Een sterke dirigent of een nieuwe partituur? VS, China en het coronavirus

woensdag 22 april 2020 17:39
Spread the love

 

Plots … breekt een virus uit. In geen tijd is ‘pandemie’ het buzzwoord. Zijn statistieken over besmettingen en dodental dagelijks primetime en breaking news. In no time hebben we het nog alleen maar over lockdown, handhygiëne, mondmasker, asymptomatische besmetting, COVID-19, “in uw kot”. We keken met z’n allen naar het Oosten. Nu kijken we naar onze eigen regio. Elk helder denkend mens heeft begrepen dat het dodelijke SARS-Cov-2 virus geen nationaal paspoort op zak heeft.

In het gevecht met de pandemie wordt de roep steeds luider om, over alle landsgrenzen en maatschappijsystemen heen, samen te werken, onderzoek en informatie uit te wisselen en snel een vaccin te produceren. Ook VN-secretaris-generaal Antonio Guterres, spreekt over een veilig vaccin als enige oplossing om deze crisis te bemeesteren.   Acht miljard mensen, rijk en arm, fysisch & psychisch zwak en sterk, van welke origine, religie, levensbeschouwing, gender, leeftijd, dan ook … allemaal hebben we recht op dat vaccin.

Maar welke personen of mondiale organisaties met gezag kunnen, eens het vaccin klaar, daadwerkelijk zorgen voor een faire verdeling, waarbij de zwakste groepen en landen gelijk worden “bediend”? Wellicht is de optie van één private speler met het patent onder de arm, geen optie.

Dat zijn kwesties die ons wakker houden, terwijl de beelden binnenrollen over COVID-19 in het Afrikaanse continent, in Latijns-Amerika. Koude rillingen over de rug bij de oorverdovende mediastilte over het virus in de verschillende vluchtelingenkampen in Griekenland bijvoorbeeld, maar ook aan de Mexicaanse grens met de VS, in de Palestijnse gebieden.

En dan kijken we verstomd naar een hele reeks van gebeurtenissen die zich in de afgelopen weken heeft ontrold in de strijd tegen de coronapandemie. Een Chinese overheid die systematisch wordt belasterd door Trump en zijn regering, en een Europese Unie die vanaf het begin van de uitbraak ruziënd buitenspel staat.

De ongeloofwaardige dirigent van een uitgekleed orkest

Het westerse kompasland Amerika telt intussen meer Corona-besmettingen dan China. De cijfers komen hard binnen. Een macabere inhaalbeweging.

Bij het begin van de uitbraak heeft president Trump niets dan lof voor de kordate aanpak van de Chinese overheid. Minstens twaalf publieke uitspraken van de president weet CNN zo te detecteren: “Trump repeatedly praised Chinese president Xi Jinping’s response to the crisis, saying he’s handled it ‘really well’ and that he was doing ‘a very good job with a very, very tough situation”. In die periode zijn er geen besmettingen publiek gekend in de VS. Het was toch “een gewoon griepje”, een “hoax van de Democraten”.

Wanneer de cijfers van besmettingen en doden pijlsnel stijgen en het leven in New York stilvalt, de ziekenhuiscapaciteit ruimschoots ondermaats blijkt te zijn, niet genoeg beschermingsmateriaal voor de zorgverstrekkers voorradig is, de besmettingen in andere staten opduiken, duidelijk wordt dat, na Italië en Spanje, zowat de hele EU in de problemen komt en Trump nog steeds blijft weigeren om maatregelen te nemen tegen COVID-19 … krijgt het virus in Trump-newspeak ineens consequent het adjectief “Chinees”.

Tijdens een van zijn vele persconferenties, meer bepaald op 19 maart, valt de Amerikaanse president, duidelijk geërgerd, uit tegen een journalist die de niet zo overbodige vraag stelt: “Er zijn meldingen van tientallen gevallen van racistische incidenten tegen Chinees-Amerikanen in dit land, …waarom blijft u dan die term ‘Chinees’ gebruiken?” – Trump: “Het komt uit China. Daarom, hét komt uit China. …”

Virussen hebben geen etnische achtergrond. Al op 11 februari 2020 verklaarde WHO-directeur Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus zeer duidelijk dat het virus, een gemakkelijk uit te spreken naam moet krijgen die “niet verwijst naar een geografische plek, naar een dier, een individu of naar een (be)volk(ing)”.

Wekenlang gaan op sociale media racistische posts over Chinezen -en bij uitbreiding Aziaten- viraal. De meldingen van racistische conflicten stapelen zich op, sommige al gewelddadiger dan andere. Het vilein aanhouden door Trump van de term “Chinese virus” heeft ontegensprekelijk geleid tot oppoken van virulent racisme. Dat blijkt uit een Amerikaanse enquête waarbij op één week tijd (18-25 maart 2020) meer dan 650 klachten zijn gebundeld. “Mensen zijn bespuugd bij het verlaten van winkels, Uber en Lyft chauffeurs weigeren om Aziaten op te halen, er is verbale en online intimidatie en fysieke mishandeling,” volgens de site, die werd gelanceerd door de Asian Pacific Policy and Planning Council (A3PCON) en Chinese for Affirmative Action (CAA).”

De politieke Trumpiaanse tactiek van racisme tegen China heeft ook gevolgen op het internationale forum. De slotverklaring van de videocall-top van de zeven rijkste landen (G7) over de intentie om het COVID-19 virus samen te bestrijden, blijft uit omdat de VS per se de term “Wuhan-virus” in de tekst wil opgenomen zien. Daarover ondervraagd, zegt Mike Pompeo, de minister van Buitenlandse Zaken: “De Chinese overheid had de verantwoordelijkheid om de wereld op het gevaar van het virus attent te maken. Dat er geen slotakkoord kwam is een tactisch, maar geen echt probleem”.

