Naar aanleiding van de klimaatweek in New York twee weken geleden werd op het Union Square-plein in Manhattan een digitale ‘klimaatklok’ getoond die aftelt tot het moment dat de opwarming van de aarde de 1,5 °C overstijgt en het koolstofbudget op zou zijn. De klok duidt op de tijd die we nog hebben om er iets aan te doen, voordat er zich een onomkeerbare klimaatnoodtoestand presenteert. Maandag 21 september stond de teller op welgeteld 7 jaar, 101 dagen, 17 uren, 29 minuten en 22 seconden. De makers van de klok hadden de intentie het bewustzijn rond de ‘toekomstige’ klimaatcrisis te verhogen.
Al hadden kunstenaars Gan Golan en Andrew Boyd wellicht goede bedoelingen, toch is deze klimaatklok problematisch en zelfs gevaarlijk. Zoals velen nog steeds lijken te denken, is de klimaatcrisis géén toekomstig fenomeen, integendeel: we zitten er middenin. In de eerste zes maanden van 2020 werden wereldwijd al 207 natuurrampen geregistreerd, wat ruim boven het gemiddelde van 185 rampen van de vorige twee decennia ligt.
Niet de enige, maar wel een belangrijke oorzaak daarvan zijn de stijgende temperaturen door klimaatopwarming. In het Noordelijk Halfrond was de voorbije zomer de allerheetste zomer sinds het begin van de metingen. De maand augustus was dit jaar zelfs wereldwijd de op één na warmste augustusmaand ooit. De kans is reëel dat dit jaar een van de vijf warmste jaren ooit wordt. Wereldwijd stijgen de temperaturen duidelijk, met ook duidelijke gevolgen.
Een aantal klimaattendensen op een rij
De recente toename van bosbranden wereldwijd zal niemand zijn ontgaan. Volgens het WWF was er in april dit jaar al een stijging van 13 procent in het aantal bosbranden ten opzichte van vorig jaar. En die toename kan niet verklaard worden door alleen landbeheer.
Hoewel in Zuid-Amerika bijvoorbeeld de oorzaken van de branden in onder andere de Pantanal en Argentinië complex zijn, zijn er steeds sterkere aanwijzingen dat de alsmaar warmere en drogere omstandigheden als gevolg van klimaatverandering het brandgevaar, de frequentie en de ernst van de branden in verschillende regio’s wereldwijd doet toenemen.
Dat zien we bijvoorbeeld aan de Westkust van de Verenigde Staten, waar in de staat Californië de gemiddelde opwarming reeds de 1,6 graden Celsius nadert en waar voorbije zomer enorme hittegolven waren. Als gevolg kreeg de staat dit jaar met 8.200 bosbranden te maken. Meer dan 1,5 miljoen hectare land werd vernield, 31 mensen stierven, volledige wijken zijn platgebrand en meer dan 50.000 mensen werden geëvacueerd. En de branden woeden nog steeds. Volgens Cal Fire, de brandweerdienst van Californië, kunnen we niet meer spreken van een ‘seizoen’, want het duurt gewoon het hele jaar door. Tom Schwedhelm, burgemeester van Santa Rosa, zegt het volgende: “Doe niet alsof het alleen ergens anders gebeurt, het gebeurt ook hier.”
Ook Siberië werd geconfronteerd met ongeziene hittegolven die resulteerden in het ergste brandseizoen ooit voor de tweede keer op rij, waarvan het einde nog niet nabij is. Ook satellieten toonden aan dat er dit jaar in juni meer zee-ijs gesmolten is dan eender welke junimaand ooit. Bovendien raasden meer dan de helft van de brandhaarden in Siberië dit jaar op permafrost met veel grondijs, dat enorme hoeveelheden koolstof stockeert uit de oude biomassa. Bij de ontdooiing van dit permafrost, komen er ongeziene hoeveelheden methaan en CO2 vrij die op hun beurt weer bijdragen aan de opwarming van de aarde. Een vicieuze cirkel.
2020 misschien wel het meest actieve orkaanseizoen in decennia
En dan hebben we het nog niet eens gehad over het Atlantische orkaanseizoen, dat recent de normale namenlijst te boven is gegaan waardoor men nu al beroep moet doen op het Griekse alfabet. De Wereld Meteorologische Organisatie gebruikt een lijst van namen op alfabetische volgorde (Q, U, X, Y en Z worden achterwege gelaten om verwarring te voorkomen) die men om de zes jaar opnieuw hanteert. In 2005 gebruikte men al eens zes namen met dit alfabet, een jaar met enorm verwoestende orkanen zoals Katrina, maar nu gebeurt dit nòg vroeger in het orkaanseizoen.
