Het idee dat de overwinning van Joe Biden het einde betekent van het drama dat zich sinds januari 2016 afspeelt, is een luchtspiegeling die catastrofale gevolgen kan hebben. Wie doet alsof de meer dan zeventig miljoen kiezers die Donald Trump tot het einde hebben gevolgd op 20 januari van de kaart zullen verdwijnen met de inauguratie van Biden en Kamala Harris, is blind voor de enorme veranderingen die de Verenigde Staten de jongste generaties hebben ondergaan.

Maar wat nog zorgwekkender is, is niet dat de ideologie van Trumps aanhangers blijft voortbestaan. Wel de vraag hoe die 71 miljoen kiezers, 48 procent van de stemmen, zo’n cruciale positie hebben kunnen bezetten.

Hitler

Heel wat waarnemers van de Amerikaanse politiek hebben de afgelopen maanden alarm geslagen. Ze stelden zich vragen bij de gevaarlijke omvorming van het Amerikaanse politieke systeem tot een uitzonderlijke imitatie van andere landen die in het web van het autoritarisme verstrikt zijn geraakt.

Meer nog, ze zijn opgeslokt door de extreme ideologieën die in de jaren dertig van de vorige eeuw in Europa zijn opgedoken. Landen met een lange culturele traditie veranderden toen in totalitaire dictaturen. De waarnemers zagen gelijkenissen tussen de grillen en het beleid van Trump en de programma’s die het Hitler-regime sinds 1933 uitvoerde.

Begin deze eeuw werden in de Amerikaanse samenleving nieuwe groepen ontdekt die zich in het nauw gedreven, teleurgesteld en geïsoleerd voelden. Het waren niet de traditionele enclaves van raciale minderheden of overblijfselen van groepen Europese immigranten die niet helemaal in het sociale en economische weefsel pasten.

Volbloed Amerikanen

Het waren, om zo te zeggen, “volbloed Amerikanen”. Ze zagen hoe de Amerikaanse droom begon te veranderen in een pijnlijke nachtmerrie waaruit ze niet meer wakker konden worden, hoewel ze trouw de regels hadden gevolgd die het systeem hun ouders en grootouders had opgelegd.

De lonen hielden geen gelijke tred met de stijgende kosten van levensonderhoud. Hypotheken slokten een groot deel van het inkomen op. Wie in landelijk gebied woonde, botste op onzichtbare grenzen. Ze kregen geen toegang tot de universiteit omdat hun inkomen te laag was of omdat de kosten van private instellingen stratosferisch hoog waren. Er moest een verklaring worden gevonden voor deze zwendel.

Corrupt establishment

Dit waren kortom niet de Verenigde Staten die hun waren beloofd. Het was hoog tijd dat men de daders van deze zwendel vond. Men moest ook nieuwe leiders vinden die niet tot dat hatelijke en corrupte establishment in Washington behoorden.

Plotseling werd die plaats ingenomen door een outsider, Donald Trump. Hij was ongerept, niet besmet door de traditionele politiek. Hij beloofde het moeras van Washington droog te leggen. Zoals Hitler in het onrustige interbellum een volk als het Duitse betoverde, zo fascineerde Trump door zijn simplistische oplossingen.

Joden

In Duitsland werd het verval van de steden toegeschreven aan de vermeende verovering van bepaalde bedrijven door Joden. Als oplossing werden eerst hun winkelruiten ingegooid, kregen ze vervolgens een verbod om bepaalde beroepen uit te oefenen en werden ze ten slotte opgesloten. De Duitsers, ontwikkeld en gedisciplineerd, slikten de leugen.

Het regime kreeg de boodschap verkocht dat het grondgebied moest worden uitgebreid, dat meer Lebensraum nodig was. De simpele oplossing was de Anschluss van Oostenrijk, en vervolgens de etnisch-Duitse gebieden in Tsjecho-Slowakije.

De mensen applaudisseerden, maar leken niet tevreden. Polen moest worden binnengevallen en vervolgens moest men het Brits-Franse protest beantwoorden met een krachtige Blitzkrieg. De Duitsers juichten, terwijl triomfantelijk rond de Arc de Triomphe werd geparadeerd.

Nette buitenwijken

Toen Trump de troon besteeg, ontdekten veel Amerikanen die naar de stedelijke gebieden getrokken waren, dat nette buitenwijken besmet waren geraakt door een invasie van raciale minderheden die ze voordien nauwelijks hadden opgemerkt. Het voelde ongemakkelijk om de ruimte te delen met zwarten en, nog pijnlijker, met latino’s, die bovendien een onbegrijpelijke taal spraken. Ze beschuldigden hen er meestal van drugs te dealen.

De oplossing van het Witte Huis was om de grens voor de indringers te sluiten en een hek te bouwen dat de Mexicanen zelf zouden betalen. Families van wie het land al was binnengekomen, raakten gescheiden, waardoor het moeilijk werd om naar de universiteit te gaan of volledig staatsburgerschap te krijgen.

Beste land van Europa

De “echte Amerikanen” waren in de ban van Trump. En de Republikeinse Partij was blij dat ze haar posities in de Senaat kon heroveren. Er kwamen arbitraire maatregelen die aan de ongrondwettigheid grensden. Maar het doel om “Amerika weer groot te maken” hield iedereen samen.

Toen Hitler opkwam in Duitsland wilde men op de eerste plaats de glorie van het verleden herstellen of uitvinden, op de tonen van een Wagner-opera. Niemand trok de soevereiniteit van de Führer in twijfel, het plan kon worden uitgevoerd.

De gedachte dat Duitsland het beste land van Europa was, rechtvaardigde de waanzin om de Sovjet-Unie binnen te vallen; men vergat daarbij dat een dergelijke operatie de ondergang van Napoleon had ingeluid. De Nationaalsocialistische Partij garandeerde orde, de SS nam de rol van de bruinhemden over om de Wehrmacht te temmen; het beroepsleger, dat de nederlaag van 1918 niet goed had verteerd, werd opgeslokt.

Denazificatie

De ramp, die in Stalingrad begon en eindigde met de Russische troepen die de vlag op de Reichstag plantten, voltrok zich via geallieerde bombardementen die Dresden en Hamburg in puin legden, met miljoenen soldaten die op de dool waren, terwijl men de ovens van de vernietigingskampen nog kon ruiken en een miljoen Duitse vrouwen van alle leeftijden werden verkracht.

Het verdict was zo krachtig dat de Duitsers alleen op deze manier hun les leerden en een toonbeeld van samenwerking in Europa en de wereld werden. We weten niet hoe de toepassing van dezelfde strategie had kunnen eindigen als Trumps wanbestuur hetzelfde pad had gevolgd.

Nu zijn alleen de meer dan zeventig miljoen mensen die op hem hebben gestemd om “Amerika weer groot te maken” tot zwijgen gebracht. Maar de SS van de Republikeinse Senaat en de recente indringers in het Hooggerechtshof blijven ongedeerd. Biden staat voor een enorme denazificatietaak, zonder processen in Neurenberg-stijl.
Joaquín Roy is Jean Monnet-hoogleraar en directeur van het Centrum van de Europese Unie aan de Universiteit van Miami.

Bron: krassotkin, Wikimedia Commons / CC BY-SA 2.0