Trump heeft -bijna als een schoolvoorbeeld- racisme als bliksemafleider gebruikt. En het adjectief “Chinese” toegevoegd vanaf het moment dat het virus zich in Amerika begon te verspreiden “… en toen de media zijn aanvankelijk trage reactie begon te bekritiseren . Het virus “Chinees” noemen diende twee doeleinden voor Trump: ten eerste, het gaf de schuld voor de crisis aan China in plaats van aan de Amerikaanse overheid; ten tweede, het bood de media iets om hun woede op te richten, in plaats van op de reactie van de regering op het virus zelf”, weet de gerenommeerde dr. Chi Wang, voorzitter van de U.S.-China Policy Foundation. Ook CNN komt tot deze vaststelling: “Deze verschuiving in toon van Trump is een grondige verandering in de mening van de President tegenover China, hij probeert zo om verantwoordelijkheid voor de aanhoudende globale pandemie en de aanpak van bij de uitbraak in de schoenen van Beijing te schuiven.”

Het racistische labelen van het virus stopt nadat de Chinese president Xi zijn Amerikaanse collega belt op 27 maart.

Maar sinds begin april duiken weerom scherpere pinpointing en racisme op, door de aanhoudende verdachtmakingen, leugens en laster, … tegenover China’s aanpak van corona en de overheid, met als gevolg of -misschien eerder- als doel om de publieke aandacht af te leiden  van het “American First!”- beleid van de falende president. Steeds meer Amerikanen geloven in allerhande complottheorieën of incorrecte analyses van bijvoorbeeld de eerste weken na de uitbraak in Whuan, die de schuld bij China, de Chinese overheid en de CCP leggen voor de pandemie-miserie.

Falende dirigent verliest stokje

Ondertussen raast de pandemie met hoge snelheid over de VS. In Amerika zijn openbare sociale voorzieningen al jaar en dag peanuts.  En net zoals in Europa start er een ware jacht op medische beschermingskledij, mondmaskers, intensive care bedden en beademingstoestellen, testkits … De pandemie dwingt de ultraliberale president Trump quasi-socialistische maatregelen op te dringen aan het Amerikaans kapitalisme. Trump maakt een gigantische som geld vrij om in de economie te pompen (2.000 miljard USD), krijgen onder meer autogigant GM, multinational 3M, … de instructie om beademingsapparatuur en mondkapjes te produceren, en worden de belangrijkste grootbanken “te hulp geroepen” … als centraal-geleide economische ingrepen, kunnen die tellen.

Ook aan de gewone Amerikaan is gedacht … iedereen krijgt 1.200 dollar. Dat klinkt flink veel maar nu al weten de mensen dat dit de bittere pil niet zal kunnen vergulden. Een gemiddelde middenklasse Amerikaanse werknemer, met een ziekenhuisverzekering, zal mogelijks tot 1.300 dollar moeten betalen aan ziekenhuisopname, … zonder dokterskosten, die op minstens evenveel geschat worden. Miljoenen Amerikanen zonder verzekering dreigen een factuur voorgeschoteld te krijgen van duizenden dollars. En over de meer dan 13 miljoen werknemers zonder papieren, wordt met geen woord gerept, aan hen wordt geen dollar besteed. Het ontbreken van een sterke sociale zekerheid in de Verenigde Staten zal een helse sociale aardbeving veroorzaken. “Deze problemen komen niet uit de lucht vallen. Zelfs als we niet in wereldwijde pandemie verkeren, worden Amerikanen geconfronteerd met enorm hoge kosten voor gezondheidszorg, in vergelijking met de rest van de wereld, en miljoenen van ons hebben al vaak medische zorgen uitgesteld uit bezorgdheid over hoeveel het zal kosten. Maar met COVID-19 wordt een probleem dat we in het hele land al lang kennen veel urgenter.”

Geen Beijing opera voor Trump

Terwijl het virus zich met grote snelheid verspreidt, de economische ineenstorting dreigt, heeft Trump een nieuwe vondst. China, zou veel te laat de wereld geïnformeerd hebben, meer nog, het zou de uitbraak van het virus in de doofpot hebben willen steken. Hij verwijst naar de intussen overleden dr. Li Wenliang, die de “whistleblower” zou zijn. En dus is China verantwoordelijk voor alle corona-ellende op de hele wereld, maar vooral in Amerika. “They should have told us, about coronavirus !”

Beweren dat de Chinese overheid perfect is en geen steken zou hebben laten vallen, kan op zich niet de bedoeling zijn. Maar een verkeerde politionele beslissing om paniek te voorkomen en het signaleren van het nieuwe virus binnenkamers te houden, opblazen tot onredelijke en zware beschuldigingen als zou de Chinese Communistische Partij het uitbreken van het virus in de doofpot hebben willen steken, daardoor tijd verloren zou zijn, en zo de rest van de wereld met de corona-ellende opgezadeld te hebben …? Minstens kort door de bocht.

Als eerste kreeg China af te rekenen met een onbekend virus. Net zoals andere Zuidoost-Aziatische landen heeft China slechte herinneringen aan ziekten als SARS (2003) en MERS (2012), waarbij vele honderden slachtoffers zijn gevallen. Net zoals Zuid-Korea en andere landen in de regio heeft de Chinese overheid geleerd uit de strijd tegen SARS en MERS, epidemiologisch en virologisch samengewerkt en noodplannen opgesteld. Maar de angst voor de uitbraak van een nieuw virus is uiteraard levend gebleven.

