Na enig onderzoek kwamen we er ook op uit dat de investeringen van Ineos gelieerd zijn aan oliebedrijven of olieverwerkende bedrijven in Brazilië en de Verenigde Arabische Emiraten. Zij hebben er uiteraard geen enkel belang bij om Ineos op een meer vernieuwende en ecologische manier te doen draaien. Onze eigen recyclage-sector staat ondertussen onder druk door de lage schaliegas-prijzen.

De investeringen die Ineos in de Antwerpse haven wil doen via Project One zijn gebaseerd op een perspectief voor de volgende 20 jaar. Project One is een uitbreiding van de bestaande kunststofraffinaderij van Ineos in de haven van Antwerpen. De nieuwe installatie zou bestaan uit een propaan-dehydrogeneringseenheid (PDH) en een ethaankraker. Verwacht wordt dat het bedrijf schaliegas uit de VS zal importeren dat ontgonnen is via fracking. Dit procedé gebruikt Ineos om via een koolstofintensief proces plastic pellets te maken. Het bedrijf verkoopt die door voor de productie van plastic producten.

Bij deze investering worden twee grote veronderstellingen gemaakt. Ineos gaat ervan uit nog voor lange tijd gebruik te kunnen maken van goedkoop schaliegas uit Amerika én rekent op een grotere vraag naar plastic. Op dit moment is 40 procent van de geproduceerde plastic in Europa wegwerpplastic. 

Foto: Climaxi vzw

De uitbraak van het coronavirus legt een zware druk op de olie- en gasindustrie. De prijzen stonden nog nooit zo laag. De druk is het grootst op de schuldintensieve schaliegas-ontginning in Amerika. De vraag naar gas daalt wereldwijd, dus ook de vraag naar schaliegas alsook de prijs.

Schaliegas is zeer controversieel door het gebruik van de ‘fracking’-techniek. Hierbij wordt een mix van water, zand en chemicaliën onder zeer hoge druk in diep schaliegesteente gepompt. De gesteenten barsten en zo komt olie en gas vrij dat opgevangen wordt.

De schaliegasindustrie wordt al veel jaren geteisterd door crises. De financiële crisis in 2008 was gigantisch voor deze sector. Doordat er nog geen maatschappelijk draagvlak was om weg te gaan van fossiele grond- en brandstoffen is de sector toen gered met overheidsgeld. Nu meer dan tien jaar later is de Europese Green Deal een feit.

Daarbovenop kondigde de Europese investeringsbank in november 2019 al aan om tegen 2021 geen investeringen meer te doen in fossiele brandstoffen én dus ook niet meer in gas. Hoewel Europa die laatste fossiele energiebron nog bestempelt als transitie-energiebron. Europa geeft richtlijnen om niet meer te investeren in olie maar ziet in gas nog een mogelijke bron om de ommeslag in te zetten. Er moeten dus volgens Europa nog wel investeringen naar gas gaan.

Trump

Trump ziet zijn energiemarkten in elkaar stuiken. De sterke energiesector in Amerika ligt mee aan de basis van haar wereldpositie. Daarom haalt Trump alle trucken uit de kast om zijn energiemarkt te redden. Zo stelde zijn departement van Energie enkele weken terug voor om 10 miljoen dollar te betalen aan de schaliegasindustrie om ‘gas in de grond te houden’. Hij neemt hierbij specifiek een slogan van klimaatbewegingen over om de democraten te overtuigen.

Foto: Climaxi vzw

Eerder lanceerde het departement van Energie al een voorstel om de industrie te ondersteunen met een rechtstreekse kapitaalinjectie. Deze werd tegengehouden door de democraten. De politieke druk wordt groter nu de crisis meer schade dreigt te maken in de schaliegasindustrie. Er staan jobs en een recessie op het spel. Laat ons duidelijk zeggen dat deze geldinjectie enkel een poging is om deze sector te laten overleven.

Deze zet van Trump toont wel aan dat de schaliegasindustrie er slecht aan toe is. Op 2 april vroeg het eerste bedrijf, Whitening Petroleum, dat voornamelijk draait op schaliegas-ontginning, haar faillissement aan. Experts zeggen dat dit de eerste dominoblok is die valt in een fragiele en economisch niet rendabele industrie.

Plastics

De tweede verwachting achter de investeringen van Ineos is de stijgende vraag naar plastic. De Standaard schreef op 18 april een artikel ‘plastic maakt een comeback met dank aan corona’. In dit artikel wordt uitgelegd dat we meer zullen gaan snakken naar wegwerpfolie omdat hygiëne enkel nog maar belangrijker gaat worden.

