Op zaterdag 18 januari kleef ik mezelf op het autosalon in Brussel met superlijm vast aan een elektrische laadpaal. Op mijn motorhelm staat het symbool van Extinction Rebellion (XR). Na enig aarzelen komt iemand naar me toe. ‘Espèce de merde’, fluistert hij. ‘Ze zouden je zo van die paal moeten rukken.’ Een nieuwszender interviewt mijn collega rebel, waarna hij wordt meegenomen. De politie controleert of ik vasthang en plaatst een mobiele wand rond me heen. Ik ontdek dat ik nog kan springen en zo piept het XR-symbool boven de wand uit, tot enig jolijt van omstaanders. De politie bindt mijn voeten vast met tie-wraps. Uiteindelijk trekken ze me pijnloos van de laadpaal af en ik word gearresteerd.
Waarom rebelleert XR? Er is wetenschappelijke consensus dat we op een catastrofe afstevenen. Om de milieu- en klimaatcrisis een halt toe te roepen moeten we onder andere de globale ontbossing en het gebruik van fossiele brandstoffen stopzetten. Ons economisch systeem is echter nog steeds aan het versnellen, terwijl het radicaal trager en anders moet. De reactie van de auto-industrie op het onweerlegbare feit dat fossiele brandstoffen dodelijk zijn, is een voorbeeld van deze problematische versnelling. Olieproducenten en automerken stellen dat ze meewerken aan de noodzakelijke transitie, maar dat is volgens XR een groene leugen. Auto’s blijven immers een belangrijke oorzaak van de milieu- en klimaatcrisis; de industrie verkoopt nog altijd de droom van een individuele wagen.
In dit leugensalon weiger ik mee te stappen met de politie, maar werk ik ook niet tegen. Het verzet van XR is geweldloos. Een agent draait me op mijn buik en draagt me aan mijn T-shirt weg. Het volle gewicht van mijn lichaam komt op de rand van mijn shirt, dat mijn keel dicht snoert. Dertig meter verder gooit de man me op de grond. Ik hap naar adem. Tie-wraps ritsen dicht terwijl een agent me hardhandig fouilleert. Iemand neemt me mijn telefoon en identiteitskaart af. De pijn blijft draaglijk, maar de neutraliteit van de eerste agent is verdwenen. Herhaaldelijk sta ik tijdens de arrestatie tegenover groepjes agenten die nadrukkelijk intimideren, uitlachen en fysiek hardhandig optreden. Agenten beledigen me of stellen vragen over mijn levensstijl, op zoek naar individuele overtredingen tegen het klimaat. Steeds als ik wil antwoorden, duwt een agent me bruusk weg. Soms krijg ik ook advies: een agent zegt dat we alleen maar gelukkig hoeven te zijn in het leven.
Après nous le déluge, lijkt hij te insinueren. Niemand doet niet mee met het systeem, dus probeer gewoon gelukkig te zijn. Dat terwijl gevoelens van woede, verlies en machteloosheid doorwegen als de harde waarheid tot je doordringt over een planeet die 2 of meer graden warmer wordt en de gevolgen hiervan voor de generaties na ons. Voor XR is de tijd van flyers uitdelen en informeren, kortom, louter communiceren dat we het allemaal erg vinden, voorbij. Daarom zijn we burgerlijk ongehoorzaam, wat betekent dat we bijvoorbeeld met uiteenlopende acties het autosalon geweldloos in het honderd doen lopen. We gooien nepbloed op auto’s, lijmen of ketenen ons vast of schrijven met groene, uitwisbare verf op een witte auto “Now, it’s green“.
Vele handelingen van de politie – hun arsenaal aan opmerkingen, intimidaties en fysiek geweld – maken volgens mij deel uit van een politieke strategie om activisten te ontmoedigen. Deze strategie schermt het individu af van de wereld, net zoals de mobiele afschermwanden die de politie op het autosalon gebruikte. Activisten worden individueel geculpabiliseerd en ontmoedigd. Jij doet ook mee met het systeem. Probeer gewoon gelukkig te zijn. Deze strategie belangt alle burgers aan omdat het elk van ons wil doen vergeten wat we eigenlijk weten: niet het individu, maar het economisch systeem zélf is toxisch.
Ik deel de cel met drie scholieren uit het zesde middelbaar. Hun energie en vastberadenheid raken me diep en doen me denken aan leerlingen die vorig jaar begonnen te spijbelen voor het klimaat. Aanvankelijk wordt het protest van klimaatspijbelaars hier en daar bejubeld, maar na een tijd wordt hun engagement als onwenselijk beschouwd. Als tegenreactie worden deze jongeren aangesproken om nu vooral verder te studeren en later de wereld te veranderen, als ze meer weten. De overheid komt niet verder dan het uitsturen van klimaatcoaches die leerlingen in een sessie van enkele uren moeten bewapenen met de tools en skills om een koolstofarm 2050 te realiseren. Ik ga niet akkoord met deze pedante missioneringsdrang. Waarom moeten deze geëngageerde jongeren hierover opgevoed worden? Waarom hanteert de generatie die nu de touwtjes in handen heeft die tools zelf niet? Dit is een vorm van negationisme waarbij een oudere generatie weigert om echt een verantwoordelijkheid op te nemen. We zijn het verleerd om ons te verbinden met jonge mensen en hun toekomstige kinderen en zij betalen de prijs.
Tegen dit onrecht wil ik rebelleren.
Met liefde en woede,
Pieter-Jan Decoster