Het seizoen loopt telkens van 1 juni tot 30 november en dit jaar wisselen de orkanen zich razendsnel af. De twintigste orkaan was er dit jaar al op 14 september, waardoor die de vroegste twintigste orkaan in het jaar ooit werd. Tot nu toe zijn er 24 tropische stormen gepasseerd, waarvan acht orkanen en twee enorm zware orkanen. In een gemiddeld seizoen zijn dat 12 stormen, zes orkanen en drie zware orkanen. En ook dit heeft te maken met steeds hogere temperaturen.
Klimaat is niet de enige factor, maar wel een belangrijke in de vorming van orkanen en stormen. Ongewoon warme temperaturen op de oppervlakten van onze oceanen en rustige atmosferische omstandigheden in het voorjaar en de zomer waren de ideale omstandigheden voor zowel het ontstaan van tropische orkanen, alsook de intensiteit ervan. Hoe warmer het water, hoe meer energie er beschikbaar is voor orkanen om te draaien, groeien en sterker te worden.
The only portion of the Gulf and East coasts that has not been under some form of storm surge, tropical storm, or hurricane watch or warning this year is the west coast of Florida.
Unfortunately, October has historically been a prime month for a tropical threat in that area. pic.twitter.com/bBN4N30FFc
— The Weather Channel (@weatherchannel) September 23, 2020
Sprinkhanenplaag van de Hoorn van Afrika tot in Zuidwest-Azië
Hogere temperaturen hebben ook in de Indische Oceaan geleid tot meer cyclonen in de afgelopen drie jaar. De hierdoor hevigere regenval en warmere temperaturen zijn de ideale broedomstandigheden voor sprinkhanen, met grotere zwermen tot gevolg. De uitbraken komen meestal voor tijdens periodes van zware regenval, maar de huidige uitbraak is bijzonder zorgwekkend. Zo wordt de Hoorn van Afrika sinds april geteisterd door de ergste sprinkhaneninvasie in zeventig jaar tijd en strekte deze invasie uit van Kenia tot Pakistan en India.
Behalve de rechtstreekse impact van de klimaatcrisis en het aantal doden als gevolg van natuurrampen door de crisis, verergert de klimaatcrisis ook de reeds bestaande nefaste omstandigheden zoals mislukte oogsten, honger en armoede. Door de huidige sprinkhanenzwermen dreigen maar liefst 4,9 miljoen mensen te verhongeren en ondanks de moeite om het verlies aan gewassen te vertragen, verwacht de Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties (FAO) dat de schade zal voortduren.
De wet van Parkinson
Deze samenvatting van opvallende klimaatgebeurtenissen die zich niet geïsoleerd voordoen maar duidelijk met elkaar in verband staan, is geen exhaustief lijstje noch is op die manier alles gezegd. Wat wel duidelijk is, is dat zulke klokken ronduit gevaarlijk zijn. Om dat te illustreren lijkt de wet van Parkinson interessant.
Die wet zegt dat “work expands so as to fill the time available for its completion”, wat erop neerkomt dat als we een deadline – zoals in dit geval met een klimaatklok – voorgeschoteld krijgen, we systematisch de ravage en het oplopende aantal slachtoffers door de klimaatcrisis in het verleden, vandaag en op dit moment negeren.
De klimaatproblemen waar de meest kwetsbare mensen en mensen zonder stem al jaren mee geconfronteerd worden, worden zo als onbelangrijk beschouwd en zo verschuift de nadruk naar de tijd die we zogezegd nog over hebben om niets te doen.
Voor diegenen die wereldwijd al lang lijden door ernstige klimaatrampen, die zich bovendien op steeds grotere schaal en ook heftiger voordoen in het Noorden en slachtoffers maken, is het cijfer 1,5 graden Celsius niet veelzeggend. Zij zitten er al middenin. We zitten er allemaal middenin. Met een klok, countdowns of op eender welke manier het idee wekken dat we nog zeven jaar de tijd hebben voor we in gang moeten schieten, is daarom een slecht idee.
Voor diegenen die wereldwijd ontheemd zijn, moesten vluchten of hun levensonderhoud of leven hebben verloren, is deze aftelling niets anders dan een versterking van hun perceptie dat de strijd die zij voeren ten opzichte van de klimaatcrisis, onbelangrijk is. De obsessie met countdowns creëert een doorschuiving van het probleem en een excuus voor de machtige sectoren, overheden en geprivilegieerde mensen die de klimaatcrisis met alle gevolgen vandien, als een niet-dringend probleem voor de toekomst beschouwen en er zelf nog het meest aan hebben bijgedragen.
