De eerste serieuze bezinning kwam er na de verkiezingen van 1981 waar de toenmalige CVP bijna een vijfde van zijn stemmen verloor. Bij de vorige verkiezingen in 1978 behaalde ze nog 26,1% of meer dan een vierde van alle stemmen in gans België. In 1981 was dat nog 19,3%. Het vormde voor het toenmalige ACW de start van een grootscheepse bevraging over ‘ACW en politiek’ die in 1986 uitliep op een congres waarin met enige nuances de exclusieve band met de CVP werd bevestigd. Er zouden nog congressen volgen in 1995 en 2004, niet toevallig telkens enkele jaren nadat de CVP/CD&V een stevige verkiezingsnederlaag had geleden. Maar ondanks alle nieuw aangebrachte nuances en de omvorming in 2014 van het ACW naar ‘een’ beweging.net is de quasi exclusieve band met de CD&V tot op vandaag overeind gebleven.

De verkiezingen van mei 2019 roept vragen op over de politieke strategie

Vorig jaar was het weer eens zover. Bij de parlementsverkiezingen van mei 2019 verloor de CD&V zowat 180.000 stemmen of 23% van haar stemmenaantal in 2014. Op Belgisch niveau haalde CD&V nog 8,9% tegenover de 26,1% in 1978. Allerhoogste tijd dus voor beweging.net om zich – voor de zoveelste keer – te bezinnen over een “Actualisering van de politieke strategie”, aldus de titel van een besprekingsdocument van de Raad van Bestuur van beweging.net van eind februari. Door de coronacrisis heeft de raadpleging over dit besprekingsdocument heel wat vertraging opgelopen en is pas nu aan de orde. Raadpleging is wel een duur woord want basismilitanten van de partnerorganisaties komen er nauwelijks aan te pas. Het zijn bijna uitsluitend de beleidsinstanties die worden geraadpleegd.

Actualisering betekent zoiets als ‘in overeenstemming brengen met de actualiteit, de actuele toestand’. En daar is meer dan nood aan voor wat betreft de politieke strategie van beweging.net. Want haar bevoorrechte politieke partner, de CD&V, is al lang niet meer de partij die ze ooit was. Voor wat haar omvang en daaruit volgend politiek gewicht betreft, is dat overduidelijk. Maar ook op ideologisch vlak is de CD&V steeds meer opgeschoven van centrum en Vlaams naar centrumrechts en Vlaams-nationaal. Daarmee heeft CD&V zich steeds verder verwijderd van de doelstellingen van de christelijke arbeidersbeweging en haar achterban. Dat die achterban in steeds grotere getale andere politieke keuzes heeft gemaakt dan CD&V is dus ook niet toevallig.

Dat de leidinggevende instanties van beweging.net desondanks zijn blijven vasthouden aan de CD&V als eerste politieke keuze is daarom des te onbegrijpelijker. Te meer omdat de meeste van haar partnerorganisaties (ACV, CM, Femma, kwb, KAJ, OKRA) in de voorbije jaren steeds scherpere kritiek zijn gaan formuleren op het politieke beleid dat door de steun van CD&V werd mogelijk gemaakt. Zou de leiding van beweging.net de boodschap nu eindelijk hebben begrepen en resoluut kiezen voor politiek pluralisme en op de eerste plaats kiezen voor politici en partijen waarvan de programma’s en de praktijk dichter aanleunen bij de doelstellingen van de christelijke arbeidersbeweging?

Een besprekingsdocument met eenzijdige voorkeur

Het besprekingsdocument dat werd uitgeschreven voor de Raad van Bestuur van 20 februari 2020 begint met een korte historiek. Zo werd op het ACW-congres van 1986 het statuut van ‘ACW-mandataris’ ingevoerd. Het moest duidelijk maken dat niet langer heel de CVP als de politieke arm van het ACW werd erkend, zoals tot dan toe vanzelfsprekend leek, maar enkel de door het ACW erkende ‘ACW-mandatarissen’. Op het congres van 1995 werd deze keuze herbevestigd, maar ook dat het ACW partijpolitieke initiatieven over de partijgrenzen heen zou nemen. Dat kon alleen maar betekenen over de grenzen van de CVP. Maar in een andere krachtlijn wordt uitdrukkelijk verwezen naar de samenwerking met de christendemocratie, lees CVP.

