‘Bij ons kun je zijn wie je bent.’ Zou dit niet het motto moeten worden van iedere school in Vlaanderen?

Kinderen hebben recht op veiligheid, bescherming, aanvaard worden, begrip en empathie. Een kind beledigen, vernederen in het bijzijn van anderen, is schadelijk voor de emotionele ontwikkeling. Het is de voedingsbodem voor een gebrek aan zelfvertrouwen en voor psychische problemen, soms zelfs voor zelfvernietiging. Het kan ook leiden tot het zoeken van heil bij extremistische groeperingen of tot zinloos geweld.

vrijdag 21 februari 2020 13:56

Spread the love

Dat lijkt allemaal op open deuren intrappen. Je mag toch verwachten dat iedere leerkracht, iedere jeugdwerker deze evidenties in de opleiding heeft meegekregen. En toch … hoeveel kinderen worden vandaag de dag in het onderwijs, jeugdwerk … niet vernederd, belachelijk gemaakt, gepest? Misschien heb je het zelf ook ervaren? Elkaar beconcurrerende onderwijsnetten ontkennen of minimaliseren nog al te vaak dergelijke fenomenen.

‘In ons onderwijsnet gebeurt dat niet, hoe durf je zoiets te beweren’ kreeg ik meerdere keren te horen. Vaak zijn het zogenaamde microagressies of kwetsingen, die zeer subtiel zijn en moeilijk te bewijzen. Gelukkig hebben de meeste leerkrachten, jeugdwerkers het hart op de juiste plaats … Als kinderen en hun ouders jou vertrouwen, verneem je van hen dat de realiteit nog altijd schrijnend is.

Als je als leerkracht hierover opmerkingen in aanwezigheid van collega’s maakt, krijg je vaak te horen: ‘kinderen moeten tegen een stootje kunnen’, ‘ze moeten zich niet aanstellen’ … ‘als leerkracht moet je ze weerbaar maken …’. ‘Of onze collega bedoelde het niet verkeerd’. ‘De leerlingen zijn tegenwoordig ook geen doetjes’. Of er wordt geschermd met de ‘vrijheid van meningsuiting’, Of ‘Je maakt een probleem waar er geen is’, ‘Het wordt tijd dat ze afstand nemen van hun achterlijke godsdienst’. Des te pijnlijker is dat de meeste collega’s bij zo’n discussies zwijgen. Dan blijft het gissen of ze achter dergelijke uitspraken staan.

Als leerkracht en later als pedagogisch raadgever, werd ik geconfronteerd met racistische incidenten in het Vlaams onderwijs. Met incidenten die vaak onder de radar blijven. Met leerkrachten, die het goed menen met hun job en leerlingen, die niet durven te reageren op collega’s – die gesterkt door het huidige politieke klimaat – racistische uitlatingen niet schuwen.

Wat er zich tussen de muren van het klaslokaal afspeelt is vaak niet bekend. Kinderen durven vaak thuis niet vertellen wat er allemaal gebeurt of denken dat dat erbij hoort.

Een tijdje geleden kocht ik het boek ‘Racisme. Over wonden en veerkracht’. van Naima Charkaoui. Ik legde het bij mijn stapeltje ‘te lezen boeken’. Het kwam er niet van om het te lezen. Tot ik het boek- ter voorbereiding van een sessie over discriminatie en racisme in het Vlaams onderwijs – ter hand nam en het geboeid las tot de laatste pagina. Eindelijk een praktisch boek voor al wie nu eens echte handvaten wil krijgen om in zijn dagdagelijkse praktijk dit sluipend gif in het onderwijs en daarbuiten met kennis van zaken aan te pakken.

Aan zo’n boek begin je niet zomaar. Er moet een aanzet zijn. Mensen die een vormingssessie of een uiteenzetting van Naima meemaakten, werden geprikkeld om het boek te lezen.

Je kunt echter niet van de auteur verwachten dat ze overal te lande een uiteenzetting geeft over haar ervaringen en haar strijd tegen vooroordelen en racisme. Misschien moet er van haar uiteenzetting ook een video gemaakt worden, die kan gebruikt worden in de lerarenopleidingen en – navormingen.

Het boek of straks misschien ook een videopname zouden niet mogen onderbreken in iedere school of bibliotheek in Vlaanderen. Opdat iedereen over de juiste argumenten en attitudes beschikt om in te gaan tegen de mainstream van de steeds meer maatschappelijk geaccepteerde vormen van vooroordelen en racisme. Om als leerkracht stevig in je schoenen te staan in een Vlaanderen dat steeds meer racisme tolereert en waar politieke partijen elkaar proberen te overtreffen in racistische uitspraken. Om te reageren als je weet dat leerlingen met migratieachtergrond beledigd en vernederd worden.

Ik denk dat het onderwijs en het jeugdwerk vragen moeten stellen. Zoals hoe ver kunnen sommige leerkrachten, jeugdwerkers gaan in het kwetsen van leerlingen en hun ouders? In het neerhalen van de waarden bij kinderen en ouders, waarop zij hun leven baseren. En vooral hoe gaan we dat sluipend gif aanpakken en eisen van de overheid dat er meer gebeurt dan het registreren van klachten. Als dat al gebeurt …

Naima Charkaoui schreef het boek ‘Racisme. Over wonden en veerkracht.’ Epo, 2019, 207 pg.