Het belang van de moedertaal onder vuur

woensdag 26 februari 2020 18:59
Spread the love

Zaterdag 22 februari vond in Borgerhout het Feest van de Moedertaal plaats. Op het Moorkensplein vierden de gemeente Borgerhout, verschillende organisaties en tal van sympathisanten de diversiteit van Borgerhout. Het belang van de moedertaal werd in de bloemetjes gezet met lezingen, muziek en eetstands.

Nesrin El Ayadi, doctoraatsonderzoeker aan de universiteit van Amsterdam, deed zelf onderzoek naar de meertaligheid in verschillende Antwerpse wijken en kwam spreken op het Feest van de Moedertaal. Volgens El Ayadi is de moedertaal nauw verbonden met iemands identiteit omwille van de link met je emoties. “Je drukt je gevoelens vaak in de eerste plaats uit in je moedertaal omdat je ze van daaruit ook hebt ontwikkeld. Taal laat zien wie je als persoon bent. Het drijft mensen samen en tegelijk drijft het mensen ook uiteen: het is een etiket dat mensen krijgen.”

Weyts wil enkel Nederlands

Ondanks dat het belang van de moedertaal door wetenschappelijk onderzoek wordt benadrukt, blijft de Vlaamse Regering zich verzetten. Zo tweette minister van Onderwijs, Weyts, op 21 februari nog dat het betrekken van de thuistaal van kinderen op school een negatief effect zou hebben op de kwaliteit van het onderwijs. Naar het wetsvoorstel van Groen, waarbij geopteerd wordt om het gebruik van de thuistaal in het Vlaamse onderwijs wettelijk te verankeren, heeft Weyts duidelijk geen oren.

Frappant is de manier waarop het betrekken van de moedertaal in het onderwijs door tegenstanders, waaronder Weyts, wordt voorgesteld als een of-ofverhaal terwijl het in realiteit net een en-en verhaal is. Het betrekken van de moedertaal heeft een positieve invloed op het welbevinden van meertalige kinderen én stagneert de verwerving van het Nederlands niet.

Een gevolg van het of-of verhaal is het absurde idee dat leerkrachten plots Arabisch of Turks zouden moeten praten op school. Dit terwijl onderzoek in realiteit zich daar niet noodzakelijk op richt. Dat bevestigt Carolien Frijns, lerarenopleider en postdoctoraal onderzoeker aan de Arteveldehogeschool. “Leerkrachten hoeven heus geen twintig talen te leren. Voor hen is het belangrijk om vertrouwen te hebben in wat kinderen doen, ook al begrijpen ze niet steeds wat ze zeggen. Wanneer de leerkracht hun meertalige identiteit ziet en erkent, krijgen kinderen de bevestiging dat hun meertalige identiteit bestaansrecht heeft, ook op school.”

Het is net deze erkenning die vandaag de dag ontbreekt in het onderwijs. Volgens Nesrin El Ayadi is er bij talen in het onderwijs sprake van een hiërarchie waarbij Frans goed is en een taal zoals Berbers slecht. “Alle talen zouden in feite welkom moeten zijn. ‘Het Feest van de Moedertaal’ zou ook op school plaats kunnen vinden. De andere taal hoeft geen instructietaal te zijn. Ze welkom heten is al een begin.”

Meertaligheid als hulpmiddel

Toch zou volgens Weyts het hanteren van de eigen thuistaal leiden tot een warboel. Frijns begrijpt deze bezorgdheid maar stelt dat deze niet nodig is. “Ik snap de bezorgdheid maar de meertaligheid zelf kan net ingeschakeld worden als hulpmiddel. Leerkrachten kunnen taalverwerving juist stimuleren door gevoelig te zijn voor de behoeften van kinderen en door een veilige basis te bieden waaruit kinderen op exploratie gaan.” 

“Leerlingen van leerkrachten die inzetten op (1) een krachtig groepsgevoel in zo’n veilig, meertalig klasklimaat, (2) betekenisvolle taalactiviteiten, weg van de klassieke invuloefeningen en (3) kwaliteitsvolle gesprekken boeken sterke resultaten voor Nederlands. Die kwaliteitsvolle gesprekken voert de leraar in het Nederlands, maar dat neemt niet weg dat de meertalige identiteit van leerlingen niet mag bestaan en de thuistaal niet functioneel ingezet kan worden in de klas. Het is dus een en-en verhaal.”

Kwaliteitsvol onderwijs is geen one-size-fits-all gegeven. Het is belangrijk om te kijken naar wat verschillende kinderen nodig hebben om zich te ontwikkelen. Een goede taalbasis is noodzakelijk ongeacht welke taal. Om een nieuwe taal te leren, is het dus belangrijk dat je de moedertaal goed beheerst die als basis fungeert.

“De discussie over de moedertaal wordt gevoerd op de verkeerde plek”, stelt Nesrin El Ayadi. “De moedertaal verbieden en vervangen door het Nederlands zorgt ervoor dat deze kinderen met een taalachterstand opgroeien. Als overheid zou je in de eerste plaats een goede taalontwikkeling moeten stimuleren. De niet-Nederlandstalige ouders, die hier vaak de middelen niet voor hebben, zouden gestimuleerd moeten worden en hulp krijgen via bijvoorbeeld voorleesboekjes.”

Sociale ongelijkheid in het onderwijs

Tot slot kampt het Vlaamse onderwijs al jaren met een groeiende sociale ongelijkheid. Vandaag de dag beïnvloedt je sociaaleconomische achtergrond nog steeds in grote mate je schoolsucces. De kloof bij kinderen met een niet-Nederlandstalige achtergrond en/of een lagere sociaal-economische status dreigt alleen maar groter te worden bij het verbieden van de thuistaal in de klas of op de speelplaats.

Nesrin El Ayadi vindt het verbieden van de moedertaal op de speelplaats een slecht idee. “De speelplaats is een plaats waar kinderen vrij horen te zijn. Scholen moeten nadenken over welk gevoel ze kinderen willen geven. Willen ze dat kinderen het gevoel krijgen dat ze meetellen? Of willen ze dat kinderen zich buitengesloten voelen?” Volgens Carolien Frijns is het belangrijk dat we blijven kijken naar kwetsbare doelgroepen. “Ik hou mijn hart vast voor hen, want zij hebben het onderwijs net het hardst nodig. Voor hen is dat zo goed als de enige vorm van emancipatie die er is.”

 

 

Nesrin El Ayadi is doctoraatsonderzoeker aan de Universiteit van Amsterdam. In haar onderzoek nam ze onder meer de meertaligheid in verschillende Antwerpse wijken onder de loep. Ze heeft een achtergrond in stedelijke geografie met affiniteiten in etnische – en migratiestudies. Momenteel is ze academische tutor bij de ESSB aan de Universiteit van Rotterdam en lector sociaal werk op de Karel de Grote Hogeschool in Antwerpen.

Carolien Frijns is lerarenopleider en postdoctoraal onderzoeker aan de Arteveldehogeschool. Ze is aan de KU Leuven gepromoveerd op onderzoek naar taalverwerving bij kleuters. Met haar onderzoek behaalde ze de Jaarpijs Wetenschapscommunicatie 2019. In 2017 redigeerde ze samen met Koen Jaspaert het boek ‘Taal leren. Van kleuters tot volwassenen’ In 2019 verscheen haar boek ‘De vliegtuigklas. Naar sterk taalonderwijs op de basisschool’.

Creative Commons

take down
the paywall
steun ons nu!