Luchtvaartmaatschappijen zitten in slechte papieren. Het vliegverkeer is gereduceerd tot bijna nul. KLM-Air France, Lufthansa en het Belgische Brussels Airlines hebben inmiddels financiële steun gevraagd aan de nationale overheden. Brussels Airlines gaat nog een stapje verder en kondigde het ontslag aan van meer dan 1.000 van zijn personeelsleden.
Is het echter te verantwoorden in tijden van klimaatopwarming, ontspoorde begrotingen en toenemende armoede om een vervuilende sector als de luchtvaart zo zwaar te ondersteunen?
Indien we echt werk willen maken van een duurzame en sociale transitie, dan is nu het uitgelezen moment. Hiervoor moet de overheid terug greep krijgen op deze sector, want alleen zo kan de weg naar duurzame mobiliteit ingezet worden.
Zo’n vierhonderdduizend mensen zijn vandaag tewerkgesteld in de Europese luchtvaartsector. Stewards, piloten, check-in agenten, bagagisten en anderen staan in voor het dagelijkse reilen en zeilen op de luchthaven en zorgen ervoor dat duizenden passagiers op tijd op hun bestemming aankomen. Dat zijn mensen die vandaag in onzekerheid thuis zitten, niet wetende wanneer en of ze nog werk zullen hebben.
Mogelijk zal financiële hulp toegekend worden omwille van de strategische positie van deze bedrijven en de impact op tewerkstelling. Frankrijk, Italië en Nederland hebben dit overigens al gedaan. Maar als samenleving moeten we vermijden dat de belastingbetaler opdraait voor het risico dat normaal de aandeelhouder toekomt. We moeten eveneens vermijden dat we na de crisis terug vervallen in business as usual en dat burgers achterblijven met een financiële kater.
Luchtvaart is verantwoordelijk voor 5 procent van de wereldwijde broeikasgasuitstoot. Vooral problematisch is dat het één van de weinige sectoren is waar de uitstoot in stijgende lijn zit (de Europese luchtvaartemissies stegen met maar liefst 27,6 procent de afgelopen zes jaar), terwijl andere sectoren investeren in een afbouw van hun emissies. De EU verwacht dat het aandeel van vliegverkeer in de totale uitstoot zal vervijfvoudigen tegen 2050 vanwege een exponentiële groei van de luchtvaart. Bijkomend beleid is dus nodig om de bijhorende klimaatimpact in te perken.
De coronacrisis biedt overheden een opportuniteit om terug in de cockpit te gaan zitten en de organisatie van onze mobiliteit fundamenteel te herdenken. Er is nood aan een langetermijnplanning over hoe we mensen de mogelijkheid tot nationale en internationale mobiliteit kunnen blijven garanderen en parallel de doelstellingen uit het klimaatakkoord van Parijs kunnen realiseren. Of hoe deze transitie sociaal kan verlopen door strategisch te plannen opdat luchtvaart en luchthavens de komende decennia zouden passen in een toekomst die ook de klimaatcrisis aanpakt.
Luchthavens kunnen in de toekomst een rol spelen om trein- en luchtvaartverkeer beter op mekaar af te stemmen. Door op een efficiënte manier gebruik te maken van bestaande infrastructuur, passagiersfaciliteiten en opgeleid personeel reeds aanwezig op luchthavens, kan een optimaal duurzaam vervoersnetwerk uitgebouwd worden. Van hieruit en in samenwerking met treinoperatoren en -stations kunnen in de toekomst internationale treinen en vluchten samen vervoer aanbieden.
Luchtverkeer en internationaal treinverkeer kunnen compatibel zijn als een overheid dit plant, stuurt maar ook oplegt. De overheid kan met een verbod op korteafstandsvluchten een luchthaven opleggen om bepaalde bestemmingen niet langer te bedienen en via treinverbindingen te realiseren. De vluchten waarvoor de trein geen alternatief biedt dienen over te schakelen op duurzame brandstoffen.
De sector moet af van haar fixatie op groei. Dit alles moet gebeuren met oog op een eerlijke prijszetting voor mens en milieu. Een eerlijke taxatie van de luchtvaart hoort hier ook bij.
Laat ons deze kans grijpen. Laat ons vanuit de huidige infrastructuur het personeel aan het werk houden en hen betrekken bij een toekomstscenario waarin mobiliteit mogelijk blijft voor iedereen maar tegelijkertijd ook de klimaatcrisis wordt aangepakt. Laat ons dit momentum gebruiken om te tonen dat een duurzame transitie ook sociaal kan gebeuren.
Hans Elsen (ACV Puls), Joeri Thijs (Greenpeace), Toby Lauwerier (Zomer Zonder Vliegen), Laurien Spruyt (Bond Beter Leefmilieu)
