Trump

Sanders versus Trump: een strijd tussen twee politieke technologieën

Bernie Sanders en Donald Trump zijn niet alleen op ideologisch vlak elkaars tegenpolen. Ook de manier waarop ze politieke campagne voeren verschilt grondig. Sanders en Trump kiezen voor radicaal andere politieke technologieën om hun kiezers te mobiliseren. De strijd tussen Sanders en Trump is er daarom ook tussen twee verschillende politieke technologieën. De uitkomst van die strijd kan grote gevolgen hebben met betrekking tot welke vorm politieke campagnes de komende jaren zullen aannemen.

vrijdag 14 februari 2020 15:52
Spread the love

Sinds Cambridge Analytica medewerker Christopher Wylie uit de biecht klapte, weten we min of meer hoe Trump tijdens de verkiezingen van 2016 te werk ging. Via allerhande apps werden data van miljoenen Amerikanen verzameld. Op basis van die data werden psychologische profielen opgemaakt zodat er zeer gerichte politieke propaganda kon verstuurd worden richting nietsvermoedende Amerikaanse kiezers.

Op zich was dit niet nieuw. In 2008 investeerde Obama meer dan 100 miljoen dollar in technologische innovatie om via sociale media kiezers te bereiken. Tijdens de Obamacampagne van 2012 werd voor het eerst ingezet op micro targetting en data mining. Vrij vertaald: via het verzamelen van data werden doelgroepen gecreëerd die daarna speciaal voor hen ontwikkelde advertenties ontvingen.

Cambridge Analytica bouwde dus verder op een evolutie die reeds enkele jaren bezig was. Wat ophefmakend was aan Cambridge Analytica was eerder de wijze waarop de reeds bestaande technologie werd aangewend. De data waar het bedrijf beslag op wist te leggen werden op een slinkse wijze verkregen en het bedrijf zette actieve desinformatiecampagnes op. Het deed aan een vorm van datagedreven, hoogtechnologische psychologische oorlogsvoering met als doel om de publieke opinie te beïnvloeden. (1)

Het doel van Cambridge Analytica was in de eerste plaats om de geesten te veranderen door specifieke informatie te verspreiden op maat van verschillende psychologische profielen. Concreet: stel dat Cambridge Analytica op basis van verzamelde data weet dat u eerder angstig in het leven staat, dan zal Cambridge Analytica u niet bestoken met een advertentie van Trump, maar eerder met een filmpje waarin jongeren van kleur bijvoorbeeld een witte jongere in elkaar timmeren. Hierdoor wordt uw angst opgewekt en in een geracialiseerd schema gegoten, wat u vatbaar maakt voor de boodschap van iemand als Trump.

Het is onduidelijk hoe effectief dit soort van manipulatie was, en of Trump er daadwerkelijk zijn overwinning aan te danken heeft. Daarover zijn de meningen verdeeld. Maar de overwinning van Trump heeft wel de interesse gewekt in dit soort technologieën en de weg geëffend voor de verdere veralgemening ervan.

Trump 2020

Cambridge Analytica moest de boeken sluiten na de onthullingen van voormalige medewerkers, maar daarmee is het gevaar niet geweken. De kennis en technieken die het bedrijf ontwikkelde, blijven uiteraard bestaan. En alles wijst erop dat het campagneteam van Trump in 2020 opnieuw massaal wil inzetten op Big Data en grootschalige manipulatie. De voorbije jaren is het team van Trump immers blijven investeren in technologische vernieuwing en bovendien kan het campagneteam van Trump verder werken op de data die het tijdens de campagne in 2016 verzamelde. De voorsprong ten opzichte van de democraten is op dat vlak aanzienlijk.

De jacht op data van potentiële kiezers wordt onverminderd verder gezet. Eén van de nieuwste speeltjes daartoe, heet ‘geofencing’. Het principe is relatief eenvoudig. Stel, u komt een bepaalde plaats binnen – een shoppingcentrum, een kerk, een betoging – dan worden uw data opgevangen, bijgehouden en doorgespeeld. En uiteraard zit daar gouden informatie tussen voor politieke marketeers: je kan doelgroepen op allerhande wijze gaan koppelen aan plaatsen en gedrag én hun op basis daarvan gerichte advertenties sturen.

De nieuwe frontlinie in het versturen van advertenties zal de text message worden. Zowel Democraten als Republikeinen weten dat text messages, in tegenstelling tot mails en telefoons, veel sneller opgepikt worden. Iedereen bekijkt een bericht dat toekomt op de telefoon, slechts weinigen bekijken een email of nemen op wanneer er een onbekend nummer belt. Normaal gezien is het volgens de Amerikaanse regels verboden om kiezers ongevraagd te bestoken met berichten, maar dankzij peer-to-peer software kan die regelgeving omzeild worden.