Het wetenschappelijk onderzoek naar SARS, vleermuizen en de talloze virussen die ze huisvesten, is afgelopen jaren internationaal verricht, door onder meer het team van de in Wuhan gevestigde virologe dr. Shi Zhengli. Zij werkt al meer dan vijftien jaar wereldwijd samen en met haar internationale collega’s en wist net als die collega’s dat een virus zoals SARS-COV-2 ooit eens zou opduiken. Paniek is niet voor wetenschappers, die grijpen naar onderzoek en analyse tot de grootste zekerheid kan geboden worden. Politieagenten willen geen paniek, dat leidt tot chaos en instabiliteit. Ordehandhavers houden beroepsmatig elke mogelijke aanleiding voor ongeregeldheden in de gaten. Ingrijpen is wellicht soms nodig. In het geval van de WeChat-posts van dr. Li Wenliang niet.

In het rapport van het Ministerie van Supervisie, dat niet alleen corruptie opspoort maar -zoals bij ons het Comité P – ook het (wan)gedrag van ondermeer de politie onderzoekt, wordt de film teruggespoeld. Het is op basis van dit rapport dat de politieagenten die dr. Li Wenliang hebben bestraft wegens “verspreiden van geruchten”, zijn teruggefloten. Dr. Li Wenliang, oogarts en actief lid van de Communistische Partij van China, is helemaal geen “whistleblower”, iets wat de westerse media van hem hebben willen maken. Hij was samen met andere dokters en wetenschappers bezorgd en ondernam actie. Jammer genoeg is hij op 7 februari aan COVID-19 overleden, nadat hij zelf besmet werd tijdens een consultatie van een (asymptomatisch besmette) patiënt. Postuum helaas, is zijn naam gezuiverd en hebben de autoriteiten publiekelijk hun fout toegegeven en hun excuses aangeboden.

Tijd verloren?

Bepaalde politici en media blijven samen met Trump echter herhalen dat de Chinese overheid in het begin van de pandemie tijd heeft verloren of de andere kant heeft opgekeken. Integendeel, uit verscheidene bronnen zoals de rapporten van de WHO, artikels uit Newsweek, de tijdslijnen van China Daily en The Financial Times, blijkt dat China snel en accuraat heeft gereageerd, en dat internationale instellingen erg vroeg in het proces van de uitbraak op de hoogte zijn gebracht.

Op 27 december meldt dr. Zhang Jixian, van het Hubei Hospital of Integrated Traditional Chinese and Western Medicine drie patiënten die lijden aan longontsteking waarvan de oorzaak onbekend is in haar ziekenhuis. Nog dezelfde dag regelt het Wuhan Center for Disease Control and Prevention een epidemiologisch onderzoek en testen. Op 29 december meldt hetzelfde ziekenhuis nog eens vier patiënten met dezelfde onbekende longontsteking, allen uit het district van de Huanan Seafood Wholesale Market.

Op 30 december, stellen experten van de Wuhan’s Health Commission een onderzoek in en verzenden ze twee korte rapporten. Het eerste om 15u10 en het andere om 18u50. In deze documenten wordt aanbevolen dat de patiënten moeten behandeld worden als “pneumonia of unknown causes”. De twee documenten worden online doorgestuurd naar een beperkte groep betrokken dokters en hogere leidinggevende organen van de Nationale Gezondheidscommissie. Rond 17u30 krijgt dr. Li Wenliang het bericht van zijn collega’s. Om 17u43, aldus het rapport van het Ministerie van Supervisie, heeft dr. Li Wenliang het bericht doorgestuurd in zijn WeChat groep (klasgenoten uit zijn medische opleiding): “zeven gevallen van SARS worden bevestigd bij de Huanan seafood Wholesale markt” en “de patiënten zijn geïsoleerd in de spoeddienst in ons ziekenhuis”. Om 18u42, post hij een ander bericht: “het laatste nieuws is dat de infectie is bevestigd, en het virus wordt onderzocht. Verspreid de informatie alsjeblieft niet en laat familieleden zorgen voor aan preventie.”

Op diezelfde dag woont dr. Shi Zhengli een conferentie in Shanghai bij. Rond 19u wordt ze op de hoogte gebracht van de zeven patiënten met longontstekingen waarvan de oorzaak onbekend is. In allerijl neemt ze de trein terug naar Wuhan en grijpt ze terug naar haar voorgaand onderzoek. Ze krijgt de dringende opdracht met haar labo zo snel als mogelijk te onderzoeken of er een nieuw coronavirus aan de basis ligt.

Op 3 januari wordt dr. Li Wenliang verkeerdelijk berispt door de lokale politie voor het verspreiden van “geruchten” over de uitbraak van het virus.

Een opmerkelijk voorval gebeurt op 4 januari 2020. De directeur van het Chinese Center for Disease Control and Prevention telefoneert met de directeur van de Amerikaanse Center for Disease Control and Prevention. Ze overleggen over de uitbraak van de vreemde longontstekingen. Beiden komen overeen nauw contact te houden, informatie te delen en technologisch samen te werken.

Op 7 januari 2020 is het resultaat van het labo-onderzoek van dr. Shi Zhengli eindelijk klaar. Het is zo goed als zeker: het coronavirus SARS-Cov-2 (verwant aan het SARS-virus) veroorzaakt de longontstekingen. De genetische code van het virus is 96 procent identiek aan dat van een coronavirus dat het team van dr. Shi Zhengli had geïdentificeerd bij hoefijzervleermuizen in de provincie Yunnan.

