Polen telt al meer dan 16.900 besmettingen met het coronavirus. De mijnbouwregio Silezië is een echte broeihaard met zo’n 4.000 besmettingen, onder wie 1.450 mijnwerkers en familieleden, stelt de overheid.
Mijnen gesloten
De Poolse minister van Volksgezondheid Lukasz Szumowski noemde de mijnen dinsdag nog een “hotspot” voor het virus en kondigde een grootschalige testcampagne aan onder de mijnwerkers. Door de uitbraak moest het staatsbedrijf Polska Grupa Górnicza (PGG), de grootste steenkoolproducent, drie van zijn acht mijnen tijdelijk stilleggen.
Staatssecretaris Jacek Sasin waarschuwde op de Poolse radio dat meer mijnen tijdelijk gesloten kunnen worden om het virus in te dammen. Volgens Robert Tomaszewski, analist bij de denktank Polityka Insight in Warschau, kan Polen zo ook de productie verminderen nu de markt verzadigd is.
Sector in problemen
De Poolse productie van steenkool daalt al enkele decennia, onder meer door de goedkopere import uit Rusland en Colombia. Investeringen in zonne- en windenergie zagen ook het aandeel in de energiemix dalen tot 74 procent, het laagste niveau ooit.
Naarmate nutsbedrijven vaker voor goedkopere alternatieven kiezen, stapelt de steenkool zich op in enorme reserves. Eind maart lag er zo voor 7,6 miljoen ton steenkool opgeslagen bij de mijnen, blijkt uit cijfers van het Poolse Agentschap voor Industriële Ontwikkeling. Een milde winter en de economische recessie door de coronacrisis hebben de vraag nu nog verder doen dalen.
Kwestie van tijd
“Er is te veel steenkool op de markt”, zegt Tomaszewski. “Covid-19 creëert een gelegenheid om de productie te verminderen en de steun voor een transformatie van de hele energiesector op te krikken.” Volgens Tomaszewski is de teloorgang van de steenkoolsector in Polen onomkeerbaar. “Het zal niet meteen gebeuren, maar het komt er wel. De wind waait uit een nieuwe richting, en die is in het voordeel van hernieuwbare energie.”
Na weken van bitsige onderhandelingen zijn de vakbonden bij PGG ermee akkoord gegaan om de uren en lonen van de arbeiders met 20 procent te verminderen in mei, zodat het bedrijf overheidssteun kan aanvragen. De vakbond Solidariteit schreef de overheid dat de industrie zou instorten zonder overheidssteun.
Presidentsverkiezingen
De overheid beloofde plannen voor de steenkoolsector voor het einde van juni. Volgens Tomaszewski is dat een “enorme kans” om de sector te herstructureren op een moment waarop de vakbonden zwak staan.
Maar de presidentsverkiezingen kunnen roet in het eten gooien. De overheid had gehoopt om op 10 mei te starten met verkiezingen per post, maar die verkiezingen werden vijf dagen ervoor afgeblazen. Ze worden naar alle waarschijnlijkheid uitgesteld tot het einde van juni of de eerste helft van juli.
President Andrzej Duda, die herverkozen wil raken, is een bondgenoot van de rechtse partij Recht en Rechtvaardigheid (PiS), die tot 2030 minstens 60 procent van de Poolse energie uit steenkool wil blijven halen; Polen heeft zich nog steeds niet achter de Europese doelstelling van een netto nuluitstoot tegen 2050 geschaard.
Herstructurering
Mijnwerkers zijn traditioneel een steunpilaar van de PiS en analisten denken dat ook dat er geen plan voor de afbouw van de sector komt voor de verkiezingen. De kans is groter dat de PiS een “herstructurering” aankondigt.
Daardoor zouden enkele steenkoolmijnen die met verlies werken gesloten kunnen worden. Volgens Marta Anczewska, energiedeskundige bij het Wereldnatuurfonds in Polen, zal de overheid de binnenlandse aanvoer van steenkool “willen verzekeren maar niet op een manier die verliezen genereert”.
Aleksandra Gawlikowska-Fyk, analist bij Forum Energii, waarschuwt dat de steenkoolsector weliswaar kwetsbaar is, “maar dat er een sterke wil bestaat om energie uit binnenlandse steenkool te halen. Het wordt als een kwestie van energiezekerheid gezien.”
Diversifiëring
En toch, zegt ze, is de pandemie een nieuw alarmsignaal dat de energiesector gediversifieerd moet worden. “We moeten de winstgevende mijnen open houden en inzetten op een optimalisering van de sector”, zegt ze. De Poolse regering heeft herhaaldelijk de toekomst van de sector te rooskleurig voorgesteld, maar de productie daalt snel, zegt de Poolse journalist Wojciech Kość, die uitvoerig heeft geschreven over de steenkoolindustrie.
In 2004 voorspelde de regering nog dat het land dit jaar 89 miljoen ton zou produceren. Maar vorig jaar al daalde de binnenlandse productie onder de 62 ton. “De binnenlandse productie zal sneller afnemen dan de overheid verwacht, en dat zal heel snel als een boemerang terugkomen in de volgende jaren”, zegt Kość.