Op het congres van 2004 worden de krachtlijnen uit 1995 omgezet in 9 actie-opdrachten. De ACW-mandatarissen blijven overeind, maar de ‘partijpolitieke initiatieven over de partijgrenzen heen’ lijken vervangen door het informeren, sensibiliseren en overleg organiseren met sociaal bewogen politici uit alle democratische partijen. Terwijl nogmaals wordt bevestigd dat het ACW een ‘partnerschap met de christendemocratische partij’ heeft. Bij de omvorming van ACW naar beweging.net in 2014 worden de uitgangspunten van het congres van 2004 overgenomen. Maar nu is het blijkbaar de hoogste tijd voor een ‘actualisering van de politieke strategie’.

Het document somt een aantal redenen daarvoor op. Zo zijn er de veranderingen in de samenleving met de rol van de (sociale) media, de toegenomen afkeer van de politiek bij vele burgers, de verruwing van het taalgebruik, het toenemend populisme en het migratiethema. Verder zijn er ook de veranderingen in het partijenlandschap waar de traditionele partijen steeds minder erkenning vinden bij de kiezers. Bij de verkiezingen van mei 2019 zou in Vlaanderen bijna de helft van de nieuwe kiezers op het Vlaams Belang hebben gestemd. Ook de organisatie van het politieke bedrijf ligt onder vuur, onder meer de partijfinanciering en ons kiesstelsel. En tenslotte stelt het document vast dat er binnen beweging.net en zijn partnerorganisaties een gebrek aan interne eensgezindheid is over politieke standpunten en strategie. Maar het erkent ook dat “het ACV haar werk heeft gedaan in moeilijke omstandigheden. Misschien was ze het best van ons allen in staat om de pols te voelen in de samenleving”. Zozo. En waarom werd er dan in beweging.net niet beter geluisterd naar die stem van het ACV? Of was de (indirecte) kritiek op de CD&V dan toch weer te scherp?

Evaluatie van de voorbije politieke strategie

De start van het actualiseringsproces werd gevormd door een hele reeks discussiegroepen opgedeeld naar vrijwilligers, beroepskrachten, ACW-mandatarissen, spelers uit het sociale middenveld en opiniemakers, beleidsinstanties van beweging.net en zelfs politici uit andere partijen. Uit de bevindingen van deze discussiegroepen maakte beweging.net een evaluatie van haar politieke strategie tot nu. Een eerste algemene vaststelling is dat beweging.net te weinig zichtbaar is in het publieke debat en daardoor een groot verlies aan impact heeft op het politieke beleid. De oorzaken hiervan zijn o.a. de afkalving van de ledentallen van de eigen organisaties en de electorale achteruitgang van de CD&V, Arco, het onvoldoende hanteren van de (nieuwe) mediakanalen, maar ook “de verwatering van de samenwerking met CD&V waardoor de standpunten van beweging.net minder in de partijlijn herkenbaar zijn”. Maar het document erkent ook dat “de partij dikwijls deelneemt aan beleidsuitvoering waar andere klemtonen en zelfs keuzes gemaakt worden dan diegenen die wij hebben aangedragen. (…) Uiteraard zet dit opnieuw spanning op de samenwerking”.

Maar toch is er in de discussiegroepen “een grote eensgezindheid wanneer het gaat over de samenwerking met de christendemocratie”. Dat heeft er mee te maken dat “beweging.net haar historische grond deelt met de christendemocratische partij. Principes van solidariteit, rechtvaardige herverdeling en sociaalrechtvaardige duurzaamheid zijn hiervan een uiting.” Maar er is wel een probleem … “Door de beleidsdeelname van CD&V in de voorbije federale en regionale regeringen is die principiële oriëntatie veel minder herkenbaar geweest. Daar blijft dus zeker waakzaamheid [geboden], temeer ook andere partijen zich soms tot dezelfde principes bekennen”. Dat is natuurlijk een beetje vervelend, maar als we waakzaam blijven kunnen we wel vasthouden aan de CD&V meent beweging.net.

Principes en actiedomeinen voor de toekomst

Uiteindelijk formuleert het document 7 principes voor de toekomst waarvan de meest opvallende de volgende zijn: het label ‘erkend mandataris’ wordt vervangen door het nieuwe concept ‘verbonden politicus’; er worden structurele relaties ontwikkeld “met alle mogelijke politieke stakeholders en partijen, zowel lokaal als bovenlokaal”; maar tegelijkertijd vraagt beweging.net “aan de CD&V permanente toegang tot haar inhoudelijke werking, maar niet tot haar beslissingsstructuren. Wel inhoud, geen partijbesturen.”

