten van de dag wel je persoonlijke verantwoordelijkheid kan nemen? Het openbaar vervoer zat de voorbije maanden hopeloos overvol. De overheid had buschauffeurs gevraagd om er voor te zorgen dat niet te veel mensen zouden opstappen, wat niet altijd mogelijk bleek.

Openbaar vervoer in crisis

Een aantal zetels in de bussen bleven afgeplakt en konden niet worden gebruikt. De overheid zette daarentegen geen extra bussen in die mensen naar hun werk in de stad konden brengen. Eenvoudig is dat natuurlijk niet: door aanhoudende bezuinigingen zijn er te weinig voertuigen (defecte voertuigen werden niet vervangen) en er zijn daarenboven onvoldoende chauffeurs. Hetzelfde verhaal hoor je over de metro. Ook daar was er permanente overbezetting. Er werden bovendien te weinig metrobestuurders opgeleid zodat er geen extra metrostellen kunnen uitrijden.

Jaren na verwoestende aardbevingen zijn meerdere scholen op het eiland Kefalonia nog steeds niet herbouwd en krijgen de kinderen les in deze containers. Foto: Bruno Tersago

De scholen werden begin september weer geopend en volgens de Griekse regering waren ook hier gezondheidsprotocollen van kracht. Die bleken er in de eerste plaats uit te bestaan dat de leerlingen en leerkrachten een mondkapje moeten dragen. Voor de leerlingen in de lagere school had de stichting van een rijke oligarchenfamilie een aluminium drinkbeker voorzien.

De regering zelf had voor 6,2 miljoen euro mondkapjes besteld bij een bevriend bedrijf, maar bij de bestelling leek er iets fouts te zijn gebeurd met de afmetingen. De mondmaskers waren absurd groot uitgevallen en waren voor de leerlingen onbruikbaar.

Aan de overbevolkte klassen werd daarentegen niets gedaan. Toen minister van onderwijs Niki Kerameus daar in het begin van het schooljaar werd op aangesproken, gaf ze als antwoord dat er gemiddeld 17 leerlingen per klas zijn in Griekenland. Daar schiet je in de steden niet zo veel mee op, want hier heb je steevast klassen van 25 tot 30 leerlingen. Soms krijgen de leerlingen er niet eens les in een volwaardig gebouw, maar in containers.

Leerlingen protesteren

Verder is er een tekort aan schoonmaakpersoneel om de schoolgebouwen covid-veilig te houden. De overheid weigert daarvoor nieuw personeel aan te nemen. Als reactie kwamen de leerlingen van heel Griekenland in oktober op straat: ze eisten minder leerlingen per klas – wat betekent dat er meer leerkrachten moeten worden aangenomen – en meer schoonmaakpersoneel, maar de regering stuurde oproerpolitie af op de 14- en 15-jarigen.

Zelfportret …

Een leerling werd opgepakt en 4 dagen lang zonder enige vorm van proces vastgehouden in het centrale politiekantoor van Athene. Daar moest hij naar eigen zeggen op de vloer slapen en 4 dagen lang het mondkapje dragen dat hij tijdens het protest aan had. Tijdens de vier dagen mocht hij geen contact hebben met zijn vader of moeder, enkel met zijn advocaat.

Het leerlingenprotest had geen gevolg: er zal geen nieuw personeel (leerkrachten of schoonmaakpersoneel) worden aangenomen in de scholen, maar voorlopig lijkt dat ook niet nodig: de middelbare scholen en de universiteiten blijven gesloten tijdens de lockdown. Hadden de protesterende leerlingen dan misschien toch een punt?

Kon deze tweede lockdown worden vermeden? Critici zeggen van wel. Zij beschuldigen de regering ervan tijdens en net na de eerste lockdown te veel op haar lauweren te hebben gerust, waardoor er geen plannen klaar waren om de omstandigheden te beperken waarin het virus gemakkelijk kan worden doorgegeven.

De tweede lockdown, die in eerste instantie tot 30 november werd afgekondigd, zal daardoor een zware economische tol eisen. Tal van horecazaken hebben nu al aangegeven niet meer open te gaan en voor vele andere kleine en middelgrote bedrijven dreigt het faillissement als er geen noodplan van de overheid op tafel komt.

Note: