Gisteren was ook bij mij een dag van warrige chatgesprekken, een eindeloze stroom aan nutteloos ‘breaking news’ en lichte paniek bij het idee van een onbepaalde periode zonder knuffelen. Maar dan zijn er de brieven uit de gevangenis van Antonio Gramsci, een man die wist wat omgaan met zwaardere vormen van quarantaine is. Als mede-oprichter van de Communistische Partij in Italië was Gramsci niet de beste vriend van de fascisten. Na de machtsovername van Mussolini zou hij de gevangenis nooit meer verlaten. Naast goed voor het relativeren van de eigen situatie zijn die brieven ook best een goede bron van inspiratie.

Deze situatie zou wel eens lang kunnen duren. En aangezien ik merk dat veel mensen momenteel een vergelijkbare worsteling doormaken, zet ik even de drie belangrijkste lessen die ik uit de brieven haal op een rijtje.

1. Hou contact

“Schrijf me veel, want brieven ontvangen is de meest vreugdevolle ervaring die ik kan hebben in deze omstandigheden”, zo schrijft Gramsci, die elke brief afsluit met “tedere knuffels”. Brieven waren zijn enige manier om contact te houden met de buitenwereld. Dat heeft zo zijn beperkingen. “Ik heb de indruk”, schrijft hij, “dat ik echt spreek met je terwijl ik schrijf. Het enige probleem is dat ik beperkt ben tot een monoloog wanneer jouw brieven niet komen of ze niet lijken te antwoorden op de conversaties die ik begon.”

Vandaag hebben we zo veel meer mogelijkheden. Fysiek zijn we momenteel beperkt, maar een mens leeft van sociaal contact. De neiging om honderd-en-één chatconversaties te starten ga ik achterwege laten, dat is me te chaotisch. Maar laten we de nieuwe technologie optimaal benutten. Het moet echt wel mogelijk zijn om Skype te leren appreciëren. En vandaag leerde ik dat je via watch2gether.com zelfs ‘samen’ film kan kijken.

2.  Blijf mopjes maken

“Een vleugje ironie, boordevol humor die me overal volgt, is een eindeloze hulp”, schrijft Gramsci. Het leven in de gevangenis is hard, veel harder dan in je eigen kot opgesloten zitten. En het grootste deel van zijn leven was Gramsci ziek, veel zieker dan wie, zoals ikzelf, nu thuis zit met een stomme verkoudheid. “Je moet je geen zorgen maken”, schrijft Gramsci wanneer hij naar een andere gevangenis verplaatst wordt. “Dit maakt dingen slechts tot op een bepaalde hoogte erger en veroorzaakt voornamelijk slechts nieuwe irritaties en ergernissen.” Op het eerste zicht zijn die brieven nogal triest. En wellicht was hij dat ook wel vaak, maar humor en ironie hielden hem in alle omstandigheden overeind.

Vandaag hield Fox News een live stemming op televisie. Amerikanen konden kiezen of ze Trump zijn aanpak van het coronavirus ‘superb’, ‘great’, of ‘very good’ vinden. Dit is geen mop, maar wat een mop. Wat een mop, maar dit is geen mop. Duizenden mensen dreigen te sterven omwille van de waanzin van onze leiders. Maar het is niet omdat een situatie extreem ernstig is, dat je er niet mee kan lachen. En het is niet omdat je er mee kan lachen, dat de situatie niet extreem ernstig is.

3. Niet panikeren, organiseren

a) In eerste instantie je eigen leven organiseren

Gramsci beschrijft gedetailleerd zijn weekindeling. Hij legt zichzelf een bepaald patroon op en staat op vaste uren op en gaat op vaste uren slapen. “Sporten”, schrijft hij verder “weerhoudt mij ervan om te veel bagger te lezen.”

Met bagger bedoelde Gramsci de minder informatieve delen van de krant. In het huidige tijdperk van liveblogs en sociale media is de stortvloed aan bagger een nog veel grotere bedreiging geworden. Het is zeker geen slim idee om je af te sluiten en het nieuws niet meer te volgen, maar voor de mentale gezondheid lijkt mij een beetje sporten in plaats van eindeloos scrollen en doorklikken wel aangewezen.

b) In tweede instantie onszelf als volk organiseren

De bagger probeert hij te vermijden, maar Gramsci volgt de politieke situatie in zijn land en daarbuiten wel op de voet. Gedurende zijn gevangenschap organiseert hij samen met de andere gevangenen een school en vat hij het plan op om te studeren en iets te schrijven dat de mensheid vooruit kan helpen, “für ewig”.

Niet iedereen hoeft daarom te beginnen lezen en schrijven. Boodschappen doen voor ouderen en zieken, het werk neerleggen in niet-essentiële sectoren of applaudisseren voor de mensen in de zorgsector kunnen net zo goed (waarschijnlijk zelfs beter) de wereld voor altijd een duwtje in de juiste richting geven.

Crisissituaties zijn momenten waarop het onmogelijke mogelijk wordt. De wereld kantelt, aan ons om ze op haar voeten te laten terechtkomen. De mens is een sociaal wezen, dus ik geloof dat het goed komt. Dat is geen voorspelling, dat is een belofte. Want hoop is niet iets dat je hebt. Hoop is iets dat je maakt, met je handelingen. En het voordeel van een wereld waarin alles op zijn kop staat, is dat je ze alleen op haar poten hoeft te zetten.