Afgelopen zondag gingen de Grieken naar de stembus voor de eerste parlementaire parlementsverkiezingen sinds de…
Het is 15 januari, enkele tientallen arbeiders van Elefsis Shipyards voeren actie voor het ministerie van economische ontwikkeling in Athene. Ze willen dat de minister hun eisen voor baanzekerheid serieus neemt, maar in plaats daarvan jaagt oproerpolitie hen met traangas weg.
Buitenproportioneel politieoptreden zonder aanleiding is niet nieuw voor Griekenland, maar de scène is tekenend voor de toegenomen repressie van de afgelopen maanden. Al tijdens de verkiezingen in de zomer van 2019 hamerde de Griekse conservatieve regeringspartij Nieuwe Democratie (ND) op zogenaamde ‘wet- en ordehandhaving’. Vertaling: jarenlange privatiseringen en plundering van sociale voorzieningen hebben misschien reeds hun tol geëist, maar de Grieken hebben ook toekomstige maatregelen maar te slikken. Intimidatie en politiegeweld is steeds vaker het gekozen middel.
Zowel premier Mitsotakis als de Europese Commissie roepen graag dat de Griekse crisis voorbij is. Officieel zijn de laatste memorandumafspraken dan ook afgelopen en begin januari 2020 juichten internationale media het vertrek van het IMF-kantoor uit Athene toe.
Noord-Europese banken en Griekse zakenlieden zijn misschien tevreden, maar dat betekent niet dat de gewone Griek er nu beter aan toe is. Veel tijdelijk opgelegde maatregelen zijn simpelweg permanent geworden. Nog steeds kan een kwart van de Grieken het niet veroorloven om het huis te verwarmen in de winter. De jeugdwerkloosheid is ook nog altijd de hoogste van de EU.
Geweld tegen studenten en vakbonden
Jongeren zijn tevens het voornaamste doelwit van de toegenomen politierepressie. Een belangrijke ‘hervorming’ van ND was afschaffing van het zogenaamde universiteitsasiel. Die zwaar gewonnen wet verbood de politie om zich zonder uitnodiging op universiteitsterreinen te begeven. Decennialang stelde dit asiel studenten in staat om veilig te vergaderen, of demonstraties en bezettingen te houden.
Een student politicologie, actief in de studentenbeweging op de sociaalwetenschappelijke universiteit Padeion vertelde: “Het asiel waarborgde de vrijheid van meningsuiting op de universiteit. Zonder die bescherming kan de staat het verzet tegen haar onderwijshervormingen met geweld breken.”
Dat hebben de studenten gemerkt. In november 2019 gooiden de bestuurders van de Atheense universiteit ASOEE het gebouw op slot. Ook colleges werden door de ‘lockout’ opgeschort. Universiteitsbestuurders verklaarden dat de politie wapens zou hebben aangetroffen in de school, maar op foto’s was niet meer te zien dan lege bierflesjes en vlaggenstokken. Staatssecretaris voor arbeid Domma Michailidou suggereerde zelfs, ondanks gebrek aan het meest flinterdunne bewijs, dat de ‘wapens’ eigendom van het Syrische leger zouden zijn.
De absurditeit van die beschuldigingen maakte duidelijk dat het bestuurders ergens anders om te doen was: het dwarsbomen van studentenvergaderingen. Het was de week voor de jaarlijkse mars op de Amerikaanse ambassade, waarmee de studentenopstand van 1973 in de Polytechnische School van Athene tegen de door VS ondersteunde militaire junta van de kolonels wordt herdacht.
De regering-Mitsotakis leek erop gebrand te voorkomen dat studenten zich daar op konden voorbereiden. Toen studenten op 11 november toch het ASOEE-terrein opkwamen sloot de politie hen met geweld in. Aanvankelijk mochten zelfs hulpverleners niet door de politieblokkade om gewonde studenten te helpen.
Begin december mochten Atheense hulpverleners er zelf aan geloven. Bij een staking van ziekenhuispersoneel begon de oproerpolitie op de vakbondsdemonstratie in te slaan. Net als bij de scheepswerfarbeiders op 15 januari was het een teken van hoe de politierepressie hand in hand gaat met de afbraak van sociale rechten.
Al in oktober drukte de regering een inperking van vakbondsrechten door het Griekse parlement, een algemene staking in die maand ten spijt. Volgens de nieuwe regels moeten vakbonden de namen van actieve leden vrijgeven, op straffe van geldboetes. Een andere wetswijziging heeft tot gevolg dat 50 procent van de actieve vakbondsleden moet meestemmen om een beslissing geldig te laten zijn. Dit is een hoge drempel die vakbondswerk veel moeizamer maakt.
Exarcheia: de boeman van rechts
Men hoeft in Griekenland niet in een demonstratie te lopen om in gevaar te zijn. In en rondom de Atheense wijk Exarcheia, bekend om haar krakers- en vluchtelingengemeenschappen, maakt de politie zich steeds vaker schuldig aan willekeurige intimidaties. Elke week is er een nieuw incident.
De ene keer wordt een vrouw gedwongen zich uit te kleden om te bewijzen dat ze haar maandverband daadwerkelijk gebruikt. Dan weer plukken twintig agenten een jongen met harde hand van een bushalte, om hem zonder aanleiding urenlang te ondervragen op een verlaten parkeerplaats. In één geval werkten agenten een meisje zo ruw tegen de grond dat ze haar arm brak. Ze was simpelweg met een vriendin op weg naar het huis van een vriend.