Naast text message zal sociale media natuurlijk ontzettend belangrijk blijven. Op dat vlak valt een herhaling te verwachten van wat zich tijdens de campagne van 2016 afspeelde, maar dan intenser en geraffineerder. Vanuit het Trumpkamp zal opnieuw gepoogd worden om via desinformatie en fake news kiezers te manipuleren. Anonieme bots, valse nieuwswebsites, smeercampagnes, en zo meer. Het arsenaal aan technieken is ondertussen welgekend. Zorgwekkend in dit verband is dat Mark Zuckerberg heeft aangekondigd dat er niet actief zal ingegrepen worden met betrekking tot de inhoud van politieke advertenties op Facebook. Met andere woorden, Facebook verleent vrij spel aan het campagneteam van Trump.

Eén van de grootste voordelen die Trump heeft ten opzichte van de democraten is dat hij over een groot ‘amplification network’ beschikt. Boodschappen vanuit het kamp Trump worden veelvuldig gereproduceerd door een groot netwerk aan Twitter-accounts, blogs, websites, vloggers en mediakanalen. In tegenstelling tot linkse of liberale pers, is het rechtse netwerk quasi kritiekloos ten aanzien van het waarheidsgehalte van informatie. Liberale en linkse media zijn doorgaans kritischer, zelfs ten opzichte van de democratische kandidaten die ze steunen.

Verticaal versus horizontaal

De campagne van Trump zal, net als zijn vorige, een verticale campagne zijn. Dat wil zeggen dat de campagnes geleid en aangestuurd worden door een beperkte groep van professionals. Het is een vorm van campagnevoeren die in weinig tot niks verschilt van commerciële marketing. Burgers worden beschouwd als consumenten die moeten bewogen worden in de richting van een bepaald politiek product, in casu Trump. Daarbij wordt vooral gemikt op efficiëntie. Advertenties worden gestuurd naar die groepen en gebieden die het cruciale verschil kunnen maken door hun stemgedrag. Met een minimum aan middelen probeert men een maximaal electoraal effect te bereiken.

Ook de democraten maken doorgaans gebruik van verticale campagnes, maar met Sanders treedt een ander model van campagnevoeren naar voor dat veel horizontaler is. Voor Sanders en zijn campagneteam was dat in 2016 in de eerste plaats een gedwongen keuze. Er was simpelweg te weinig geld om een door professionals gerunde campagne op te zetten, dus moest de campagne van Sanders het hebben van vrijwilligers. Een wilde gok, maar één die verbazend genoeg werkte. Sanders, die oude senator uit Vermont, werd in geen tijd een fenomeen, een naam met globale weerklank. En dat zonder de inzet van spectaculaire technologieën en het geld van grote donoren. Dat was ongezien.

Big Organizing

Tegenover de Big Data van Trump plaatst Sanders Big Organizing. Sanders en zijn team vertrekken van het idee dat ze een beweging zijn die via een doordachte organisatie een campagne en een president moet voortbrengen, eerder dan andersom. De basisstelling – en tevens de gok – van waaruit vertrokken wordt, is dat er veel energie in de samenleving aanwezig is, dat heel veel mensen verandering willen zien en slechts een hand moeten aangereikt krijgen die hun wil tot engagement kan omzetten in een handelen dat effectief tot verandering kan leiden.

Het is verleidelijk om de campagne van Sanders als een bottom up-campagne te zien, maar dat is eigenlijk geen correcte weergave. Want uiteraard beschikken Sanders en de zijnen ook over een team van professionals die de campagne aansturen en vormgeven. Eerder dan bottom up gaat het om een peer-to-peer-campagne. De campagne van Sanders kan terugplooien op vele honderdduizenden vrijwilligers. Vrijwilligers worden aangezet om voortdurend andere vrijwilligers te engageren: ze stimuleren elkaar om fysiek samen te komen, groepen op te richten en op zoek te gaan naar fondsen.

Een mooi voorbeeld daarvan is de Bern-app die ontwikkeld werd voor deze campagne. Supporters van Sanders worden aangemaand om de app te downloaden, hun contacten te importeren in de app en wie nog niet overtuigd is aan te spreken over kwesties waarvan ze wakker liggen. Wie Sanders wil steunen, wordt vervolgens gevraagd om zelf de app te installeren en mensen uit te nodigen. De app herinnert er ook aan wanneer het tijd is om je te registreren en waar en hoe er kan gestemd worden.