Uit het WHO-rapport: “De Chinese autoriteiten hebben een nieuw type coronavirus geïdentificeerd, dat op 7 januari 2020 is geïsoleerd. Op 11 en 12 januari 2020 heeft de WHO nadere gedetailleerde informatie ontvangen van de National Health Commission China dat de uitbraak verband houdt met blootstellingen op één vismarkt in Wuhan City. Op 12 januari 2020 deelde China de genetische sequentie van het nieuwe coronavirus zodat landen die kunnen gebruiken bij de ontwikkeling van specifieke diagnostische kits.”

Dat WHO-baas Tedros Adhanom Ghebreyesus “veel te laat” (11 maart) de uitbraak van COVID-19 tot pandemie heeft uitgeroepen, zoals de VS en anderen stellen en er China’s invloed op de WHO mee willen bewijzen, klopt niet, zo lezen we in een interview met Hans Kluge, de Belgische arts die Europa-directeur is van de WHO.

Volgens de Nederlandse microbiologe Rosanne Herzberger legden Chinese wetenschappers ‘de genetische code van het virus al razendsnel bloot en deelden ze het met de hele wereld’.  Waarom is dat positief en bijzonder? Zo konden wetenschappers over de hele wereld ermee aan de slag om onderzoek te doen, o.a. met het doel diagnostische tests te ontwikkelen. En over een mogelijke schuldvraag: “… laten we wel wezen, MERS komt uit het Midden-Oosten (Saoedi-Arabië, noot van de auteurs), griep komt vaak van vogels, hiv komt uit apen in Afrika. Het is nogal optimistisch om te zeggen: China is de oorzaak van al onze problemen. De neiging is heel groot om schuldigen te zoeken. Maar wie valt dit kwalijk te nemen?”

Uit de tijdslijn van het begin van de pandemie, blijkt hoe snel er bottom-up & topdown gereageerd is. Na grofweg één week was de WHO op de hoogte en intussen was ook de VS – in elk geval de Nationale Gezondheidsdienst – op de hoogte. Dat deze snelle en efficiënte reactie er is gekomen is te danken aan de procedures en protocollen die China, de WHO en vele andere landen die SARS, MERS – ebola-epidemieën hebben moeten meemaken- pasklaar liggen hebben voor een worst case scenario.

De uitlatingen dat de Chinese overheid tijd verspild heeft en dat daardoor de wereld de corona-miserie over zich heen heeft gekregen, zijn onjuist, China heeft – precies door zo snel te reageren – tijd gewonnen voor de wereld. De beschuldiging van de laattijdigheid is ook deel van een geheime agenda.

De VS heeft nog een andere kritiek, over de “mishandling of the situation” door de Chinese overheid. Daarover is de Wereldgezondheidsorganisatie zeer duidelijk. Het rapport van de WHO-China Joint Mission, van eind februari 2020, besluit: “gezien het over een totaal onbekend virus gaat, heeft China waarschijnlijk het meest ambitieuse, aangepaste en strikte indamming van een ziekte uitgerold, nooit eerder in de geschiedenis gezien.”

Gezondheid first! … ???

In vele westerse landen, waar neoliberale recepten zijn toegepast om groei te ontwikkelen door op de overheidsbudgetten te korten, in openbare diensten te saneren, … zijn publieke gezondheidsdiensten sterk afgeslankt. Afgelopen weken is dat pijnlijk duidelijk geworden.

Trump’s “They should have told us, about coronavirus”, is daarom één van de meest cynische verdachtmakingen. Immers, precies  de “open kanalen” waarlangs China en de VS op vlak van medisch- en wetenschappelijk onderzoek samenwerken, zijn door Trump gekortwiekt. En samenwerken met China kan best, is absoluut geen fictie. De Governmental U.S. Center for Disease Control & Prevention (CDC) werkt in het kader van de WHO, al jarenlang goed samen met het Chinese Ministry for Health. Sinds 2003 bestaat er een partnerschapovereenkomst. Na de SARS epidemie (2003) is op vele wetenschappelijke terreinen samengewerkt om verdere tragedies te kunnen vermijden, om mogelijke pandemieën te voorkomen. Zelfs onder George W. Bush was de samenwerking in het wetenschappelijk onderzoek naar virussen en epidemieën uitermate goed. Deborah Seligsohn, een politicologe van de Universiteit Villanova die werkte voor de ambassade van de VS in Beijing van 2003 tot 2007, en de Chinese gezondheidszorg heeft bestudeerd, [D1] vertelt dat de Centra voor Gezondheidscontrole en Preventie (CDC) in Atlanta 40 deskundigen -in het kader van de WHO – naar China stuurden om mee te helpen bij het bestrijden van SARS: “Zij gaven het meeste internationale advies in de bestrijding van de ziekte … De Amerikanen hielpen hun Chinese collega’s verslagen maken, contacten traceren, een goede isolatie uitvoeren … alle dingen die je nodig had om te doen.” De inspanning bleek opvallend succesvol. SARS kwam grotendeels onder controle in Azië.

Wanneer H1N1, het griepvirus, in 2009 uitbreekt hebben “Amerikaanse en Chinese gezondheidsautoriteiten informatie en technologie gedeeld om de nationale monitoring van de verspreiding van H1N1 te vergemakkelijken en een vaccin te ontwikkelen.”

Toen het H7N9 virus vier jaar later opduikt, “hebben de Chinese en Amerikaanse CDC’s samengewerkt door epidemiologische gegevens te delen en gezamenlijk onderzoek te verrichten. Toen Chinese onderzoekers een vaccin ontwikkelden, deelden ze het snel met hun Amerikaanse collega’s, die een versie produceerden in de Verenigde Staten.”

