Wij staan hier graag bij stil, want wij liggen daar wakker van. Wij, dat zijn docenten hoger onderwijs die zich al een aantal jaren over onderwijsinstellingen heen verenigen als ‘docenten voor diversiteit’. Als docenten voor diversiteit nemen we al jaren deel aan het maatschappelijke debat over de instroom, doorstroom en uitstroom van studenten in een kwetsbare positie, waaronder ook studenten met een migratieachtergrond. Met deze tekst willen we dan ook onze collega-docenten oproepen om niet kleurenblind te zijn maar actief in te zetten, op meer diversiteit in het hoger onderwijs.

Het heeft geen zin om als docent eeuwig omhoog te blijven kijken en te wachten op actie vanuit de regering of alles af te laten hangen van het overkoepelende beleid van onze eigen instelling. Met dit artikel willen we dan ook mededocenten oproepen om naar en rondom zichzelf te kijken. We kunnen niet om de beperkte instroom van studenten met een migratieachtergrond naar het hoger onderwijs heen. Het aandeel van deze studenten is veel lager dan te verwachten is aan de hand van de demografie. Ook het studierendement of de slaagcijfers van deze studenten blijkt veel lager te liggen dan dat van studenten zonder roots in migratie. We zien een hoge drop-out. Verschillende dynamieken spelen hierbij een rol. Studenten met een migratieachtergrond worden bijvoorbeeld systematisch onderschat bij het maken van een taak of evaluatie.  

Als docenten voor diversiteit willen wij dit probleem niet alleen benoemen, maar ook oprecht erkennen en pistes aanbieden om dit weg te werken. Ben jij ook klaar om kleur te bekennen en doorbreek jij ook de stilte? Gebruik dan deze drie strategieën en strijd mee tegen racisme in het hoger onderwijs. 

1. Verandering, ook deze verandering, begint bij onszelf – via kleine acties die we dagelijks ondernemen. Een eerste stap is informeer jezelf, weet waar racisme en discriminatie over gaan. We kunnen niet langer aan slachtoffers van racisme vragen om ons hierover te informeren. We moeten hier een actievere rol in opnemen en dit onderzoek zelf doen. Via verschillende media* worden heel wat lijstjes van boeken en documentaires verspreid die inzichten bieden, de strijd tegen racisme verduidelijken en aangeven wat ieders rol hierin is. Neem de tijd om je hierin te verdiepen, een boek te lezen en naar enkele getuigenissen te luisteren. Zo kan je ook beter inschatten waar vooroordelen beginnen en fake news het overneemt. 

2. Een tweede stap is spreek je uit – als docent, medestudent of stagebeleider – bij het horen van een racistische opmerking of een discriminerende grap, bij het zien van een racistisch voorval. Volgend citaat van Martin Luther King wijst ons op deze verantwoordelijkheid: ‘In the end, we will remember not the words of our enemies but the silence of our friends’. Het is niet altijd makkelijk die confrontatie aan te gaan. Je kan je ook uitspreken door een vraag te stellen, de ander aan te zetten tot reflectie over de net gedane uitspraak of handeling. Je zet de ander zo aan tot het in vraag stellen van het handelen en kan rondom jou verandering op gang brengen. 

3. Als we het docentenkorps onder de loep nemen, zien we nog steeds een quasi volledig witte ploeg. Dit maakt niet alleen dat de academische integratie van studenten met een migratieachtergrond moeilijker verloopt, maar zorgt er ook voor dat het referentiekader van docenten eenzijdig blijft. We kijken vanuit diezelfde homogene ‘witte’ bril en worden niet uitgedaagd door een andere invalshoek of een kritische noot. Onbewust stuurt deze eenzijdige kijk onze gedragingen en verwachtingen. Onderzoek wijst uit dat dit een negatief effect heeft op het zelfbeeld, de motivatie, de interesse en de prestaties van jongeren. Bewust of onbewust, we sluiten zo jongeren uit en hebben hierin een taak op te nemen. Het derde actiepunt is dan ook streef naar diversiteit in je opleiding. Dit lijkt een verantwoordelijkheid voor leidinggevenden. Maar ook hierin kan je als docent zelf actie nemen. Neem je studenten mee naar buiten. Laat ze kennismaken met de diversiteit in onze samenleving. Nodig gastsprekers uit die andere invalshoeken binnen brengen. 

We hebben dus niet alleen woorden nodig, maar vooral daden, niet in het minst vanuit onszelf als docenten. We zetten onze oproep nog even op een rij:

1. Begin bij jezelf en verdiep je in dit thema.
2. Spreek anderen aan.
3. IJver mee met ons voor een meer diversiteit in de opleidingen.

Als docenten voor diversiteit engageren we ons alvast om het goede voorbeeld te geven door onze groep van gepassioneerde docenten meer divers te maken. We gaan dan ook verder actief op zoek naar mensen met een migratieachtergrond die ons kunnen ondersteunen in onze missie om het onderwijs meer kleur te geven. Door het opstarten van regionale werkgroepen kunnen we vlotter lokale rolmodellen aanspreken en reiken we makkelijker een hand naar het onderwijs om samen actie te ondernemen. Samen met de lokale afdelingen van de diensten integratie en inburgering zullen we per regio acties formuleren en aan de slag gaan om racisme uit het hoger onderwijs te laten verdwijnen. Nee, niet vrijblijvend: tijdens onze studiedag ‘Zero Waste of Talent’ in 2021 geven onze expertisecellen uitgebreid verslag over de acties en resultaten.

‘Docenten voor diversiteit’ werd opgericht in 2017 door Elke Emmers en werd overgenomen door Ine Geerts (Expert diversiteit van de UCLL Hogeschool binnen het expertisecentrum Inclusive Society, ine.geerts@ucll.be). Dit netwerk bestaat voor én door docenten van verschillende Vlaamse hoger onderwijs-instellingen. Vanuit enthousiasme en een warm hart voor álle studenten geloven we erin dat samenwerken en uitwisselen een opstap kan zijn om de participatie van kansengroepen in het hoger onderwijs te versterken.

*Zie je het bos door de bomen niet meer? Wij hebben alvast veel gehad aan deze teksten en reportages: …

• http://www.edubronblogt.be/onderzoek/racisme-in-het-onderwijs/?fbclid=IwAR3URDxGD_DAcjXewN_R5DAwEdq1TAz3E3BfqiIgzAUoIiND9FYCHOKz0jY
• https://www.withuiswerk.nl
• https://www.youtube.com/watch?v=UBFe7-UVei4 
• https://www.orbitvzw.be/wp-content/uploads/2017/11/Kwaliteitsnota-bondgenotenstrategie-ORBIT031017defkleur.pdf