Vooral na demonstraties is het vaak raak, zelfs als die volledig vreedzaam verlopen. De politie voert willekeurige charges uit op groepen jongeren, mishandelt hen en strooit met traangas. Ook journalisten moeten het soms ontgelden als ze dergelijk geweld vastleggen. Reporters Sans Frontières riep de Griekse regering eind november op om de politie respect voor journalisten bij te brengen.
Eerste minister Mitsotakis beloofde misschien dat zijn MAT-troepen1 Exarcheia zouden ‘opruimen’, maar maffiapraktijken tieren er nog altijd welig en drugsdealers kunnen hun handel openlijk aanprijzen. Het hoofd van de politie in de wijk bevestigde onlangs dan ook een langgekoesterd vermoeden: veiligheidsminister Chrisochoidis had hem opgedragen een prioriteit te maken van zogenaamde ‘politieke criminaliteit’, ten koste van daadwerkelijke misdaadbestrijding.
De mishandeling van politieke activisten en de agressieve invallen bij solidariteitsnetwerken voor ongedocumenteerde vluchtelingen gaan al maanden door. Het is geen toeval dat rijke investeerders intussen hele straten van Exarcheia opkopen. Om die investering winstgevend te maken moet men af van de krakers en het linkse activisme. De drugs zijn daarvoor een prachtige vrijbrief.
Framing in de media
Van de Griekse media hoeven slachtoffers van politiegeweld weinig te verwachten, zo bleek in december het duidelijkst uit de zaak van de Atheense familie Indare. Agenten bonden de vader en zijn zonen als bandieten vast in hun eigen tuin, omdat de familie geen toestemming gaf de tuin te gebruiken om het naastgelegen kraakpand binnen te vallen.
De Indares waren onschuldig en hadden niets van doen met hun buren. Desondanks noemde Staatsomroep ERT de Indare-zonen ‘ontsnapte krakers’, waarmee ze de aanvankelijke politieverklaring klakkeloos overnam.
Ook de media van multimiljonair Giannis Alafouzos, zoals tv-kanaal SKAI en de rechtse krant Kathimerini, beschuldigen de familie Indare van medeplichtigheid aan de krakersactiviteiten. Vlak voor de jaarwisseling riep Kathimerini journalisten nog op om beelden van gewelddadige agenten op sociale media überhaupt niet te becommentariëren, omdat daarmee ‘de indruk van politiegeweld’ zou kunnen ontstaan. Grieken die geen alternatieve media volgen, weten niet beter dan dat de politie netjes haar werk doet, en dat is geen toeval.
De extreemrechtse stoelendans
Toch lukt het ND steeds minder om de pretentie van ‘keurig-rechtse’ ordehandhaving vol te houden. Zeer tekenend was een geval waarbij agenten een onschuldige toeschouwer van een politieactie bij een café de straat optrokken om hem uit te kleden en te slaan.
“Hier in Exarcheia heerst de junta, begrepen?!”, snauwde een agent hem toe. Het is precies dat fascistische kolonelsregime (1967-1974) waar de politieacties veel Grieken aan doen denken. Dat enkele jaren geleden nog bleek dat meer dan de helft van de politie op neonazi-partij Gouden Dageraad stemde, verhelpt die indruk ook niet. Bovendien is het algemeen bekend dat de rekruteringspogingen van Gouden Dageraad binnen de politie dikwijls vruchtbare grond vonden.
Hoewel Gouden Dageraad dankzij de laatste verkiezingen uit het parlement verdween, heeft het staatsapparaat niet aan fascistische trekjes ingeboet. Integendeel: er bestaan nauwe verbanden tussen de ND-regering en extreemrechts.
Twee ministersposten worden bijvoorbeeld bekleed door voormalige leiders van het extreemrechtse LAOS. Een van hen, Landbouwminister Makis Voridis, was oprichter van een nazistische studentenvereniging, waarvan de leden elkaar openlijk begroetten met ‘Heil Hitler’.
Er gaan nog steeds foto’s rond waarop een jonge Voridis met een bijl op patrouille is tegen linkse activisten. Op 9 januari liep onderwijsvakbond OLME een herdenkingsmars voor Nikos Teboneras, een leraar die tijdens de onderwijsstakingen van 1991 werd vermoord door knokploegen van de ND-jeugd. Leden van die militie zouden later actief worden in Gouden Dageraad.
Juist door extreemrechtse elementen te absorberen en harde repressie van zondebokken als vluchtelingen en krakers te beloven wist ND de verkiezingen van 2019 te winnen – op papier ten koste van Gouden Dageraad, maar in de praktijk ten bate van de doelstellingen van die partij.
Wie de sociale beweging in Griekenland volgt, heeft desondanks reden om hoop te koesteren. Jongeren roeren zich tegen de onderwijshervormingen, vakbonden staken vanwege de aanvallen op hun rechten en de eerdergenoemde mars ter herdenking van de opstand van 17 november 1973 was met meer dan 20.000 mensen de grootste in jaren.
Nu de teleurstelling over SYRIZA is afgelost door openlijk rechts zien steeds meer mensen in dat hun sociale verworvenheden verdedigd moeten worden. Het maatschappelijk verzet zal de komende tijd ongetwijfeld alleen maar groeien.
Notes:
1 MAT is de Griekse afkorting van de ‘Eenheden voor het herstel van de orde’, de oproerpolitie.