Politiek subject?

People driven versus data driven. Dat is ook een manier waarop je het verschil tussen de campagnes van Sanders en Trump kan beschrijven. Het is niet zo dat Sanders geen gebruik maakt van data, maar hij vertrouwt meer op de data die mensen openlijk met elkaar delen, dan de eerdere duistere vormen van data mining waar de Trump-campagne gebruik van maakt. Sanders zet in op het feit dat mensen hun eigen kennissenkring het best kunnen inschatten, elkaar kunnen overtuigen en zichzelf kunnen organiseren. Dit alles vertrekt van een erg groot vertrouwen in vrijwilligers. De campagne van Trump daarentegen is  gebaseerd op wantrouwen en passiviteit. In zekere mate wordt de ideologie van de kandidaten dus ook weerspiegeld in de politieke technieken die worden aangewend.

Hoewel het zonneklaar is dat de campagne van Sanders op alle mogelijke vlakken democratischer is dan die van Trump en kan fungeren als een positief alternatief ten opzichte van manipulatie op basis van Big Data, is het ook belangrijk om de campagne van Sanders niet onkritisch te verheerlijken. Op het Sandersgezinde Jacobin wordt de campagne van Sanders bijvoorbeeld geprezen als het middel bij uitstek om de werkende klasse als politiek subject te reanimeren. (2) Ook de Sanders-campagne zelf zet sterk in op het idee dat ze een ‘movement’ zijn. “It’s not about me, it’s about us”, is één van de slogans die Sanders vaak bezigt.

De pogingen van Sanders en de zijnen om een massabeweging op te zetten zijn oprecht, maar de fundamentele zwakte van die opzet blijft natuurlijk dat de bestaansreden van de beweging verbonden blijft aan het winnen van verkiezingen. Om het anders uit te drukken: als Sanders dit keer de verkiezingen niet wint zal het ook veel energie wegnemen uit de beweging zoals die nu bestaat. Het ‘ons’ waar Sanders naar verwijst, bestaat ook uiteindelijk slechts via hem en de verkiezingen die hij al dan niet zal winnen, of hij dat nu leuk vindt of niet. Het is ook de harde les die moet getrokken worden uit gelijkaardige Europese experimenten zoals Syriza, Momentum en andere linkspopulistische partijen en bewegingen.

Mediaconsumenten

De strijd tussen Sanders en Trump is een strijd tussen twee politieke technologieën en dat is belangrijker dan we denken. Als Sanders erin slaagt om verkozen te raken als democratische kandidaat of, wie weet, als president dan zal zijn vorm van campagne voeren de nieuwe norm worden. Dan krijgen we een verschuiving van big data naar big organizing en dat kan, ondanks de tekortkomingen, een sterke democratisering van de samenleving inluiden.

Als Trump opnieuw wint, zal de weg die vandaag reeds is ingeslagen, verder bewandeld worden. Dan zullen politieke partijen – zowel ter rechter als ter linker zijde – aangetrokken worden tot een verticaal model, waarin data boven mensen geplaatst worden, beïnvloeding van bovenaf tegenover horizontaal opbouwwerk. Politiek zal dan nog meer marketing worden en burgers zullen nog meer dan nu aanzien worden als passieve en beïnvloedbare mediaconsumenten.

Alsof er nog niet genoeg op het spel staat.

 

Noten:

(1) In dit verband is het raadzaam om niet uit het oog te verliezen dat Cambridge Analytica een dochterbedrijf was van SLC, een bedrijf dat zich al sinds de jaren negentig bekwaamde in military desinformation campaigns, social media branding en voter targeting, meestal in niet-Westerse landen. De technieken die reeds decennialang in andere landen gebruikt werden om de publieke opinie te manipuleren, werden vanaf 2016 toegepast in de VS en Groot-Brittannië. Hierin schuilde het ware schandaal van Cambridge Analytica en niet in het gebruik van de technologie op zich.

(2) “Election campaigns are therefore one of the few channels currently available to engage and politicize a mass working-class audience, reconstitute the working class as a political subject, and create a more favorable environment for workers to organize both inside and outside the electoral arena. The Sanders campaign is priming working people to think of themselves as members of a class with an interest in political revolution. How could this be anything but a boon to the Left and the prospects for labor movement revitalization?” (https://www.jacobinmag.com/2020/02/bernie-sanders-working-class-movement-democratic-party-2020)

Creative Commons

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!