Foto: Climaxi vzw

Daar tegenover staat de Europese trend die bouwt aan een strategie voor de afbouw van wegwerpplastic (Single Use Plastics Directive and Plastics Strategy). Tegelijkertijd noteren specialisten in binnen- en buitenland ook een prijsdaling voor plastics: “Als de prijs van olie zakt, zakt de grondstofprijs van de nieuwe plastic op basis van olie ook. De prijs van recycleren blijft echter hoog en is eerder afhankelijk van de kosten voor inzameling, sortering en verwerking tot pellets. In tijden van goedkope olie is gerecycleerd plastic dus duurder dan nieuw plastic. Deze trend is al een tijdje aan de gang, maar sedert de corona-crisis zien we dat het prijsverschil tussen virgin en R-PET schrikwekkend snel vergroot (grafiek door Matt Tudball, ICIS). En voor veel bedrijven is het de prijs die de doorslag geeft, en niet de milieuwinst. Goedkope olie kan dus op korte termijn goed zijn voor consumenten, maar het is een ramp voor recyclage”, zeggen de professoren Steven De Meester en prof. Kim Ragaert, experts in plasticrecyclage aan de Universiteit Gent, en Karl Vrancken, onderzoeksleider duurzaam materialenbeheer bij VITO, in naam van het onderzoeksplatform CAPTURE.

En nu?

Langs de kant van Het Havenbedrijf, Vlaanderen en Stad Antwerpen lijkt het alsmaar hallucinanter dat de investeringen van Ineos niet in vraag gesteld worden. Zo stelde Thomas Wyns (VUB) vorig jaar al de vraag in De Morgen: “Wij streven naar een nul-uitstoot tegen 2050. Hoe zal Ineos dit verwezenlijken? Kunnen de installaties worden omgebouwd? Ik zie geen enkele aanwijzing in die richting. Indien ze dit niet voorzien, zullen niet enkel ecologische, maar vooral economische problemen opdoemen. We kunnen nu tevreden zijn met 400 extra jobs, maar aangezien Europa naar nul-uitstoot streeft, zal de CO2-prijs naar omhoog gaan. Een fabriek die geen nul-uitstoot voorziet, is dus economisch zeer kwetsbaar op lange termijn.” 

Foto: Climaxi vzw

Daar komt nu bovenop dat het investeren in nieuwe plasticproducenten de recyclagedoelstellingen van Vlaanderen en zelfs Fost Plus (de vereniging van plasticproducenten en grootverbruikers) van 90 procent van het op de markt gebrachte plastic onderuit haalt. Indien Vlaanderen de markt laat evolueren zonder in te grijpen of normen te stellen, dan is de kans groot dat nieuwe plastic op langere termijn goedkoper blijft dan recyclage. Van de kant van Ineos komt er geen enkel signaal dat men zijn productie wil heroriënteren in deze richting.

De financiële strategie van Ineos

Ondertussen raakte ook bekend dat Ineos tijdens dit kwartaal internationaal 74,9 miljoen euro verlies maakte tegenover 247,2 euro winst in 2019. Ook concurrent Borealis ziet zijn cijfers zakken met 25 procent. Een groot deel van de terugval daar is te wijten aan de daling van de verkoop van Borouge (industrieel plastic) op de Aziatische markten. Borouge is grotendeels eigendom van Borealis. Borealis is sterk gelinkt aan de petroliumindustrie zelf door joint ventures met Total (in Baystar), Abu Dabi National Oil Company (in Borouge) en het Braziliaanse Braskem. Borealis plant dezelfde ethaankraker te bouwen als Ineos in de haven van Antwerpen.

Foto: Climaxi vzw

Ook Ineos ging in 2019 joint ventures aan met Total en Aramco Saoudi, voor de bouw van petrochemische complexen in Saoudi-Arabië. Net als een samenwerking met Braskem. Verwachten dat petrochemische giganten als Ineos er voor kiezen om de recyclage van plastics en de uitstap uit de olie-industrie mee vorm zullen geven in plaats van zijn aandeelhouders of bondgenoten te plezieren is dan ook luidop dromen. De ganse constructie laat ook zien wie er aan de touwtjes trekt in de discussie rond statiegeld, plastic soup en plastickeutels.

Climaxi wil dat de Vlaamse Regering initiatieven neemt om minstens zijn eigen recyclagedoelstellingen te halen, statiegeld te introduceren en zijn garanties tegenover het Project One van Ineos opnieuw in vraag stelt.

Climaxi verzamelt plastickeutels uit de oevers van de Schelde en stuurt deze in naam van tientallen gezinnen (die achter deze actie staan en daar een bijdrage voor betalen) terug naar de vervuilers. Op de foto’s in het artikel is te zien hoe dat is gegaan. Ineos, Exxon Mobil, Total en Borealis zijn bedrijven die deze plastickeutels verliezen tijdens productie of transport van deze keutels. We sturen ook keutels naar Het Havenbedrijf omdat zij verantwoordekijk zijn voor het beheer en de duurzaamheidsregels van de haven. Aan deze situatie verandert al een jaar niets, ondanks veel beloften.

Vrijdag 15 mei gaf Climaxi vzw een honderdtal dozen af aan het Havenbedrijf in Antwerpen.