Ook als in West-Afrika de ebola-crisis in 2014 losbarst hebben Amerikaanse en Chinese wetenschappers de handen in elkaar geslagen “in een door Chinezen gebouwd laboratorium in Sierra Leone en met voorraden vervoerd door een Chinees transportvliegtuig naar Liberia. Zoals het Carter Center heeft opgemerkt, waren veel van de gezondheidsdeskundigen die China uitstuurde om  ebola te bestrijden opgeleid door de Amerikanen die de regering-Bush had gestuurd naar Beijing een decennium eerder.[1]”

Een onverantwoorde besparing door president Trump op het U.S. CDC heeft de samenwerking flink ondermijnd. In 2018, heeft The Washington Post gemeld dat de regering-Trump een “dramatische inkrimping” oplegde aan de wereldwijde “epidemische preventieve activiteiten” die Obama was gestart na de  ebola-crisis. Dit jaar, zelfs in volle coronavirus-crisis, stelde Trump voor de Amerikaanse financiële bijdrage aan de WHO te halveren. Deze bezuinigingen hebben een bijzondere tol geëist op de Amerikaanse samenwerking met China. Sinds het aantreden van Trump hebben zowel de CDC als de National Institutes of Health hun personeel in China verminderd. De National Science Foundation heeft haar kantoor in het land volledig gesloten. De redenering binnen de Amerikaanse regering is dat “als je samenwerkt in onderzoek met Chinese wetenschappers, je China helpt om hun capaciteit op te bouwen, en dat is niet goed voor de VS, omdat China een strategische concurrent is.”

Samenwerken blijft de boodschap

Een vaccin tegen het ziektesyndroom COVID-19 lijkt steeds meer de beste optie om deze wereld op drift tot rust te brengen en vooral de dramatische stijging van het aantal dodelijke slachtoffers te bedwingen. De globale gezondheidscrisis bewijst eens te meer dat een strategie tegen een dodelijk virus gebaseerd moet zijn op wetenschap en op duidelijke en ondubbelzinnige communicatie van een “verenigd commando” dat zich legitimeert door zoveel mogelijk landen te verenigen.

Waar zijn de Verenigde Naties, meer precies de VN-Veiligheidsraad? Tot op de dag van vandaag zwijgt een van de belangrijkste mondiale politieke organisaties. De afgelopen sessies zijn onbeslist en gestrand geraakt in discussies over de aanpak van de pandemie. De verlamming ontstond nadat de Verenigde Staten druk zette op de 15-landen-tellende VN-Veiligheidsraad om een resolutie goed te keuren die de schuld voor het ontketenen van het coronavirus in de schoenen van China wil schuiven. Dit soort démarches – duidelijk een onderdeel van Trumps strategie om zijn verantwoordelijkheid voor de late, rommelige reactie op het dodelijke virus in eigen land te verdoezelen – botst ongetwijfeld en begrijpelijk op een Chinees veto. Intussen blijft de imposante zaal van de Veiligheidsraad leeg, en niet door social distancing, eerder vanwege political distancing.

Tijdens de buitengewone G20-top eind maart riep de Chinese president Xi Jinping op tot een sterkere internationale samenwerking en drong hij aan op eenheid en solidariteit. “De gemeenschap van naties moet snel bewegen om de verspreiding van het virus tegen te gaan en China zal meer dan klaar zijn om zijn goede praktijken te delen, gezamenlijk onderzoek en ontwikkeling van geneesmiddelen en vaccins uit te voeren, en hulp te verlenen waar het kan aan landen die door de pandemie worden getroffen.”

In een oproep van vijf presidenten, die weinig airplay kreeg, kunnen we de ingrediënten vinden voor snelle actie. Internationale instellingen – zoals de WHO, de Wereldbank, het IMF, het Rode Kruis, Crescent, vaccin allianties, filantropische verenigingen, organisaties van farmaceutische wetenschappers en particuliere bedrijven worden aangespoord om hun krachten te bundelen in een krachtdadig partnerschap. Deze bundeling van krachten moet er voor zorgen dat er zo snel mogelijk een vaccin tegen COVID-19 wordt geproduceerd. De vijf presidenten vragen dringend naar een alomvattende financiële inzet voor transparant wetenschappelijk onderzoek en uitwisseling, voor de billijke verdeling van testkits en medicatie voor behandeling in de kritieke fase van de ziekte. Daarnaast roepen ze op tot uiterste inspanningen om alle middelen (vaccin, testkits en medicatie) naar alle uithoeken van de wereld te brengen, naar alle hulpbehoevenden inclusief kwetsbare bevolkingsgroepen en vluchtelingen.

Deze oproep onderstreept, zo is te lezen in de tekst ” … de enorme voordelen van een gecoördineerde, coöperatieve mondiale reactie op de crisis, met de nadruk op de levering van een uiteindelijke behandeling en een vaccin als een voorbeeldig “mondiaal openbaar goed”.

Wetenschappelijke overheidsinstellingen en particuliere ondernemingen werken tegen de klok om een vaccin te produceren. Paul Stoffels, vicevoorzitter van Johnson & Johnson’s[2] Executive Committee en Chief Scientific Officer, zegt dat ze in nauw contact en wereldwijd samenwerken met de WHO, particuliere concurrenten en anderen om de magische formule te vinden. Voor Johnson & Johnson is het doel: “1 miljard vaccins … in februari of maart volgend jaar … te beginnen met zogenaamd noodgebruik.” Hij waarschuwt met nadruk: “Vergis je niet: er zal een grote wereldwijde solidariteit nodig zijn.”

