De community ruimte is een vrije online ruimte (blog) waar vrijwilligers en organisaties hun opinies kunnen publiceren. De standpunten vermeld in deze community reflecteren niet noodzakelijk de redactionele lijn van DeWereldMorgen.be. De verantwoordelijkheid over de inhoud ligt bij de auteur.

Dirk Van Duppen.
Dirk Van Duppen in de Roma in Antwerpen op 9 februari 2020. Foto: (c) Han Soete
Reportage -

“Kijk uit je duppen”: heb oog voor onrecht en engagement

Zondagnamiddag (9 februari 2020), kwart na twee, de Antwerpse Roma stroomt vol. Een uitverkochte zaal voor een boekvoorstelling, zoiets beleef je niet elke dag. Samen het leven van Dirk Van Duppen vieren en afscheid nemen.

dinsdag 11 februari 2020 10:15
Spread the love

Zo verliep de tijd die me toegemeten was, in geen tijd toe aan een vijfde druk, weet te raken. Ik was amper dertien pagina’s ver of er rolden al tranen over mijn wangen. Hoeveel oog voor onrecht en vuur voor engagement kan één mens hebben?

“Voor mij is het boek als rijstpap met gouden lepeltjes. De pap is mijn leven, goed gekruid met saffraan, en de gouden lepeltjes zijn het werk van Thomas.” – Dirk Van Duppen

Ik zoek een zitje en staar in afwachting van de start naar de foto’s die op het grote scherm passeren. Sleutelmomenten uit het leven van deze ongeneeslijk zieke Geneesheer voor het Volk volgen elkaar op. Liefdevol omringd door familie en vrienden wordt Dirk Van Duppen begroet door Phara De Aguirre, moderator van dienst. Ze begint met een citaat uit het levensverhaal dat werd opgetekend door Thomas Blommaert (EPO). Ik onthou: ‘De rode draad is liefde.’

Virus

Viroloog Marc Van Ranst neemt als goede vriend de microfoon over. Even het Corona-onderzoek laten voor wat het is om kwetsbaar krachtig afscheid te komen nemen met een persoonlijke ode. ‘Plots, nu je ziek bent, erkennen media en politici jou. Plots. Men vindt jou fantastisch, maar men kan niet plots jouw idealen fantastisch vinden om ze morgen weer te verguizen’, klinkt het terecht. Van Ranst heeft naar eigen zeggen weinig helden, maar Dirk Van Duppen is er een van: een supersamenwerker, een virus dat hopelijk nog veel mensen mag besmetten.

Tijd voor het eerste zetelgesprek. Phara nodigt psychiater Dirk De Wachter, Ademloos-bezieler Wim Van Hees, filosoof-politicoloog Bleri Lleshi en PVDA-voorzitter Peter Mertens uit op het podium. Onderweg nog een mopje over ‘een beetje te veel mannen naar VRT-normen’, maar dat zou ze zeker nog goedmaken.

Dirk De Wachter blijkt een studiegenoot geneeskunde van zijn naamgenoot te zijn, net als Van Duppens vrouw Lieve. “Ik was in vergelijking met de andere Dirk nog jong, onnozel, onzeker en twijfelend. Eigenlijk ben ik dat nog altijd.” Hij bekent altijd al een einzelgänger te zijn geweest die doorgaans net dat ietsje anders denkt. Anders dan de Amadezen (Alle Macht Aan De Arbeiders) van toen, bleef hij maar twijfelen. “Ik ging weinig naar de lessen geneeskunde, ik hing liever in de filosofieles.” Net als op de achterflap van Zo verliep de tijd die me toegemeten was roept hij iedereen op zich door Dirk te laten inspireren tot engagement en er elk vanuit ons eigen talent iets van te maken, betekenisvol te proberen zijn.