Tenslotte worden deze principiële oriëntaties geconcretiseerd in actiedomeinen. Zo wil beweging.net brede maatschappelijke én politieke vorming organiseren. Het wil actief mensen aanspreken om een politiek engagement of mandaat op te nemen en daarin verbonden te blijven met beweging.net. Maar het is nog niet uitgemaakt of die mensen uit de eigen organisaties moeten komen of dat er breed gezocht wordt naar personen die haar doelstellingen waarderen en willen hanteren in hun beleidswerk.

Beweging.net informeert, sensibiliseert en organiseert overleg met sociaal bewogen politici uit alle democratische partijen. Welke partijen dat zijn zouden lokale en bovenlokale besturen van beweging.net op hun niveau eventueel zelf mogen beslissen. En dan is er het nieuwe concept van ‘verbonden politicus’. Wat daaraan zo nieuw is, is niet meteen duidelijk. De voorwaarden zijn namelijk dezelfde als van de vroegere ‘erkende mandataris’. Wel ligt de beslissing tot erkenning als ‘verbonden politicus’ op het bestuursniveau binnen beweging.net van zijn of haar verkozen functie van de ‘verbonden politicus’. Voor het Vlaams, federaal en Europees niveau ligt de beslissing bij de Raad van Bestuur van beweging.net. In het document wordt dan ook uitdrukkelijk vermeld dat “verbonden politici uit verschillende partijen kunnen komen”. Anderzijds wordt in het verslagformulier van de raadpleging gevraagd of men al dan niet akkoord gaat dat de partij geen uitsluitend criterium is om als ‘verbonden politicus’ met beweging.net samen te werken.

Back to normal?

En ten slotte is er actiedomein 7: “Beweging.net onderhoudt een partnerschap met de christendemocratische partij”. En daarover kan geen twijfel bestaan. “De structurele samenwerking met de christendemocratische partij start bij de wederzijds georganiseerde toegang tot overlegstructuren en desgevallend platformen en commissies. (…) Deze samenwerking moet de kansen vergroten om de programmapunten van beweging.net te verwezenlijken. Dit moet zichtbaar zijn in standpunten, de opstelling en de uitvoering van het programma van de christendemocratische partij”. Wat we niet lezen in het document is wat er moet gebeuren met die samenwerking wanneer de programmapunten van de beweging onvoldoende of niet aan bod komen of wanneer de standpunten en opstelling van de christendemocratische partij tegengesteld zijn aan de programmapunten van de beweging. Blijkbaar gaat men ervan uit dat dit niet het geval kan/zal zijn. In de maatregelen van de regering Michel krioelde het nochtans van voorbeelden hiervan.

Wanneer het gaat over ‘de partij’ is het steeds vanzelfsprekend de CD&V. Uiteindelijk draait alles rond de CD&V en in het beste geval hoe binnen de CD&V meer gewicht te krijgen voor de eigen bewegingsstandpunten. Dat die partij ondertussen zelf een steeds kleiner politiek gewicht heeft, wat beweging.net volmondig erkent, speelt blijkbaar nauwelijks een rol in het vastleggen van een ‘geactualiseerde’ politieke strategie. En natuurlijk zijn er meer nuances en openingen naar andere partijen. Maar als puntje bij paaltje komt, staat CD&V nog steeds op de eerste plaats. De quasi exclusieve band van beweging.net met CD&V is alleen een beetje meer quasi geworden maar niet minder exclusief. En ondertussen wordt de kloof tussen wat leeft bij de actieve basis van de christelijke arbeidersbeweging en de standpunten van de CD&V en het beleid dat zij ondersteunt, steeds groter. En met wat we nu al weten over het regeerakkoord van de Vivaldi-coalitie zal die kloof niet kleiner worden.

En toch verdedigt beweging.net voluit de deelname van CD&V aan de nieuwe regering “inhoudelijk verantwoord en in lijn met het programma” (Persmededeling 28/9/2020). Welk programma? Wiens programma? Het roept zijn leden – blijkbaar allemaal CD&V-leden – op zo talrijk mogelijk aanwezig te zijn op het toetredingscongres van CD&V en positief te stemmen voor deelname aan de nieuwe regering.

Een gemiste kans

Als beweging.strijdbaar pleiten wij reeds langer voor politiek pluralisme in de christelijke arbeidersbeweging, in beweging.net en zijn partnerorganisaties. Doorslaggevend in de politieke strategie moet de samenwerking zijn met alle politici en partijen die het dichtst aanleunen bij de programmapunten en doelstellingen van de christelijke arbeidersbeweging. Wat dat betreft lijkt ons deze ‘Actualisering van de politieke strategie’ een zoveelste gemiste kans.

Voor beweging.strijdbaar: Anne Dhooghe, Omer Mommaerts