De opmerkelijkste oproep komt van een groep 100 Chinese academici.  In een open brief vragen ze met aandrang dat de Verenigde Staten en China samenwerken om de COVID-19-pandemie te bestrijden.

Zij benadrukken dat ze dankbaar zijn voor de hulp van de internationale gemeenschap, onder meer de donaties van de Amerikaanse vrienden, tijdens de meest kritieke fase van de strijd tegen COVID-19 op het vasteland van China. En dat ze de epidemische bestrijdingsprogramma’s en beleidsmaatregelen die door andere landen zijn ondernomen, respecteren. “In dit stadium van de pandemie, blijven de exacte bron en oorsprong van COVID-19 onbekend, deze vragen zijn nu onbelangrijk en elkaar met de vinger wijzen is vernederend en kwetsend voor iedereen. Uiteindelijk zullen we allemaal de uiteindelijke resultaten van wetenschappers respecteren. Net als veel andere landen, is China een slachtoffer van het virus, maar kent het ook een succesverhaal in het beteugelen van het virus, en China is bereid om samen te werken met andere landen om de verspreiding van de pandemie te stoppen.[3]“

Kom op, Europa!

En waar blijft Europa? De Unie van 27 landen, samen goed voor 446 miljoen inwoners, het machtsblok dat China (1,43 miljard), India (1,3 miljard) in rangorde volgt voor de VS (325 miljoen). De Europese Unie zit in een spagaat. De VS wordt nog steeds als de belangrijkste bondgenoot beschouwd en Europa hangt sterk af van de VS op het vlak van militaire bescherming (tegenover Rusland). Maar de EU wil ook graag zaken doen met China. Landen als Hongarije, Italië, Griekenland en Polen brengt dit in een hachelijke situatie. Er is een militair bondgenootschap met de VS, maar op economisch vlak bestaat er een groeidynamiek in de richting van China. Ook steeds meer welvarende Europese lidstaten komen in die spagaat terecht.

China wordt gezien als een belangrijke partner bij de aanpak van verschillende mondiale problemen, zoals bijvoorbeeld de klimaatverandering, maar ondertussen delen verschillende Europese regeringen de uiterst kritische standpunten van de VS (waar nauwelijks meningsverschillen tussen democraten en republikeinen te merken zijn) over het centraal-geleide politiek-economische systeem van China. Ook het meritocratische systeem van leiderschap, wetgevende en executieve macht, botst op een compleet onbegrip bij al wie blijft uitgaan van de westerse superioriteit. Het blindelings varen onder (neo)liberaal kapitalistische vlag en bovendien het quasi irrationeel weigeren open te staan voor de Chinese aanpak, leiden vaak tot verwrongen reacties en onterechte strafmaatregelen tegen China. Mede daardoor ook krijgen China’s mondiale samenwerkingsvoorstellen en -projecten, zoals het Belt & Road Initiative, disproportionele tegenkanting.

Maar ook de huidige Amerikaanse regering en haar ultra-liberaal beleid, worden niet zo vriendelijk ontvangen omwille van tegenstellingen met Europese belangen en waarden. Er is  de kwestie van de opgedrongen NAVO-financiering, alle invoerrechten die intussen zijn opgetrokken. Daar komen nu met de pandemie nog wat netelige kwesties bij: de VS heeft eenzijdig beslist het luchtruim voor Europese landen af te sluiten, de VS biedt letterlijk op bij mondmasker-contracten om ze weg te kopen voor de neus van anderen, De Amerikaanse president probeert het Duitse bedrijf Curevac naar de VS te halen en de exclusieve rechten te verkrijgen voor een vaccin tegen het coronavirus, …

In de strijd tegen de corona-pandemie wordt de ambigue positie van de meerderheid van de West-Europese landen, tussen de VS en China in, scherp duidelijk. Een oorverdovende stilte heerst in Europese kringen als China dan oproept tot wereldwijde samenwerking, zoals recentelijk president Xi Jinping op de G20 deed.

Europese landen bekvechten met elkaar

EU-president Charles Michel en het Europese leiderschap waren nauwelijks zichtbaar in de frontlinie van de strijd tegen de pandemie. In plaats van een verenigd commando van de Europese landen op te richten en alle benodigde buitengewone maatregelen en organisatiestructuren op te zetten, zodat de EU een sterke partner zou kunnen zijn in de wereldwijde strijd tegen het virus, hadden de EU-leiders slechts wat goede bedoelingen en opmerkingen.

De vraag naar een eengemaakte aanpak van de pandemie in Europa was nochtans groot toen de EU-regeringsleiders eind maart -via een videoconferentie- vergaderden over hun gemeenschappelijke reactie. Bij de financiële crisis (2010) en de migratiecrisis (sinds 2015) hebben de EU-lidstaten gedwongen samengewerkt om “erger” te voorkomen, en om er de Unie -wat heet- sterker uit te laten komen. Maar nu moeten diverse regeringen rekening houden met nationalisten en rechtspopulisten die de EU enerzijds verwijten dat ze “hun land” in de steek laat en die anderzijds de EU op alle mogelijke manieren ondermijnen.

Dezelfde dure woorden worden nu in de huidige gezondheidscrisis door de nationale regeringen en de EU-instellingen in de mond genomen, ze zullen “alles doen wat nodig is”.