“Na twee uur Dirk is het beeld van de mens als een egocentrisch wezen gekanteld.” – Bleri Lleshi

Een en al engagement

Even terug in de tijd met een VPRO-reportage over het kiwimodel. Een veel jongere Dirk Van Duppen wordt in een sappig Hollands omschreven als ‘de communistische huisarts die op eigen houtje onderzoek doet naar te dure medicijnen’. Wat begon als een literatuurstudie groeide in 2005 uit tot de Kiwicommissie. Deze zou naar de Nieuw-Zeelandse minister van Volksgezondheid vliegen om zich grondig te informeren over de aanpak rond geneesmiddelen in het land van de kiwi’s (vandaar ook de naam kiwimodel.) Wat bleek? Geen senator, geen ticket, dus Van Duppen bleef achter. Laat de expertise anders thuis?

Een reactie van Peter Mertens lijkt volgens Phara wel aan de orde. De PVDA-kopman omschrijft de aanpak van Van Duppen als een vaste waarde in de geest van de partij: vertrekken vanuit de ervaring van de mensen. Zo ontstond ook Van Duppens kiwimodel. Door te luisteren naar de zorgen van patiënten rond de onbetaalbaarheid van medicijnen werd een enquête gevoerd die al snel de bal aan het rollen bracht. Van Duppen dook in de literatuur en ging in dialoog met proffen en andere experten. Geneeskunde voor het Volk voerde een grote actie, wat al snel 100.000 handtekeningen opleverde voor de eis voor betaalbare medicijnen. Naar Nieuw-Zeelands voorbeeld: het goedkoopste (kwalitatieve) medicijn op de markt terugbetaald maken. Dirk wijdde er ook een boek aan: De Cholesteroloorlog. “Dankzij Dirk is PVDA mee veranderd en gegroeid tot wat ze vandaag is”, besluit Mertens.

Ook Wim Van Hees, oprichter van vzw Ademloos, krijgt de kans om in zijn herinneringen met Dirk te duiken. “Hij belde me (begin maart 2008, red.) of ik niet mee kwam betogen met ‘geen fijn stof in mijnen hof’ op de Ten Eekhovelei”, aldus Van Hees. Terecht kaart hij ook aan dat je maatschappelijke problemen moeilijk aangepakt krijgt als de politiek niet eens de moeite doet om te komen luisteren. Brandend actueel, denk ik dan.

Voor Bleri Lleshi is Van Duppen een grote meerwaarde geweest in zijn lessen sociale psychologie. Klinkt inderdaad als een goed plan om de auteur van het boek De Supersamenwerker los te laten op de sociale werkers van de toekomst. “Na twee uur Dirk is het beeld van de mens als een egocentrisch wezen gekanteld.” Volgens Lleshi zijn linkse mensen niet alleen kwaad en verontwaardigd, ze hebben vooral ongelooflijk veel liefde voor de medemens, en dat zou gerust wat meer gezien mogen worden.

“Een prototype voor de politiek”, besluit Mertens, die in van Duppen een gouden combinatie ziet van een analytisch brein, een luisteraar en een organisator die weet te sensibiliseren en te mobiliseren. En omdat er altijd plaats is voor een woordspelletje vult De Wachter nog aan dat Dirk ons uitnodigt om “goed uit onze Duppen te kijken”, om oog te hebben voor de medemens.

Amoureuze ziel

Tijd voor het eerste verzoeknummer van Dirk: een klassieker van Wannes Van De Velde in een jazz-jasje, ons gebracht door Jokke Schreurs, die zijn gitaarspel prachtig laat begeleiden door contrabas en trompet. “Ik wil deze nacht in de straten verdwalen”, klonk voor mijn oren alvast nog nooit zo eigenzinnig. Genieten, dus.

Het tweede zetelgesprek wordt gevoerd met patiënten en collega’s van de Geneeskunde Voor Het Volk groepspraktijk De Bres in Deurne. Eerst aan het woord is de 76-jarige Georges, die naar eigen zeggen geen schrik had van “die communisten” toen hij uit onvrede met zijn weinig menselijke “stylodokter” (al medicijnen aan het voorschrijven van in het deurgat) op zoek ging naar een degelijke huisarts. “Ik verschoot hoe het er in de Bres aan toeging. Daar wordt niet meteen een pilletje voorgeschreven voor mijn rugpijn, daar wordt eerst gevraagd waar de pijn vandaan zou kunnen komen. Een gesprek van een half uur, in plaats van zeven minuten”, getuigt de trouwe GVHV-ganger. “En als ze al iets voorschrijven, is het meteen het beste én het goedkoopste”, met een knipoog naar het nog steeds niet volledig ingevoerde kiwimodel. “Dirk is meer dan een dokter. Ik ga hem echt missen, maar ik ga hem zeker niet vergeten”, een afscheidsrede die door velen gehoord, gevoeld en beaamd wordt.