De Europese Unie heeft in de strijd tegen het coronavirus niet bepaald haar mooiste kant laten zien. Naast de heftige discussies over financiële ondersteuning met of zonder besparingsvoorwaarden, tussen Italië, Spanje, Frankrijk versus Nederland en Duitsland, is er ook het nooit vertoonde sluiten van de binnengrenzen van de Schengenzone. Fysieke slagbomen, sluipwegen afgesloten met betonnen blokken en politiecontroles, … als gevolg van verschillende visies over hoe het virus te bestrijden, wel of geen groepsimmuniteit opbouwen, allerlei gradaties van lockdown, enz.

Bovenop deze interne meningsverschillen, kregen we bovendien nog een schaamteloze race op medisch beschermingsmateriaal, mondmaskers, beademingstoestellen. Deze wansmakelijke concurrentieslag ging geruisloos over in een houding van “Mijn Land Eerst”. Past precies bij “America first !”.

Worse than Lehman?

Er is echter meer aan de hand. De westerse economieën zijn sinds de voorbije crisissen in een neerwaartse “voet-op-de-rem” spiraal terechtgekomen. Het neoliberaal adagium heeft ook na de bankencrisis Europa en Amerika in de greep gehouden. Budgettaire gestrengheid -besparingen in de overheidsdiensten met andere woorden, en dus ook gezondheidszorg- moest groei stimuleren en de dividenden voor de aandeelhouders groot genoeg houden. Maar de groeimotor sputtert nu al geruime tijd, de dividenden blijven uitgedeeld, maar de economie geraakt niet op snelheid. “The corona shock is striking an economy that was already weak before the pandemic and a financial system that has never really recovered from the consequences of the 2008 financial crisis.”

De Europese Centrale Bank besliste snel na de Amerikaanse Fed om enkele grote emmers water op de uitslaande “pandemische brand” te gieten. Op 18 maart wordt 750 miljard euro vrijgemaakt voor de Europese lidstaten. Een nieuwe lading bluswater van de Fed volgt op 9 april: 2.300 miljard USD (2.100 miljard euro). De vraag blijft echter onbeantwoord of dit bluswerk zal volstaan?

Gita Gopinath van het IMF voorspelt niet veel goeds voor de komende maanden van 2020, noch voor volgend jaar. In een (voorlopig) rapport, van 15 april, heet het dat de pandemie “The Great Lockdown” veroorzaakt, met een verwijzing naar de “The Great Depression” van vorige eeuw.  Een economische recessie die minstens erger is dan die van na de financiële crisis van 2010. “It is very likely that this year the global economy will experience its worst recession since the Great Depression, surpassing that seen during the global financial crisis a decade ago. The Great Lockdown, as one might call it, is projected to shrink global growth dramatically”  …. in – ze durft het woord niet in de mond te nemen – depressie.

Het neoliberaal wereldsysteem kraakt, de eenvoudige vraag “wie gaat dat allemaal terugbetalen?” lijkt wel de doos van Pandora openen.

De EU is blijkbaar te druk met zichzelf om mee vorm te kunnen geven aan een mondiale samenwerking tegen de pandemie. De dubbelzinnige afhankelijkheid van de VS en de achterdocht tegenover China, maken, samen met de eigen diepe (economische) crisis, van de EU een verlamde kandidaat voor het mondiaal leiderschap.

Zondebok-politiek is obstakel voor wereldwijde samenwerking

Nog steeds hebben bepaalde regeringsleiders, opiniemakers of andere vooraanstaande stemmen, de behoefte om te wijzen naar China als boosdoener. Alles wat fout loopt door hun eigen toedoen, te laat genomen maatregelen, tekorten die door vroegere besparingen zijn ontstaan, … blijkt dan de schuld van China. Zelfs sommige eerder uitzonderlijke incidenten in China zelf – ontstaan door misverstanden of paniek – worden uitvergroot en gaan mondiaal viraal. Afrikaanse en Afro-Amerikaanse burgers in Guangzhou zijn (volgens de betrokkenen zelf, te?) streng behandeld nadat het aantal besmettingen in China terug stijgt. Via sociale media zijn internationaal beschuldigingen van racisme geuit. Opgeklopt door identitaire nationalisten, hebben deze beperkte voorvallen geleid tot vragen van de commissie van de Unie van Afrikaanse landen aan de Chinese ambassadeur bij die landen. De VS gooien nog meer olie op het vuur door China te veroordelen voor racisme, terwijl ambassadeurs van verschillende Afrikaanse landen juist hebben bemiddeld. Ook lokale burgernetwerken van Afrikanen in China, zoals bijvoorbeeld BlacklivityChina.com proberen de spanningen te ontmijnen. Het Chinese ministerie van Buitenlandse Zaken verklaarde dat China nu absolute prioriteit geeft aan het opsporen van “besmettingen door overzeese import”, dat China nooit racistische vooroordelen zal tolereren maar dat “er misschien misverstanden zijn geweest bij het toepassen van de nieuwe prioritaire richtlijnen over de import besmettingen”.

Het resultaat van de verdachtmakingen is het tegenwerken van een optimale samenwerking over alle grenzen heen, die dringend nodig is om zo snel mogelijk dat “mondiaal publiek goed” (vaccin) te produceren en te distribueren.

De oproep van de Chinese president Xi Jinping vertrekt van een wil tot transparante samenwerking. En daar heeft hij alle reden toe. China heeft tot nog toe de meest gesystematiseerde ervaring in het bestrijden van het virus. Landen als Singapore en Zuid-Korea kunnen zeker bijdragen tot onder meer een beter begrip van hoe het opsporen van besmettingen en contacten werkt. En Taipei (Taiwan) heeft door de samenwerking met Beijing zeker bijgedragen tot meer inzicht in de bestrijding van COVID-19.

Zhao Lijian, woordvoerder van het Chinese Ministerie van Buitenlandse Zaken, antwoordt op de leugen dat China in de WHO de informatie van Taipei zou hebben weggemoffeld: “… because after the epidemic broke out, the National Health Commission of China promptly informed the Taiwan region of the situation. In mid-January, experts from Taiwan paid a field visit to Wuhan and had discussions with mainland experts“.

Het rapport van de ervaringen van China en zijn reactie op het dodelijke COVID-19, is samengevat  in detail door dr. Bruce Aylward na de WHO-China-Joint Commission en was reeds beschikbaar voor studie en bespreking eind februari. Het rapport is te weinig als basis gebruikt door andere landen, bij sommigen was het document zelfs geen voorwerp van consultatie of studie, omdat president Trump en zijn regering de WHO als een instrument van China, afschilderde. De WHO is nochtans een onafhankelijke en op wetenschap gebaseerde internationale organisatie die door 194 landen wordt gefinancierd.

Een positieve en constructieve samenwerking wordt uitgediept na de solidariteit tijdens de pandemie. Het “10+3 samenwerkingsverband”, ASEAN plus China, Japan en Zuid-Korea, dat ongeveer 2,2 miljard mensen vertegenwoordigt uit dertien Zuidoost-Aziatische landen waar de pandemie min of meer onder controle is. De solidariteit die tijdens het bestrijden van het virus tussen de dertien landen is ontstaan, kan een wake-up-call zijn voor westerse landen, die eerder beschuldigend naar die landen handelden.

Nu dus met z’n allen voor een vaccin?

Omdat de huidige maatregelen tegen COVID-19 hoogstwaarschijnlijk onvoldoende zullen werken om het coronavirus volledig uit te schakelen, zijn universiteiten, farmaceutische bedrijven en laboratoria over de hele wereld ijverig op zoek naar een vaccin. De trage processen van ontwikkelen, testen en goedkeuren van vaccins of medicijnen wil men zo optimaal mogelijk versnellen.

Een laatste stand van zaken wat betreft het ontwikkelen van een vaccin vinden we bij de WHO. Wereldwijd wordt momenteel aan zeventig vaccins tegen het coronavirus gewerkt. Naast Chinese, Japanse en Amerikaanse laboratoria, werken ook bedrijven uit onder meer België, Duitsland en Spanje aan een vaccin of geneesmiddel. Drie van de zeventig onderzoeken uit het overzicht zijn in een verder gevorderd stadium. Onderzoekers testen de vaccins die daar worden ontwikkeld momenteel op mensen. Een experimenteel middel van het Hong Kongse CanSino Biologics Inc samen met het Beijing Institute of Biotechnology, zit al ver in het testproces, schrijft persbureau Bloomberg. Twee andere Amerikaanse bedrijven zijn elk op zich, ook al flink gevorderd: Moderna Inc. en Inovio Pharmaceuticals Inc.

Een opmerkelijke oproep komt op 9 april van Jeremy Farrar (Wellcome Trust) aan de “rijksten van de wereld” van het World Economic Forum: 8 miljard dollar is op korte termijn nodig, ook volgens the Global Preparedness Monotoring Board, verbonden met WHO.

Farrar: “Wetenschappers over de hele wereld mobiliseren zich in ongekende snelheid, maar landen maken te langzaam geld vrij. Als het gat niet wordt opgevuld tegen het einde van deze maand, zal een kans gemist worden om cruciale mogelijkheden te creëren zodat veelbelovende geneesmiddelen en vaccins kunnen ontwikkeld worden en op grote schaal geproduceerd.”

Hoe is het mogelijk dat dit bedrag niet meteen kan worden vrijgemaakt? En dat in tegenstelling tot de meer dan 2.000 miljard dollar die de financiële markten hebben toegestopt gekregen.

Lovenswaardige wereldwijde (artistieke) initiatieven proberen fondsen te werven. Daar waar het ronde bedrag met een nonchalante knip van de allerrijksten van deze planeet meteen op de bankrekening zou kunnen staan, mocht die groep enige verantwoordelijkheid aan de dag leggen.

De concurrentiestrijd woedt in alle hevigheid, maar stemt tot nadenken, want wat is de belangrijkste drijfveer? De mogelijk miljardenwinsten of de gezondheid van de mensheid? Er is die concurrentie tussen privébelangen, maar daarnaast is de vraag vooral hoe regeringen en landen met het toekomstig vaccin zullen omspringen. De Amerikaanse overheid heeft al een miljard dollar geboden aan een Duitse farmareus om exclusiviteit op te kopen voor een toekomstig vaccin. Dat is alvast geen goed voorbeeld.

Er zal bovendien dringend gezocht moeten worden om minstens per land te garanderen dat een faire verdeling kan gebeuren.

Valse noot

Het lijkt, aan het eind van de rit, voor de hand te liggen dat de WHO de leiding neemt over de realisatie, productie en distributie van het vaccin. De vraag rijst of de WHO financieel maar ook politiek sterk genoeg is om ook een commando te zijn voor de distributie van het “mondiaal publiek goed”?  Trump’s aanval op de WHO door opschorting (niet-betaling) van de VS bijdrage tot onderzoek bewezen heeft of de WHO de pandemie uitbraak wel goed heeft aangepakt, is ronduit schandalig en belooft weinig goeds.

Blijft de hoop dat de “systemic rivals” elkaar alsnog op tijd vinden en elkaar de hand kunnen reiken om minstens uit deze pandemie de belangrijke les van mondiale solidariteit en samenwerking te trekken?

Creative Commons

take down
the paywall
steun ons nu!