De superluisteraar

Ook Samira getuigt over haar eerste ervaringen met de Bres. Ze werd in ’97 patiënt van Lieve, de wederhelft van Dirk, en is tot op vandaag dankbaar voor haar cultuursensitieve en betrokken huisdokter. Wat er anders is dan bij andere dokters? Dat je ze bijvoorbeeld met de voornaam aanspreekt of er als patiënt samen mee kan gaan ‘start-2-runnen’ in het Rivierenhof, zij aan zij. “Je bent er geen nummer, er wordt echt naar jou geluisterd.”

Dat luisteren inderdaad een krachtig middel is in de zorg, onderstreept ook Heleen Aerts, een jonge dokter in de Bres. Ze leerde Van Duppen kennen toen ze in haar studententijd in een groepje belandde dat werd samengesteld om een visietekst met Dirk te bespreken. Zelfs de inzichten van ‘snotapen’ blijken voor Van Duppen het opdoen waard. Kruisbestuiving met studenten, patiënten, experten uit andere disciplines. Ze omschrijft hem dan ook als een ‘goede luisteraar die het beste in anderen naar boven haalt.’

Zelf ging ze geneeskunde studeren om aan ontwikkelingshulp te gaan doen in de tropen, maar voor ongelijkheid hoef je het zo ver niet te zoeken. Dat ontdekte ze snel genoeg. “Kapitalisme maakt mensen ziek, dat merk ik dagelijks in mijn praktijk.” Voor haar voelt de Bres als een grote familie zonder hiërarchie.

“Alles ontstaat in het ensemble van sociale relaties, waarin 1 + 1 veel meer is dan 2.”

Sofie Merckx leerde Dirk Van Duppen kennen via zijn verhalen over de vluchtelingenkampen in Palestina. In haar tweede jaar geneeskunde kreeg ze de kans een gastcollege bij te wonen over hoe je baby’s in Afrika kan beschermen tegen hydratatie. Het medische luik was loepzuiver, maar de grootste indruk liet Van Duppen na met zijn bredere redenering. “Je moet het onrecht zelf bestrijden als je de kinderen echt wil helpen, dat was de echte boodschap.”

Voor Sofie is het een voorrecht om al zoveel jaar met iemand als Dirk te kunnen samenwerken. Ook nu ze zelf een politieke pet draagt, blijft de input van Van Duppen ontzettend belangrijk. Engagement, daar draait het uiteindelijk allemaal om. “Je engageren om je machteloosheid als arts te compenseren. Want individueel geraak je als dokter niet ver met de problemen van de mensen. Je moet die in een breder kader kunnen plaatsen.” Een goede motivator om sinds kort zelf een zitje in het parlement in te palmen.

Lied van de Arbeid

Voor het tweede muzikale intermezzo begint, neemt dichter Charles Ducal plaats op het spreekgestoelte. “Zo de arbeidsmarkt verdween, was er werk voor iedereen”, klinkt het bevlogen. Van poëzie naar een melodie, no problemo voor Jokke Schreurs en zijn entourage.

Wanneer Dirk zelf met vrouwlief Lieve en Thomas Blommaert, de optekenaar van zijn pakkende levensverhaal, op het podium verschijnt, veert de hele zaal recht voor een oorverdovend applaus en een eerste staande ovatie. “Voor mij is het boek als rijstpap met gouden lepeltjes. De pap is mijn leven, goed gekruid met saffraan, en de gouden lepeltjes zijn het werk van Thomas.”

Voor het schrijven van Zo verliep de tijd die me toegemeten was zaten de twee een achttal keer gedurende enkele uren samen. “Dirk vertelde en ik luisterde, het is een hele eer om dit te mogen doen”, deelt Thomas, die niet anders kon dan zijn durf bijeen te rapen om Van Duppen om een levensverhaal te vragen. “Het had een dikker boek kunnen zijn, maar we moesten kiezen, dus werd het een ode aan de poëzie in Dirk en Lieve hun leven”, besluit Thomas.

“Maak het hemels in het hierNUmaals.”

“Hoe is het met jou, Lieve?”, vraagt Phara. “Moe. De hectiek is er, maar ik kan zeggen dat ik veel dankbaarheid voel. Betekenisvol krijgt een gezicht. Het geeft troost. Ik ben én droef én blij”, antwoordt ze. Of de media haar man nu maar met rust moet laten? “Rust is een basisbehoefte, maar als het er op aankomt, kan hij toch geen nee zeggen.”

De rode draad doorheen hun leven samen, doorheen het boek, is liefdevol engagement. Alles ontstaat in het ensemble van sociale relaties, waarin 1 + 1 veel meer is dan 2. Het leven als een krachtig samenspel. “Je engageren in een strijd is mensen liefhebben én geliefd worden”, deelt een geëmotioneerde Van Duppen. Alles wat hem tot actie heeft gebracht, verliep volgens hetzelfde stramien:

  1. De confrontatie met concrete problemen
  2. Verontwaardiging als energiebron
  3. Verzet
  4. Verandering

HierNUmaals

Onrechtvaardigheid veranderen vraagt veel van een mens, maar het geeft ook energie. Onderweg de kleine overwinningen koesteren, brengt je al een heel eind. En nog een hele belangrijke voor Dirk: “Je moet uiteindelijk de grote overwinning niet zelf willen meemaken.” Hij gelooft niet in een hiernamaals en ook niet in een hel, maar als hij toch aan de hemelpoort zou komen, hoopt hij afgerekend te worden op wat hij voor anderen heeft kunnen betekenen. Gebaseerd op alleen al deze namiddag in de Roma, is dat heel wat voor heel veel mensen. “Maak het hemels in het hierNUmaals”, een oneliner om te koesteren!

Nog een laatste krachtige boodschap: “Er is nog hoop. Hoop op een wereld die kantelt naar een warme en solidaire samenleving, een samenleving die we samen opbouwen.”

De muzikale afsluiter: het partizanenlied Bella Ciao, ondersteund door honderden klappende handen. “Dat is de bloem van de Partizaan, die gestorven is voor de vrijheid.” Symbolisch krijgt Dirk nog een prachtig boeket bloemen in de handen gestopt, dat hij niet veel later inruilt voor zijn kersverse kleinzoon. Kippenvel, dat kan ik je zeggen.

Als je dus iets moet onthouden, dan is het wel de heldere oproep om je te laten inspireren en je zelf ook binnen je eigen mogelijkheden te engageren. “Heb meer mensen lief en je zal zelf ook van meer mensen liefde krijgen. Liefde is de motor van onze evolutie.”

Wie al deze memorabele momenten graag zelf (her)beleeft, kan de replay van de livestream bekijken:

HERBEKIJK: boekvoorstelling Dirk Van Duppen – “Zo verliep de tijd die me toegemeten was”

HERBEKIJK de boekvoorstelling van “Zo verliep de tijd die me toegemeten was”, het laatste boek van Dirk Van Duppen, waarin hij terugkijkt op zijn leven vol engagement en liefde. In het boek is de dood nooit ver weg. Toch zindert het van het leven en de hoop. Met Phara de Aguirre, Dirk De Wachter, Wim van Hees, Peter Mertens, Bleri Lleshi, Marc Van Ranst, Lieve Seuntjens en muziek van Jokke Schreurs.Het boek is hier te koop: https://bit.ly/2UmE1Hs

Geplaatst door EPO Uitgeverij op Zondag 9 februari 2020

 

En hier warme woorden van Dirk De Wachter voor alle mankemensen en een mooi eerbetoon aan supersamenwerker Dirk Van Duppen, ongeneeslijk ziek, maar een levend bewijs dat de collateral beauty van afscheid nemen ontzettend groot kan zijn:

bit.ly/Indegrijzezone

 

Meer leesvoer?

Hier moet je zijn.

Tot schrijfs

Lynn

Creative Commons

take down
the paywall
steun ons nu!